گپ
ارس؛ ناجی‌کم‌آبی در شمال‌غرب
حمیده پازوکی- خبرنگار
بحران تامین آب این روزها دامنگیر بسیاری از شهرها و استان‌هاست؛ حتی تبریز و دیگر استان‌های همجوار که در کنار کوه‌ها و چشمه‌سارهای آذربایجان قرار دارند. همین مسئله کمبود آب تبریز موجب شد تا طرح انتقال آب رودخانه مرزی ارس با هدف بهره‌برداری از حقابه ایران مطرح شود و مورد مطالعه قرار گیرد. با اجرای این طرح و وعده‌های داده شده، آب مورد نیاز تبریز و دیگر شهرهای آذربایجان‌شرقی تامین خواهد شد. البته می‌توان گفت رودخانه ارس قابلیت تامین آب دیگر استان‌های در مسیر را هم دارد. به‌گفته علیرضا ایمانلو، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب آذربایجان‌شرقی نیاز فعلی آب آشامیدنی کلانشهر تبریز ۵هزار و ۷۰۰لیتر در ثانیه یا به‌عبارت دیگر ۱۴۵میلیون مترمکعب در سال است. عددی که آب منتقل شده از ارس می‌تواند آن را برای تبریز امروز و آینده، تامین کند.
تامین آب آشامیدنی و صنعتی تبریز
طرح انتقال آب ارس، چندوجهی است و اجرای آن می‌تواند نیازهای مختلف کلانشهر تبریز و دیگر نقاط استان را پاسخگو باشد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی نیز با بیان اینکه انتقال آب ارس می‌تواند آب آشامیدنی و بهداشتی کلانشهر تبریز و سایر شهرها و روستاهای واقع در مسیر خط انتقال با پوشش جمعیتی حدود 3.5میلیون نفر را تامین کند، به همشهری می‌گوید: تامین نیاز آبی صنایع منطقه آزاد ارس و دیگر صنایع و شهرک‌های صنعتی و همچنین تامین حقابه زیست‌محیطی دریاچه ارومیه به میزان حدود 100میلیون مترمکعب در سال با هدایت پساب تصفیه‌خانه فاضلاب شهر تبریز به این دریاچه از دیگر اهداف این طرح است.
تبریز چقدر آب کم دارد؟
کلانشهر تبریز حدود 1.5میلیون‌نفر جمعیت دارد که باید آب آن تامین شود. یوسف غفارزاده درباره این موضوع که هم‌اکنون آیا در تبریز کمبود آب وجود دارد یا خیر، اظهار می‌کند: میزان آبی که اکنون برای نیازهای شهر تبریز تامین می‌شود با مصارف این شهر سربه‌سر است. یعنی هم‌اکنون تامین آب به اندازه نیاز شهر است. البته در فصل‌های پرمصرف یا هنگام تعمیرات اضطراری، ممکن است در سیستم آبرسانی شهر اختلالاتی هم ایجاد شود و به علت محدودیت منابع آبی مربوطه، شاهد قطعی آب در تبریز نیز باشیم.
وی همچنین درباره اینکه آیا بخش خاصی از تبریز مشکلات بیشتری در زمینه کمبود آب دارد، می‌گوید: در شرایط عادی چنین تفاوتی در مناطق مختلف شهر احساس نمی‌شود اما در مواقعی که قطعی آب پیش می‌آید، تمام مناطق شهر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
تامین آب تبریز تا 25سال آینده
پروژه‌ای با ابعاد طرح انتقال آب ارس باید بتواند اثرات طولانیمدت داشته باشد و نیازها را برای چند دهه پاسخ دهد. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی درباره تأثیرات طرح انتقال آب ارس بر جبران کمبود آب کلانشهر تبریز، اظهار می‌کند: با اجرای این طرح کل نیاز تبریز به آب آشامیدنی، بهداشتی و صنعتی تا افق سال1425 تامین خواهد شد. غفارزاده درباره اینکه برای تامین آب در این 25سال چه تضمینی وجود دارد، می‌گوید: نیاز آبی شهر تبریز مطابق معیارها و استانداردهای مربوط و با درنظرگرفتن همه جوانب ازجمله افزایش جمعیت، افزایش نیاز آبی تا سال1425 مشخص شده است. به‌تبع آن علاوه‌بر منابع فعلی و وجود تامین آب تبریز، انتقال آب ارس برای تامین نیاز آبی تا سال1425 به‌عنوان تنهاترین و مطمئن‌ترین منبع آبی، پیش‌بینی و مصوب شده است. همچنین این طرح همه مجوزهای قانونی لازم ازجمله تأییدیه مجوز زیست‌محیطی را دارد.
سهم مرند از انتقال آب ارس
آب رودخانه ارس تا رسیدن به تبریز، قابلیت آبرسانی به دیگر نقاط استان را نیز دارد. مهم‌ترین انشعاب این خط انتقال نیز برای رساندن آب به مرند طراحی شده است. مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی درباره این موضوع می‌گوید: در طرح انتقال آب ارس با انجام مهندسی و جانمایی تصفیه‌خانه، پیش‌بینی شده است آب آشامیدنی و بهداشت و صنایع شهرستان مرند نیز تا سال1425 تامین شود. هم‌اکنون با اجرا و بهره‌برداری پروژه‌های میان‌مدت ازجمله ساخت 2مخزن 15هزار مترمکعبی و 5هزار مترمکعبی، حفر و تجهیز 12حلقه چاه عمیق، اجرای خط انتقال آب و ساخت 2سیستم کلرزنی مکانیزه توسط شرکت آب منطقه‌ای و تحویل آنها به شرکت آب و فاضلاب، قرار است آب مورد نیاز شهر مرند تامین شود. وی می‌افزاید: از آنجا که آب مورد نیاز مرند فقط از منابع زیرزمینی تامین می‌شود، هر سال بیشترین افت سطح آب‌های زیرزمینی در دشت مرند اتفاق می‌افتد و این موضوع تهدیدی جدی برای منابع آب زیرزمینی این شهرستان است. به همین دلیل ضرورت دارد قسمتی از نیاز آبی این شهرستان از منابع آبی سطحی و طرح انتقال آب ارس تامین شود تا به مرور زمان شاهد بهبود وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی منطقه باشیم. غفارزاده با بیان اینکه در سال‌های گذشته مجوز شورای اقتصاد کشور برای تامین مالی خارجی پروژه دریافت شده است، درباره تامین بودجه برای تکمیل این طرح اظهار می‌کند: چند سال است که تامین مالی خارجی پروژه(فاینانس خارجی) در دست اقدام و پیگیری قرار دارد و با اقدامات انجام‌شده امیدواریم با کمک دولت به‌زودی تامین شود.
***
کاهش تنش آبی، توقف برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی استان و مقابله با خطر کمبود آب و فرونشست زمین ازجمله نکاتی است که اجرای انتقال آب از رودخانه مرزی ارس را ضروری جلوه می‌دهد. طرحی که هنوز تا تکمیل فاصله دارد اما مردم استان به آن امیدوارند.
