خروج هپکو از کما

  روح‌الله کریمی- خبرنگار

     غول صنعتی خاورمیانه که توان ساخت سالانه 3هزار دستگاه انواع ماشین‌آلات سنگین را دارد در ماه‌های اخیر از کما خارج شده و با حدود 30درصد ظرفیت و هزار نیروی انسانی در حال فعالیت است. آوازه شرکت هپکوی اراک به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین کارخانه ساخت ماشین‌آلات سنگین راهسازی و معدنی در ایران و خاورمیانه از دهه‌های قبل بلند بود، اما این شرکت به‌عنوان یکی از نماد‌های دیرینه تولید ایران از اواسط دهه80در اوج پیشرفت و بالندگی 2بار به بهای اندک به اشخاص غیرمتخصص و غیربومی واگذار شد و به ورطه رکود رفت. آنچه در بیش از یک‌دهه گذشته بر این شرکت مادرصنعتی گذشته، قصه پردردی است که مرهم آن تدبیر مسئولان در مقابله با رانت و حمایت از تولید داخل است. واگذاری 60درصد سهام این شرکت به سازمان تأمین‌اجتماعی، سرآغازی برای تحقق جهش تولید در قلب پایتخت صنعت ایران است که نوید روزهای روشن را برای اقتصاد کشور می‌دهد.


    حرکت در ریل تولید
تغییرات مثبت مدیریتی در شرکت هپکو چرخ‌های تولید این شرکت را به حرکت درآورده است. هپکو پس از سال‌ها رکود در ریل تولید انبوه قرار گرفته و چراغ‌های خطوط تولید این شرکت این روزها با 5خط تولید و حدود هزار نیروی انسانی روشن است. پس از واگذاری شرکت به سازمان تأمین‌اجتماعی، بدهی‌ها و معوقات آن تسویه شده است و خون تلاش و کار در رگ‌های خطوط تولیدی هپکو جریان دارد.
قائم‌مقام مدیرعامل شرکت هپکو از امضای قرارداد تولید 100دستگاه ماشین‌آلات سنگین با واحدهای صنعتی کشور خبر می‌دهد و می‌گوید: ارزش ریالی این قرارداد بیش از 1200میلیارد تومان است.
علیرضا میقاتی با بیان اینکه سفارش تولید 6مدل دامپتراک تحویل داده شده است، اظهار امیدواری می‌کند که تا پایان امسال حداقل میزان فروش را تا 40درصد افزایش دهند.
وی با بیان اینکه تولید هر دستگاه دامپتراک حدود 200میلیون دلار برای کشور صرفه‌جویی ارزی دارد، می‌گوید: شرکت هپکو در شرایط کنونی ظرفیت تولید 100دستگاه دامپتراک را دارد، اما ظرفیت سالانه این شرکت تولید حدود 3هزار دستگاه ماشین‌آلات سنگین است. میقاتی با بیان اینکه در یک سال اخیر فروش شرکت هپکو در بخش محصولات معدنی بیش از 1200میلیارد تومان برآورد شده است، از تولید گریدر در قالب قراردادی با اداره کل راه و شهرسازی خبر می‌دهد و می‌افزاید: مابقی قراردادها، مربوط به ماشین‌آلات سنگین معدنی و دامپتراک‌های سنگین 100تنی، تراک‌های60تنی و بیل‌های 30تا 37تنی ازجمله این ماشین‌آلات است.
قائم‌مقام شرکت هپکو با بیان اینکه کارکنان این شرکت در سنگر تولید به پویایی هپکو می‌اندیشند، بر لزوم حمایت دولت از تولید داخل تأکید می‌کند و می‌گوید: حقوق معوق کارکنان هپکو پرداخت شده و مطالبات معوقه وجود ندارد، اما در زمینه سرمایه در گردش برای تولید و سیستم بانکی، چالش‌هایی وجود دارد. وی صادرات محصولات هپکو را یکی از برنامه‌های این شرکت می‌داند و ادامه می‌دهد: البته لازمه رونق صادرات، تأمین خدمات پس از فروش و اتصال به سیستم بانکی است. قائم‌مقام مدیرعامل شرکت هپکو خاطرنشان می‌کند: محصولات این شرکت در گذشته صادر شده است و مشکلی برای صادرات وجود ندارد، اما رونق این حوزه نیازمند تامین زیرساخت است که اکنون به‌طور کامل مهیا نیست.

    حمایت از تولید؛ مطالبه بحق کارگران
پس از احیای هپکو، جنس مطالبات و گلایه‌های کارگران این مجموعه بزرگ صنعتی تغییر کرده است. آخرین اعتراض کارگری این کارخانه، اسفند سال گذشته بود و اکنون دغدغه‌ای برای پرداخت حق و حقوق کارگران وجود ندارد، اما آنها گلایه‌های قابل تأمل و بحقی دارند.
رئیس شورای اسلامی کار هپکو به همشهری می‌گوید: پیگیری تخلفات احتمالی مدیریت‌های گذشته مسئله‌ای جدی است که باید مورد توجه باشد، اما مهم‌ترین خواسته و مطالبه ما جلوگیری از واردات ماشین‌آلات معدنی سنگین به کشور برای رفع موانع تولید و توجه به تولید داخل است.
سیدامیر میرناصری با بیان اینکه برای افزایش ظرفیت استخراج مواد معدنی نیاز به ماشین‌آلات سنگین داریم، می‌افزاید: متأسفانه این ماشین‌آلات با هزینه زیاد توسط بخش‌های خصوصی و دولتی از کشورهای دیگر به‌صورت نو و دست دوم و با برندهای مختلف و بدون کارشناسی ،خریداری می‌شود.
به‌طور مثال قیمت هر دستگاه دامپتراک 100تنی نو بین 30تا 35میلیارد تومان و دستگاه‌های دست دوم 20تا 25میلیارد تومان است؛ درحالی‌که شرکت هپکو زیرساخت‌های مورد نیاز برای تولید این ماشین‌آلات با عمق 30تا 50درصد ساخت داخل را دارد. در سال 1382با مذاکره با یک شرکت ژاپنی(کوماتسو) قرار بود 100دستگاه ماشین‌آلات سنگین ازجمله بلدوزر و لودر معدنی خریداری شود که در آن زمان با مقاومت وزارتخانه مربوطه به جای واردات این دستگاه‌ها، قرارداد از واردات به تولید این دستگاه‌ها در شرکت هپکو تغییر کرد و تا سال ۱۳۸۹ حدود 2هزار دستگاه تولید شد. در همان سال‌های ۸۲و ۸۳ حدود 500کارگر برای تولید این ماشین‌آلات استخدام شده‌ و این تعداد در سال‌های بعد افزایش پیدا کرده‌اند. میرناصری می‌گوید: اگر قرار باشد یک شرکت شبیه هپکو تأسیس شود بیش از 10هزار میلیارد تومان فقط برای هزینه خرید زمین و ساخت سوله‌ها اعتبار لازم است. وقتی این ظرفیت و زیرساخت وجود دارد، خواسته اصلی ما این است که مسئولان با قطع دست مافیای واردات ماشین‌آلات سنگین از تولید داخل در کشور حمایت کنند و حتی مسئولان باید به‌عنوان یک درخواست جدی از شرکت هپکو تولید این دستگاه‌ها  را مطالبه کنند.
کشور به‌شدت به ماشین‌آلات معدنی نیاز دارد و به‌دلیل سودهای کلان که نصیب واردکنندگان می‌شود، عده‌ای حاضر نیستند به توان داخلی کشور اعتماد کنند. درخواست حمایت از دولت  رئیس شورای اسلامی کار هپکو با بیان اینکه کشور هم‌اکنون و با توجه به فرسوده بودن ماشین‌آلات معدنی سالانه به 400دستگاه دامپتراک معدنی نیاز دارد، می‌گوید: اگر حتی سالانه فقط 100دستگاه از این ماشین‌آلات را تولید کنیم حدود ۵۰۰ نیروی انسانی مستقیم به کارگران شرکت افزوده می‌شود.
میرناصری با بیان اینکه هپکو هم‌اکنون می‌تواند نیاز 30تا 40درصد کشور را برآورده کند و مابقی نیاز کشور از طریق واردات تأمین شود، می‌افزاید: انتظار داریم واردات این ماشین‌آلات به‌صورت تخصصی و تحت نظارت شرکت هپکو باشد؛ چون هپکو یک شرکت بورسی شفاف است و رانت در آن وجود ندارد؛ ضمن اینکه دستگاه‌هایی که توسط واردکنندگان وارد کشور می‌شوند معمولا هیچ‌گونه خدماتی ندارند؛ درحالی‌که تولید شرکت هپکو 10سال خدمات پس از فروش دارد. وی با تأکید بر اینکه دولت با حمایت از هپکو می‌تواند از این شرکت مطالبه کند، ادامه می‌دهد: به‌عنوان مثال دولت می‌تواند بعد از 10سال حمایت، ماشین‌آلات را بومی‌سازی کند.
هپکو در بومی‌سازی ماشین‌آلات در گذشته توانمندی منحصر به فردی را از خود نشان داده و در سال‌های اوج شرکت حدود 17محصول از ماشین‌آلات راهسازی را بومی‌سازی کرده است. او با اشاره به امضای قرارداد هزار میلیارد تومانی با برخی معادن کشور در دوره جدید احیای این شرکت می‌افزاید: همزمان با امضای قراردادهای محصولات معدنی، تولید بیل‌های 22تنی و انواع غلتک‌ها و ترانسپورتر آغاز شده و تولید دامپتراک هم به‌زودی آغاز می‌شود. میرناصری می‌گوید: آقای رئیسی در زمانی که رئیس قوه قضاییه بود، حمایت‌های زیادی از شرکت هپکو به‌دلیل جلوگیری از نابودی این شرکت انجام داد. هم‌اکنون هم توقع داریم رئیس‌جمهوری با توجه به شناخت کامل از وضعیت این شرکت برای رونق تولید داخل و احیای این شرکت توسط وزارتخانه‌های مربوطه پیگیری ویژه داشته باشد.

    ریشه مشکلات هپکو
چند‌ماه قبل از واگذاری شرکت هپکو به بخش خصوصی، این شرکت در اسفند سال 1385حدود 20میلیارد تومان از درآمدهای خود را به‌حساب دولت واریز کرد. تولیدات و تعداد کارگران ابرشرکت هپکو چند‌ماه پس از واگذاری به‌شدت کاهش پیدا کرد.
رئیس شورای کار این شرکت به همشهری می‌گوید: اسنادی در اختیار داریم که نشان می‌دهد این شرکت در مرحله نخست با 10میلیون تومان به بخش خصوصی غیربومی واگذار شد. کارگران نسبت به این واگذاری و بریز و بپاش‌های مسئولان شرکت اعتراض کردند، اما صدای آنها شنیده نشد. تا سال‌های 91و 92به‌دلیل منابع مالی و پربودن انبارهای شرکت، حقوق کارگران پرداخت می‌شد، ولی شرکت فعال نبود تا اینکه در سال 94اعتراض‌های خیابانی کارگران شکل گرفت. در مرحله دوم واگذاری، این شرکت که هزاران میلیارد تومان ارزش داشت با قرارداد 70میلیارد تومانی واگذار شد، ولی سهامداران فقط 20میلیارد تومان از این مبلغ را  پرداخت کردند. میرناصری  می‌افزاید: وقتی اعتراض کارگران بالا گرفت، شرکت را به یک تیم مدیریتی از سازمان خصوصی‌سازی واگذار کردند، ولی مسائلی که این افراد ایجاد کردند با مقاومت کارگران هپکو دوام نیاورد. اواخر سال 99هپکو به دستور رئیس‌جمهوری سابق به سازمان خصوصی‌سازی‌ برگشت و حدود 2ماه بعد در قبال تهاتر بدهی دولت به تأمین اجتماعی به این سازمان واگذار شد.
وی می‌گوید: در 2مرحله‌ای که شرکت هپکو به اشخاص غیرمتخصص واگذار شده بود، شائبه‌های زیادی به‌وجود آمد و احتمال می‌دادیم این افراد دنبال تعطیلی شرکت، فروش اموال و تجهیزات آن و تغییر کاربری زمین‌ها بودند. این شرکت 13سال با مشکلات زیادی مواجه بود و در این مدت حدود 400نامه برای تمامی مسئولان کشوری و استانی مربوطه نوشته شد. او با ابراز خرسندی از سپردن مدیریت شرکت هپکو به تیم‌های متخصص می‌گوید: مشکلات این شرکت یک‌روزه و یک‌ماهه رفع نمی‌شود. هپکو هم‌اکنون از کما درآمده و اگر کوچک‌ترین غفلتی در مدیریت این شرکت اعمال شود، دوباره زمین می‌خورد.‌