کشتار و انکار؛ سرگذشت عفو عمومی طالبان

سمیرا مصطفی نژاد- روزنامه‌نگار
کمتر از 4‌ماه از تسلط دوباره طالبان بر افغانستان می‌گذرد؛ حکومتی که وعده تغییر خط‌مشی و برقراری صلح در افغانستان را داد، اما همانطور که انتظار می‌رفت رفتار کرد و به ترور، کشتار و ایجاد ناامنی ادامه داد. درحقیقت طالب‌ها تا به امروز نه‌تنها امنیت و پیشرفت را برای افغانستان به ارمغان نیاورده‌اند، بلکه خود به واسطه قتل‌های زنجیره‌ای و اعدام‌های صحرایی به یکی از عوامل اصلی ناامنی در این کشور تبدیل شده‌اند.
سران طالبان اندکی پس از سقوط کابل برای مقامات دولتی، نظامی و امنیتی دولت سابق عفو عمومی اعلام کردند اما با گذشت حدود 100روز از این وعده، در عمل اتفاق دیگری در حال وقوع است. در بیانیه عفو عمومی طالبان آمده بود که این گروه با هیچ فرد و گروهی دشمنی ندارد و تنها به‌دنبال پیشرفت افغانستان است. در این  بیانیه آمده است: «پس از این عفو عمومی کسی اجازه ورود به خانه‌ها، تعقیب و یا تحقیق درمورد مردم را ندارد. هیچ فردی نباید تهدید یا مجازات شود. همه تحت حمایت امارت اسلامی هستند و کسی اجازه ندارد خلاف عفو عمومی عمل کند.» اعلام عفو در روزهای اول حکومت طالبان تا حدودی موجب دلگرمی عمومی شد. اما با توجه به کشتاری که روزهای پیش از سقوط کابل رخ داده بود، دور از ذهن نبود که این وعده دوامی نداشته باشد. نیروهای طالبان پیش از تصرف کابل، 22کماندوی ارتش افغانستان در منطقه فاریاب که خود را تسلیم کرده‌بودند به رگبار بستند. یک هفته بعد از صدور فرمان عفو عمومی بود که جست‌وجو و تعقیب خانه به خانه نظامیان و نیروهای امنیتی دولتی سابق آغاز شد و ربایش، قتل و محاکمه صحرایی آنها ازسر گرفته شد.

نگرانی جهان از انتقام‌جویی طالب‌ها
براساس گزارش‌های مختلف جهانی، ازجمله گزارش اخیر دیده بان حقوق بشر، تا به امروز نیروهای طالبان بیش از 100نفر از مقامات دولت پیشین یا نیروهای امنیتی و نظامی سابق را ربوده یا به قتل رسانده‌اند. با اتکا بر داده‌های همین گزارش است که بیش از 20کشور جهان دیروز در بیانیه‌ای مشترک اقدامات طالبان را مورد انتقاد قرار دادند.براساس گزارش بی‌بی‌سی، آمریکا، آلمان، ژاپن، انگلیس و چندین کشور دیگر با اتکا بر اطلاعات گزارش اخیر دیده‌بان حقوق بشر، در بیانیه‌ای نگرانی خود را نسبت به اقدامات طالبان اعلام کردند. در این بیانیه آمده است: «اقدامات ادعا شده در گزارش اخیر نقض جدی حقوق بشر به شمار می‌رود. این کشتار زنجیره‌ای با عفو عمومی که طالبان پس از تسلط بر افغانستان اعلام کرده در تضاد است.» کشورهای جهان از طالبان درخواست کرده‌اند که به سرعت نیروهای امنیتی، نظامی و مقامات دولتی سابق افغانستان را مورد عفو حقیقی قرار دهد و از اجرای این عفو عمومی در سرتاسر کشور اطمینان حاصل کند.

عفوی در کار نیست
«برای آدم‌هایی مانند شما عفوی در کار نیست: اعدام و ربایش در افغانستان تحت سلطه طالبان». این نام گزارش 25صفحه‌ای دیده‌بان حقوق بشر است که سه‌شنبه گذشته منتشر شد. اطلاعات گزارش برگرفته از مصاحبه حضوری با شاهدان عینی، ‌اعضای خانواده و دوستان قربانیان بوده است. گزارش حاوی جزئیاتی از قتل، اعدام یا ناپدید شدن بیش از 100نفر از مقامات سابق دولتی و همچنین قتل و ربایش بیش از 47نفر از نیروهای نظامی و امنیتی در بازه‌ای 3ماهه است. بسیاری از این افراد پس از آن کشته یا ناپدید شده‌اند که خود را به نیروهای طالبان تسلیم کرده یا دستگیر شده‌اند.براساس این گزارش، رهبران طالبان اعضای سابق نیروهای نظامی یا امنیتی افغانستان را تشویق به دریافت نامه‌ای رسمی می‌کنند که در آن امنیت آنها تضمین شده است. اما فرماندهان محلی تنها چند روز پس از ثبت درخواست نامه، از اطلاعات ثبت‌شده برای ردیابی، حبس و قتل افراد استفاده کرده‌اند. دیده‌بان حقوق بشر سران طالبان را به «چشم‌پوشی از قتل عمد» توسط نیروهای خود متهم کرده‌اند. مقامات طالبان هم متقابلا وقوع هرنوع کشتار تلافی‌جویانه را تکذیب و انکار می‌کنند.
براساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر بیشتر افراد مفقود یا کشته شده قربانیان هجوم‌های شبانه‌ای هستند که به بهانه ضبط سلاح‌های تحویل داده نشده توسط نیروهای سابق نظامی یا امنیتی انجام می‌شوند. طالب‌ها همچنین به بهانه حمایت از داعش خراسان و یا گرایش به سلفی‌‌گری، به‌ویژه در ولایت ننگرهار مردم را هدف حملات خود قرار می‌دهند.

قتل عام در دایکندی
سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی که کمتراز یک‌ماه پس از آغاز حکومت طالبان منتشر کرد، از تخطی نیروهای طالبان از عفو عمومی خبر داد. براساس این گزارش حدود 300نفر از نیروهای طالبان برای قتل تعدادی از نیروهای امنیتی سابق سازمان امنیت ملی افغانستان وارد روستای کاهور در منطقه خیدیر ولایت دایکندی شدند. پس از آن 13نفر از اعضای قوم هزاره که 11نفر آنها از نیروهای امنیتی سابق بودند، به قتل رسیدند. براساس گزارش شاهدان عینی، طالب‌ها پس از تسلیم‌شدن نیروهای امنیتی، 9نفر از آنها را به رگبار بستند. 2نفر از آنها طی تیراندازی متقابل به نیروهای طالبان کشته شدند. 2غیرنظامی ازجمله دختری 17ساله هم در این حمله‌ جانشان را از دست دادند.
عفو بین‌الملل پیش از این و کمی پس از سقوط کابل هم توانسته بود مدارکی مبنی بر کشتار 9نفر از اعضای قوم هزاره به‌دست طالبان در ولایت غزنی به‌دست آورد. علاوه بر گزارش سازمان‌های جهانی، منابع آگاه داخلی افغانستان هم از شدت‌گرفتن تهدید، تعقیب و کشتارهای انتقام‌جویانه توسط طالبان خبر می‌دهند. برای مثال روز شنبه 2نفر از نیروهای امنیتی دولت سابق افغانستان در شهرهای کابل و مزارشریف کشته شدند. منابع رسانه‌ای داخلی افغانستان اواسط مهرماه نیز گزارش دادند که نیروهای طالبان، فرماندهان نیروهای خیزش مردمی در ولایت کلفگان را تیرباران کرده است.

   پیوستن به داعش از ترس جان
وال‌استریت‌ژورنال کمتر از 2ماه پیش در گزارشی خبر داد که شمار نیروهای نظامی و امنیتی افغان که به شاخه خراسان گروه داعش پیوسته‌اند در حال افزایش است. براساس این گزارش، ‌سربازان و نیروهای امنیتی و نیروهای اطلاعاتی آموزش‌دیده به‌دست آمریکا پس از سلطه طالبان، تحت تعقیب نیروهای طالب قرار گرفته‌اند. از این‌رو برای نجات جان خود به نیروهای داعش خراسان می‌پیوندند. بسیاری از این نیروها، نیروهایی متخصص و حرفه‌ای هستند که بیکار یا فراری هستند و یا پس از هجوم نیروهای طالبان به خانه‌هایشان، تصمیم به پیوستن به داعش می‌گیرند. داعش خراسان هم به‌شدت مشتاق جذب این نیروهاست. تخصص و دانش بالای این نیروها در گرد‌آوری اطلاعات و کار با فناوری‌های تسلیحاتی در جنگ با طالبان برای داعش ثروتی ارزشمند به شمار می‌رود.