راز قیام نقدینگی و پایه پولی

آمارهای بانک مرکزی تأیید می‌کند که روند رشد نقدیندگی و پایه پولی ادامه دارد. این آمارها نشان می‌دهد که 2‌شاخص پولی منعکس‌کننده روند فزاینده تورم خواهد بود، هرچند که بانک مرکزی این‌بار دلیل تازه‌ای را در ارتباط با رشد نقدینگی معرفی کرده و می‌گوید اضافه‌شدن اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و بدهی‌های مؤسسه اعتباری مهراقتصاد به وضعیت دخل و خرج بانک سپه، 2.3درصد از رشد 21.6درصدی حجم نقدینگی در پایان مهر امسال را به‌ خود اختصاص داده است. راز دیگری که در گزارش جدید بانک مرکزی فاش شده، رشد 36.4درصدی پایه پولی در یک سال منتهی به مهر امسال است که به ‌گفته این بانک، مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها و خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی سهم بالایی در رشد پول تورم‌ساز در کشور داشته است.
به گزارش همشهری، در صورت ادامه روند فزاینده پایه پولی و نقدینگی، زنگ خطری جدی برای نرخ تورم به صدا درآمده و این احتمال قوت می‌گیرد که با این وضعیت، روند کاهنده نرخ تورم در 2‌ماه گذشته در ماه‌های آینده متوقف شود؛ مگر اینکه هم دولت و هم بانک مرکزی سیاست‌های پولی و مالی ضدتورمی را زودتر به اجرا درآورند.
بانک مرکزی می‌گوید در پایان مهر امسال حجم نقدینگی به رشد 4227هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به ‌مدت مشابه سال گذشته 21.6درصد رشد کرده و 2.3واحد درصد از این رشد مربوط به اضافه‌شدن اطلاعات خلاصه دارایی‌ها و بدهی‌های بانک مهر اقتصاد به اطلاعات ترازنامه بانک سپه بوده و اثر تورمی ندارد، به این ترتیب رشد نقدینگی در پایان مهرماه1400 نسبت به پایان سال1399 معادل 19.3درصد و در 12ماهه منتهی به مهرماه1400 معادل 40.1درصد بوده است.
البته آمارهای رسمی بانک مرکزی نمایانگر این واقعیت است که رشد پایه پولی در 12ماهه منتهی به مهرماه1400به 36.4درصد رسیده؛ درحالی‌که در پایان مهر امسال نسبت به پایان سال گذشته رشد پایه پولی 15.5درصد بوده و دلیل اصلی آن مطالبات بانک مرکزی از بانک‌ها و خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی به‌ترتیب با سهمی معادل 8.5 و 6.6واحد درصد است که بیشترین سهم را در رشد پایه پولی داشته است.

راز بقای تورم بالا
نظریه کارشناسی سیاستگذار پولی این است که در مهرماه1400 با وجود اینکه روند تورم متوسط 12ماهه و نقطه به نقطه سال کاهشی بوده، لیکن تورم ماهانه همچنان در سطح بالایی قرار دارد که عامل اصلی آن افزایش نسبتاً بالای قلم ارزش اجاری مسکن بوده؛ هرچند که 2گروه اصلی تحصیل و پوشاک و کفش به‌ترتیب بیشترین تورم ماهانه را به ثبت رساندند که دلیل آن بازگشایی مدارس پس از کاهش محدودیت‌های کرونایی بوده است. همچنین بررسی تورم ماهانه اقلام کالایی به تفکیک دوام نشان می‌دهد که کالاهای بادوام که نوسانات قیمت آنها همبستگی بالایی با نوسانات بازار ارز دارد، با رشد قیمتی همراه نبود و عمده تورم ماهانه اقلام کالایی از محل افزایش قیمت کالاهای بی‌دوام همچون خوراکی‌ها و کالاهای کم‌دوام همچون پوشاک شکل گرفت.

چشم‌انداز قیمت ارز
بانک مرکزی می‌گوید در مهرماه متوسط نرخ دلار در بازار آزاد در حدود 27هزار و 280تومان بوده که نسبت به‌ ماه قبل معادل 6دهم درصد افزایش نشان می‌دهد. از این منظر دلیل رشد قیمت ارز در 7ماه نخست امسال از نظر سیاستگذار پولی و ارزی کشور ناشی از انتظارات فعالان بازار پیرامون تحولات سیاست خارجی و تحت‌تأثیر برخی شایعات و گمانه‌زنی‌ها درخصوص مذاکرات هسته‌ای بوده که باعث رشد قیمت دلار در بازار آزاد شده است.
نکته دیگری که بانک مرکزی از آن پرده برداشته، کاهش ارز روزانه معاملات در بازار بین بانکی از یک‌سو و افزایش نرخ سود در این بازار طی مهرماه بوده که نشان می‌دهد سطح ذخایر مازاد بانک‌ها در بانک مرکزی کاهش یافته و همین مسئله سهم بدهی بانک‌ها را رشد داده و بر پایه پولی اثر گذاشته است. از سوی دیگر شکاف میان جریان درآمدی و هزینه‌ای دولت دلیل عمده نوسانات و ناترازی ذخایر بانک‌ها در مهرماه بوده است.

4 اقدام دولت و بانک مرکزی
در گزارش تازه بانک مرکزی آمده است که در مهرماه، عملیات بازار باز با رویکرد انبساطی انجام شده و در مجموع 96.7هزار میلیارد تومان در قالب توافق بازخرید با سررسید حداکثر یک‌هفته‌ای رخ داده است. از سوی دیگر برای رفع نیاز نقدینگی بانک‌ها از طریق بانک مرکزی بالغ بر 92.5هزار میلیارد تومان در سقف نرخ بازار بین‌بانکی اعتبار به بانک‌ها تزریق شده است. همچنین وزارت اقتصاد تا پایان مهر با برگزاری 18مرحله حراج اوراق بدهی، بالغ بر 43.2هزار میلیارد تومان اوراق به بانک‌ها و دیگر خریداران فروخته و در مهر امسال هیچ حراجی هم برگزار نشده است. این گزارش می‌افزاید در حالی‌که دولت مجوز 8میلیارد دلار اختصاص ارز ترجیحی را داشته، در 7ماه نخست سال بالغ بر 11.1میلیارد دلار برای خرید کالاهای اساسی، دارو، تجهیزات پزشکی و واکسن کرونا هزینه شده است.