امسال جشنواره فیلم کن برای ما خوش‌یمن خواهد بود؟
ستاره‌های ایرانی در کن
محمد صادق شایسته
از سه شنبه هفته آینده (18 اردیبهشت) هفتاد و یکمین دوره جشنواره فیلم «کن» به عنوان مهم ترین جشنواره سینمایی جهان کارش را در فرانسه آغاز می‌کند و طی ده روز، شهر ساحلی کن میزبان بسیاری از بزرگان عرصه سینما در بخش‌های مختلف خواهد بود. این جشنواره مهم ترین اتفاق سینمایی در بهار هر سال است چرا که علاوه بر رونمایی از جدیدترین آثار بزرگان و چهره‌های نوظهور و بااستعداد در بخش‌های مختلف، محفلی ایجاد می‌شود که علاقه‌مندان و متخصصان این هنر-صنعت فراگیر که از سراسر دنیا دور هم جمع می‌شوند می‌توانند بی‌واسطه و در فضایی کاملا دوستانه، هنری و صمیمانه به تبادل نگاه، اندیشه و نظرات خود بپردازند.
جشنواره «کن» امسال جدا از همه فیلم‌ها و اتفاقات هیجان انگیزی که انتظار می‌رود مخاطبان و پیگیرانش را حسابی به وجد بیاورد برای سینمای ایران هم جشنواره ویژه‌ای است. به دو دلیل مهم که در ادامه توضیح خواهیم داد. در دیگر بخش‌های این گزارش هم شما را با برخی از مهم ترین فیلم‌ها، چهره‌ها و حواشی پر سر و صدایی که پیش از شروع جشنواره هفتاد و یکم کن اتفاق افتاده آشنا خواهیم کرد.
سال سینماگران ایرانی
خبر ابتدا غیر رسمی بود ولی بعد با تایید مدیران جشنواره کن رسمی شد:«فیلم «همه می‌دانند/ Everybody Knows» آخرین ساخته اصغر فرهادی به عنوان فیلم افتتاحیه جشنواره فیلم کن انتخاب شده است»! البته که غافلگیری مهم این خبر حتما برای خود فرهادی بوده ولی با اینکه فیلم جدید این کارگردان اصفهانی، تمام و کمال اسپانیایی است، از اینکه برای اولین بار یک فیلمساز ایرانی مهم ترین جشنواره سینمایی دنیا را با فیلمش افتتاح می‌کند، بسیاری از ایرانی‌ها و بخصوص علاقه‌مندان و اهالی سینما نیز خوشحال شدند. اما یک شک بزرگ وجود داشت، سال‌ها بود هر فیلمی جشنواره کن را افتتاح می‌کرد در بخش مسابقه حضور نداشت و این موضوع تقریبا به یک رسم تبدیل شده بود، به همین دلیل بسیاری درباره سرنوشت فیلم فرهادی نگران بودند ولی با اعلام اسامی فیلم‌های بخش مسابقه مشخص شد کارگردان دوبار اسکار برده ایرانی، در جشنواره کن هم سنت شکنی کرده و فیلمش یکی از آثاری است که شانس بردن «نخل طلا» را دارند.
«همه می‌دانند» داستان مسافرت زنی است که همراه خانواده خود از آرژانتین به زادگاهش در اسپانیا می‌رود. سفری که همراه با اتفاقات پیش بینی نشده و متعاقبا افشای یک سری رازهای تیره و تار خانوادگی همراه است. پنه لوپه کروز، خاویر باردم و ریکاردو دارین بازیگران سرشناسی هستند که نقش اصلی‌های فیلم فرهادی را بازی کرده‌اند و گویا حسابی هم از کار کردن با او لذت برده اند، حداقل کروز که صحبت‌های ستایش آمیزی درباره میزان هنرمندی، شخصیت، جهان بینی و کارگردانی فرهادی به نشریات معتبر سینمایی جهان زده!
اما در حالی که همه تصور می‌کردند تنها ایرانی حاضر در بخش مسابقه فرهادی باشد، تیری فرمو دبیر هنری جشنواره کن نام فیلم «سه رخ» به کارگردانی جعفر پناهی را هم به عنوان یکی از فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره اعلام کرد. به این ترتیب برای اولین بار در تاریخ برگزاری جشنواره کن، دو فیلمساز ایرانی برای دریافت نخل طلا با هم رقابت خواهند کرد. «سه رخ» داستان سه زن است که یکی بازیگر قبل ازانقلاب بوده و دیگر فعالیتی ندارد،دومی چهره سرشناس امروزسینمااست وسومی هم تازه می‌خواهد وارد سینما شود. پناهی به دلیل برخی مسائل قضایی فعلا اجازه خروج از کشور را ندارد ولی در چند وقت اخیر بسیاری از اهالی سینما به شکل رسمی خواستار رفع مشکل پناهی شده‌اند و باید دید در نهایت آیا هر دو کارگردان ایرانی می‌توانند در مراسم اختتامیه جشنواره کن حضور داشته باشند یا نه!
البته این تنها حضور ایرانی‌ها در بخش‌های رسمی کن 2018 نیست. رامین بحرانی کارگردان ایرانی تبار مقیم آمریکا در دومین همکاری متوالی اش با مایکل شانون بازیگر سرشناس آمریکایی و اولین همکاری با مایکل بی‌جوردن اقتباس جدیدی از رمان معروف «فارنهایت 451» را ساخته است. این فیلم تلویزیونی محصول شبکه «HBO» است و در بخش «نمایش‌های نیمه شب» به نمایش در خواهد آمد.
سعید جعفریان با فیلم کوتاه «تاریکی» و آرین وزیر دفتری با فیلم کوتاه «مثل بچه آدم» دیگر ایرانی‌هایی هستند که آثارشان به ترتیب در بخش‌های رقابتی «فیلم کوتاه» و «سینه فونداسیون» نمایش داده خواهد شد. از آن طرف پوریا حیدری اوره یکی از تهیه کنندگان فیلم «The Load»محصول مشترک ایران، صربستان، کرواسی و فرانسه است. فیلمی که در بخش دو هفته با کارگردانان به نمایش درخواهد آمد و داستانش درباره راننده کامیونی صرب است که سال 1999 در بحبوحه بمباران صربستان توسط ناتو باید محموله‌ای را بدون اینکه خبر داشته باشد چیست، از کوزوو به بلگراد ببرد. فیلم «مرز» ساخته علی عباسی کارگردان ایرانی تبارسوئدی هم در بخش «نوعی نگاه» به نمایش در خواهد آمد. گلشیفته فراهانی هم فیلم «دختران آفتاب» به کارگردانی اوا هوسن را در بخش مسابقه دارد که ماجرای مبارزه یک سری از دختران ایزدی با تروریست‌های داعش است.حالاباید منتظر ماند و دید از شش ایرانی‌ای که بخت دریافت جایزه در بخش‌های مختلف را دارند در نهایت کدام‌یک با دست پر هفتاد و یکمین دوره جشنواره «کن» را ترک خواهند کرد.
ماجرای دعوای نتفلیکس
امسال در اتفاقی ناخوشایند کمپانی فیلم و سریال سازی نتفلیکس که یکی از غول‌های تولید محتوا در جهان است و آثاری اورجینال برای پخش اختصاصی از سرویس استریم خود می‌سازد تصمیم گرفت فیلم‌های تولیدی اش را از جشنواره کن بیرون بکشد. پس از دعوای سال قبل که با حضور فیلم‌های نتفلیکس در بخش مسابقه جشنواره کن رخ داد، این جشنواره قوانینی را برای حمایت از صنعت سینما تصویب کرد. طبق این قوانین فیلمهایی که به شکل رسمی در سینماها اکران نشوند حق حضور در بخش مسابقه جشنواره کن را ندارند. طبیعتا با این قوانین جدید، فیلم‌های کمپانی نتفلیکس از بردن هر نوع جایزه‌ای در کن محروم می‌شدند. نتفلیکس هم غول بزرگی در صنعت استریم است و شبکه اینترنتی اش بیش از 120 میلیون نفر مخاطب دارد. پس سالن‌های چند هزار نفری سینما برای مدیران این کمپانی اهمیت چندانی ندارند و این کمپانی فیلم‌های گاه پرهزینه‌ای با حضور چهره‌های مطرح را فقط برای پخش از سرویس استریم اینترنتی اش تولید می‌کند.
مدیران این شرکت با یک دو دوتای ساده تصمیم گرفتند در صورت اجرایی شدن این قانون بدون هیچ بحثی فیلم‌های خودش را از جشنواره بیرون بکشند. متاسفانه با این تصمیم نتفلیکس و کوتاه نیامدن جشنواره کن، امسال مخاطبان از دیدن فیلم‌های مهمی که کمپانی نتفلیکس ساخته بود محروم شدند. فیلمهایی مثل «رم/Rome» اثرآلفونسوکوارون، «نروژ/Norway» اثرپلگرین گراس، «Hold The Dark» اثرجرمی سالنیر، «The Other Side of the wind» اثرناتمام اورسن ولزسرشناس ومستند مرگان نویل با نام «They’ll Love Me When I’m Dead». فیلمهایی که اکران هر کدام از آن‌ها می‌توانست جذابیت جشنواره را چند برابر کند. به هر حال مدیران جشنواره کن باید بپذیرند که حرکت دنیا به سمت متمرکز شدن حضور مردم روی بستر اینترنت است. همه قرائن و شواهد نشان می‌دهد شرکت‌هایی مثل نتفلیکس در آینده با قدرت بیشتری در عرصه فیلمسازی حضور خواهند داشت و شاید به این راحتی‌ها نشود آن‌ها را نادیده گرفت.
بازگشت آقای پرحاشیه به جشنواره
کمتر کسی فکر می‌کرد فرانسوی‌ها و به خصوص تیری فرمو حاضر باشند به این زودی‌ها بی‌خیال شوند ولی این اتفاق بعد از هفت سال رخ داد. درباره بازگشت لارس فون تریر کارگردان سرشناس دانمارکی به جشنواره کن صحبت می‌کنیم. 7 سال پیش در جریان نشست خبری فیلم «مالیخولیا» در جشنواره کن سال 2011، فون تریر ناگهان به ابراز همدردی با هیتلر پرداخت و خود را نازی معرفی کرد. این صحبت فون تریر بلافاصله با واکنش تند و تیز اهالی رسانه‌ها در جلسه مواجه شد و متعاقب آن مدیران جشنواره هم برای برخورد مناسب با او جلسه‌ای فوری تشکیل دادند. البته فون تریر خیلی زود با ابراز پشیمانی و عذرخواهی اعلام کرد حرفش فقط یک شوخی بوده و فقط کمی زیاده روی کرده اما مدیران جشنواره کن حسابی از جنجالی که این کارگردان پرسابقه ولی پرحاشیه ایجاد کرده بود، عصبانی بودند و حکم به اخراج بی‌بازگشت او از جشنواره دادند. اتفاقی که همه را حسابی غافلگیر کرد. پس از این محرومیت با اینکه فون تریر یک فیلم دیگر ساخت اما کلا حضورش همه جا کمرنگ شد. تقریبا هیچ خبری از او نبود تا اینکه سال گذشته ناگهان اعلام کرد پس از 4 سال دوری از فیلمسازی،با فیلمی در ژانر وحشت-روانشناسی به نام «خانه‌ای که جک ساخت/The House That Jack Built»بر می‌گردد، فیلمی که ابتدا قرار بود تبدیل به سریال شود اما دست تقدیر این بود که فیلم شود و خیلی زود هم مراحل آماده سازی اش پیش برود!چند روز پیش از اعلام اسامی فیلم‌های حاضر در کن، هم تیری فومو دبیر این جشنواره خیلی ناگهانی و در خلال یکی از مصاحبه‌هایش به طور ضمنی اعلام کرد فیلم جدید فون تریر ممکن است در جشنواره حضور داشته باشد. با اعلام اسامی فیلم‌ها مشخص شد آخرین ساخته این کارگردان دانمارکی نه در بخش مسابقه که در خارج از مسابقه کن 2018 به نمایش درخواهد آمد. البته بعید است فون تریر از این موضوع ناراضی باشد و احتمالا در وهله اول همین که دوباره می‌تواند در مهم ترین رویداد سینمایی سال شرکت داشته باشد برایش کفایت می‌کند! مدیران جشنواره کن هم از حضور او سود کافی برای بیشتر خبرساز شدن جشنواره و بالا رفتن توجهات را خواهند برد. خصوصا که فیلم «خانه‌ای که جک ساخت» جنایی و درباره یک قاتل زنجیره‌ای است و احتمالا با سابقه‌ای که از مدل پرداختن فون تریر به موضوعاتی از قبیل قتل و خشونت سراغ داریم موافقان و مخالفان زیادی پیدا خواهد کرد که این جر و بحث و حاشیه! در فیلم جدید فون تریر بازیگران سرشناسی چون مت دیلون و اوما تورمن حضور دارند.
در بخش مسابقه چه خبر است؟
در بخش مسابقه جشنواره کن با اینکه نسبت به دیگر سال‌ها چهره‌های گمنام تری حضور دارند اما همچنان فرهادی و پناهی کارگردانان ایرانی حاضر در این بخش با رقیبانی جدی و مهم برای دریافت نخل طلای کن مواجه‌اند. پوستر امسال جشنواره کن نمایی از فیلم «پیِر خله» به کارگردانی ژان لوک گدار است که او در سال 1965 ساخته. امسال و درست 53 سال بعد از آن فیلم، گدار 87 ساله با فیلم جدیدش «The Image Book» در بخش مسابقه جشنواره کن حاضر است. برنده نخل طلای کن در سال 2014 یعنی نوری بیگله جیلان کارگردان سرشناس ترک با درام جدید خود «The Wild Pear Tree» شرکت کرده‌است. این فیلم یکی از 21 فیلم بخش مسابقه است. نادین لعبکی بازیگر و کارگردان سرشناس لبنانی هم فیلم «Capernaum» را برای بخش مسابقه دارد و از اسپایک لی یکی ازچهره‌های همیشه جنجالی و خبرساز سینمای آمریکا فیلم «BlacKkKlansman» به نمایش درخواهد آمد. پاول پالیکوفسکی که با فیلم «ایدا» جایزه اسکار بهترین فیلم خارجی زبان را گرفته بود با فیلم «Cold War» و متئو گارونه کارگردان فیلم تحسین شده «گومورا» هم با فیلم «Dogman» از دیگر کارگردانان مهمی هستند که فیلم‌های شان در بخش مسابقه کن 2018 پذیرفته شده است. البته از نام‌هایی چون هیروکازو کورئدا کارگردان سرشناس اهل کره جنوبی با فیلم «Shoplifters» و استفان بریزه کارگردان سرشناس فرانسوی با فیلم «At War» هم نمی‌توان به راحتی گذشت. در باقی این فهرست 21 فیلمی هم نام کارگردان‌های جوان و یا کم کاری به چشم می‌خورد که در حالت عادی انتظار چندانی از آن‌ها نمی‌رود ولی اصلا بعید نیست همان‌ها حسابی مخاطبان جشنواره و هیات داوران را غافلگیر کنند. در بخش نوعی نگاه هم آثار 18 کارگردان جوان از کشورهایی چون فرانسه، بلژیک، چین، هند، کنیا، ایتالیا، اوکراین و آرژانتین روی پرده خواهد رفت. امسال در این بخش سینمای ایران نماینده‌ای ندارد.
هیات داوران با شمایلی زنانه
کیت بلانشت(بازیگر)، آوا دورنی(کارگردان)، دنیس ویلنوو(کارگردان)، کریستن استوارت(بازیگر)، لئا سیدو(بازیگر)،چانگچن(بازیگر)،روبرگدیگیان(کارگردان)،خاجانین(خواننده اهل بروندی)وآندریزویاگنیتسف(کارگردان) سینماگران سرشناسی هستند که هیات داوران بخش مسابقه هفتاد و یکمین جشنواره فیلم کن را تشکیل می‌دهند. یک نکته جالب این لیست این است که اعضای این تیم داوری دارای هفت ملیت مختلف از پنج قاره دنیا هستند که این به معنی انتخابی جهانی برای جوایز اصلی جشنواره است و نکته جالب دیگر حضور چهار زن در این ترکیب 9 نفره، که اتفاقی کم سابقه برای این جشنواره سینمایی است. البته با انتخاب کیت بلانشت به عنوان رئیس هیات داوران مشخص شد این فهرست قرار است پیام خاصی را مخابره کند. به نظر می‌رسد جنبش مدنی به وجود آمده پس از افشاگری‌هایی که طی شش ماه پایانی سال 2017 رخ داد و بسیاری از چهره‌های مطرح‌هالیوودی را به دلیل فساد اخلاقی به خاک سیاه نشاند، دامنه اش را از آمریکا فراتر نهاده و تاثیر خود را بر جشنواره‌ای مثل کن هم گذاشته است. تیری فومو دبیر جشنواره کن درباره تعداد حضور زن‌ها در هیات داوران گفته این اقدامی کاملا هدفمند و آگاهانه بوده چرا که به گفته خودش دغدغه جشنواره نسبت به حضور زنان بسیار بیشتر از گذشته شده است.
دو اتفاق غافلگیرکننده
پیش از آغاز کن 2018 مدیران این جشنواره دو تصمیم جالب گرفتند که هر کدام احتمالا حواشی زیادی به همراه خواهد داشت. اولین تصمیم ممنوع کردن سلفی گرفتن در مراسم فرش قرمز است. پیرلسکوررئیس و تیری فومو دبیر جشنواره هر دو از مخالفان جدی سلفی گرفتن در جای جای این جشنواره‌اند چرا که معتقدند این کار جشنواره را مبتذل می‌کند و از عظمت و جذابیت آن می‌کاهد. اما پس از آنکه این دو نتوانستند به کل جلوی سلفی گرفتن مردم و علاقه‌مندان را بگیرند سلفی روی فرش قرمز را به بهانه اینکه باعث ایجاد ازدحام و عقب افتادن برنامه‌های جشنواره می‌شود ممنوع کردند تا حداقل در یک زمینه حرف خود را به کرسی نشانده باشند.
اتفاق دوم یک فرصت ناب و غافلگیرکننده برای حضور جوانان علاقه‌مند به سینما در این رویداد سینمایی بود. مدیران جشنواره کن فرصتی تحت عنوان «سه روزدرکن»ویژه جوانان 18 تا 28 ساله فراهم کرده‌اند تا کسانی که در هر جای دنیا گذرنامه دارند بتوانندبرای شرکت در این رویداد سه روزه ورایگان (به جزهزینه رفت و برگشت ومحل اقامت) اقدام کنند.در این بخش هزار جوانی که مورد تایید جشنواره قرار بگیرند می‌توانند کلیه فیلمهایی که به شکل رسمی در بخش‌های مختلف جشنواره نمایش داده می‌شود از جمله بخش مسابقه، خارج از مسابقه،نوعی نگاه،نمایش‌های ویژه،کلاسیک‌های کن و ... را رایگان تماشا کنند. در یک مهلت مشخص آن‌ها باید نامه‌ای را که نشان‌دهنده شیفتگی شان نسبت به سینماست همراه با درخواست خود در سایت جشنواره ثبت می‌کردند و در نهایت به هزارمتقاضی برگزیده ازطریق ایمیل اطلاع داده می‌شود که بساط خود را جمع کرده و به کن بروند. این اولین بار است که مدیران جشنواره کن تا این اندازه سخاوتمندانه با جوانان برخورد می‌کنند و احتمالا هم دلیلش این است که در سال‌های اخیر صنعت سینما به شدت از سوی رقبایش یعنی شبکه‌های آنلاین نمایش فیلم و سریال ضربه خورده و شاید این کار بتواند تلاشی باشد برای یادآوری لذت سینما رفتن و فیلم دیدن در سالن‌های سینما!
فیلم‌های مهم غیر مسابقه
مثل همیشه جشنواره کن غیر از بخش مسابقه در بخش‌های مختلف خود فیلم‌های مهمی را به نمایش می‌گذارد که بسیاری از علاقه‌مندان سینما منتظرند به تماشای آن بنشینند. امسال هم سبد جشنواره از چنین فیلمهایی خالی نیست. فیلم افتتاحیه جشنواره که «همه می‌دانند» اثر اصغر فرهادی بود، اما فیلم اختتامیه جشنواره هم فیلم مهمی است:«مردی که دن کیشوت را کشت» اثر تری گیلیام که جاناتان پرایس در آن نقش دن کیشوت افسانه‌ای را بازی می‌کند. در بخش خارج از مسابقه جدا از فیلم‌های گیلیام و فون تریر نام یک فیلم مهم دیگر هم به چشم می‌خورد:«سولو:داستانی از جنگ ستارگان» که یکی از اسپین آف‌های سری فیلم مهم «جنگ ستارگان» است. در این فیلم قرار است دوران جوانی‌هان سولو یکی از مهم ترین شخصیت‌های جهان «جنگ ستارگان» به تصویر کشیده شود، یک دزد فضایی که سرنوشت عجیبی پیدا می‌کند. در این فیلم آلدن ارنریچ نقش‌هان سولو را بازی می‌کند و بازیگرانی چون امیلیا کلارک، وودی‌هالسون، پل بتانی و تندی نیوتون هم در آن حضور دارند. «Climax» هم فیلم جدید گاسپار نوئه کارگردان کم کار ولی بسیار جنجالی فرانسوی است که هنوز هیچ اطلاعات دقیقی از آن منتشر نشده است. «Pope Francis: A Man of His » آخرین فیلم ویم وندرس کارگردان سرشناس آلمانی هم در بخش نمایش‌های ویژه به نمایش در می‌آید و مستندی است درباره پاپ فرانسیس. و بالاخره اینکه با حضور کریستوفر نولان در بخش کلاسیک‌های کن نسخه ترمیم شده فیلم «2001: یک ادیسه فضایی» شاهکار بی‌بدیل استنلی کوبریک به نمایش در می‌آید. فیلمی که نه تنها بر نولان بلکه روی بسیاری از بزرگترین فیلمسازان تاریخ معاصر تاثیر مستقیمی داشت و تماشای نسخه اصلاح شده آن قطعا برای خیلی‌ها هیجان انگیز خواهد بود.
در همینه زمینه :
