نقشه تجارت کالایی ایران و همسایگان

آمارهای رسمی از تجارت خارجی ایران در 7‌ماه امسال، حاکی است در مجموع 55درصد صادرات کالایی ایران به مقصد 15کشور همسایه انجام شده و در مقابل 49درصد از کل واردات کالایی ایران نیز از مبدا این کشورها انجام شده است.
به گزارش همشهری، تغییر نگاه تجارت خارجی به سمت بازار کشورهای همسایه، که بعد از اعمال تحریم‌های ترامپ در سال97، به‌عنوان استراتژی اصلی دولت برگزیده شد، حالا به شرایطی رسیده که بیش از 50درصد کالاهای صادراتی ایران به 15کشور همسایه فروخته می‌شود؛ اما ضعف واردات ایران از این کشورها باعث شده شتاب تجارت با همسایگان با آنچه در اندیشه دولت‌هاست، تفاوت چشمگیر داشته باشد.

تجارت 28/3میلیارد دلاری با همسایگان
آمارهای گمرک ایران بیانگر آن است که در 7‌ماه گذشته از مجموع تجارت ۹۸میلیون‌ و۶۸۷هزار و۵۸۱تنی کشور به ارزش ۵۴میلیارد و۸۱۲میلیون و ۴۵۰هزارو۴۹دلار، ۶۱‌میلیون ‌و۴۶۶هزار تن کالا به ارزش ۲۸میلیارد و319میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که از این میزان، 64درصد وزن 55درصد ارزش مربوط به کالاهای صادراتی به 15کشور همسایه بوده است. از نکات قابل توجه اینکه عربستان سعودی نیز بعد از چندین سال، برای نخستین بار وارد فهرست صادراتی ایران شده است. نکته دیگر اینکه از میان 15کشور همسایه، امارات به واسطه تبدیل شدن به پایگاه ایران در صادرات و واردات دوباره کالاها، به بزرگ‌ترین فروشنده کالا به ایران تبدیل شده اما واقعیت این است که این کالاها فقط از منظر بازرگانی از مبدا امارات وارد ایران می‌شوند و به فروش مستقیم کالا از امارات به ایران ربطی ندارد. در مقابل صادرات ایران به امارات نیز لزوما به بازار مصرف امارات تعلق ندارد و به واسطه خرید دفاتر نمایندگی خریداران در امارات، به مقصد این کشور ارسال می‌شوند.

ناترازی تجارت
بررسی اجمالی مبادلات کالایی ایران با کشورهای همسایه نشان می‌دهد مراوده ایران با اغلب همسایگان یکجانبه و فقط در حوزه صادرات فعال است و عملا بده‌بستانی که قادر باشد تداوم تعامل 2طرف را تضمین کند، ایجاد نشده است. به‌عبارت دیگر به جز امارات که از نظر بازرگانی به بزرگ‌ترین صادرکننده کالا به ایران در منطقه تبدیل شده و صادرات آن به ایران 3برابر واردات از مبدا ایران است، در مابقی کشورها نسبت صادرات به واردات ایران ارقام بسیار عجیبی است. به‌عنوان مثال، ارزش صادرات ایران به عراق 8.7برابر واردات از این کشور است و در مورد افغانستان این نسبت به 120برابر می‌رسد. حتی در مورد ترکیه نیز نسبت صادرات به واردات به نفع ایران و 1.2برابر است. ممنوعیت طولانی‌مدت واردات تعداد قابل توجهی از اقلام کالایی به ایران در 3سال اخیر و سیاست محدودسازی واردات با تعرفه‌های بالا برای خودکفایی داخلی، ازجمله دلایلی است که صادرات کشورهای همسایه به ایران را به‌‌صرفه می‌کند و این مسئله با یک طرفه کردن رابطه تجاری با همسایگان، به پایداری این رابطه آسیب می‌زند.