بازگشایی پرونده بنزین پتروشیمی

کمیسیون اصل۹۰ مجلس شورای اسلامی 10سال پس از توقف تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی، آن‌هم در دولت دوم محمود احمدی‌نژاد به دفاع از این اقدام روی آورد و با رد ادعای وزارت نفت و سازمان حفاظت محیط‌زیست در دولت حسن روحانی اعلام کرد بیژن نامدار زنگنه و معصومه ابتکار به‌دلیل تشویش اذهان عمومی باید محاکمه شوند.
به‌گزارش همشهری، تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی، در دوران وزارت نفتی مسعود میرکاظمی، رئیس فعلی سازمان برنامه و بودجه، ازجمله معماهای تاریخ صنعت نفت ایران بود. زمانی که وزارت نفت به دستور دولت وقت تصمیم گرفت برای مقابله با تحریم‌ها به‌ویژه علیه واردات بنزین، به تولید بنزین، این بار نه در پالایشگاه‌ها، بلکه در برخی مجتمع‌های پتروشیمی اقدام کند، ابهام‌های جدی درخصوص تأثیر این سیاست و البته سرطان‌زا بودن آلاینده‌های ناشی از مصرف بنزین پتروشیمی‌ها مطرح شد. با روی کار آمدن دولت حسن روحانی، بیژن نامدار زنگنه دستور توقف تولید و عرضه بنزین پتروشیمی را داد و سازمان محیط‌زیست هم آن را عامل افزایش سرطان و تشدید آلودگی هوا اعلام کرد.

کیفرخواست
به فاصله 3‌ماه از پایان عمر دولت گذشته، دیروز کمیسیون اصل۹۰ مجلس با انتشار گزارشی اعلام کرد: بیژن زنگنه، وزیر وقت نفت و معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست، در نقض این تعهد شرعی، قانونی و اخلاقی نه‌تنها باعث تشویش اذهان عمومی، اشتباه محاسباتی و خسارت میلیاردی به بیت‌المال شده‌اند بلکه موجب تضییع حقوق عامه و ایجاد موانع برای کارکنان وظیفه‌شناس در انجام وظایف محوله شده‌اند؛ لذا به موجب مواد 697 و 698 قانون مجازات اسلامی از دستگاه قضایی در خواست می‌شود نسبت به تعقیب، محاکمه و اعمال مجازات مقرر قانونی نامبردگان اقدام مقتضی به عمل ‌آید. آنچه دیروز علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل90 مجلس با موضوع رسیدگی به تخلفات وزارت نفت و سازمان حفاظت محیط‌زیست در صحن علنی مجلس خواند، البته یک گزارش قدیمی به‌گفته خود اوست. گزارشی که در جلسه 21دی‌ماه سال93 تهیه و به هیأت رئیسه وقت مجلس ارسال شده، اما در دستور کار نمایندگان قرار نگرفته و حالا هیأت رئیسه فعلی مجلس اجازه داده تا این گزارش با تغییراتی جزئی خوانده شود. البته در این گزارش اشاره نشده که تغییرات جزئی به‌گفته کمیسیون اصل90 مجلس چه بوده ولی خضریان در گزارش خود هدف از انتشار گزارش 7سال پیش را حمایت از تولید داخل اعلام کرده است.

توضیح فنی
در بخشی از این گزارش آمده است: گزارش‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست حاکی از آلودگی شدید بنزین‌های تولیدی پتروشیمی‌ها بوده و همین امر به آلودگی هوا منجر شده است زیرا تولید ریفرمیت پتروشیمی یا پیرولیز یا کلا ترکیباتی که بنزن تولید می‌کنند، سرطان‌زاست. از نظر کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، در بنزین‌های تولیدی کشورها حتی کشورهایی که پیچیده‌ترین پالایشگاه‌ها را دارند، ریفرمیت و آروماتیک وجود دارد. به این ترتیب بازوی تحقیقاتی مجلس گزارش سازمان حفاظت محیط‌زیست را رد کرده و تأکید دارد: در بدبینانه‌ترین وضع، میزان بنزن موجود در ریفرمیت پتروشیمی‌ها 0.7درصد در کل بنزین تولیدی کشور و در بهترین وضع نیم درصد اثر داشته است. شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم نظر داده اصولا مجتمع‌های پتروشیمی، تولیدکننده ریفرمیت هستند نه بنزین و محصولات آن برای ادامه فرایند و تبدیل به بنزین به پالایشگاه‌ها ارسال می‌شده و ریفرمیت تولیدی، مستقیم قابل مصرف نیست. شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هم اذعان کرده تأثیر ریفرمیت پتروشیمی در بنزین کمتر از 10درصد بوده و ریفرمیت دریافتی از شرکت‌های پتروشیمی پس از امتزاج با مؤلفه‌های مازاد بنزین پالایشگاه‌ها استانداردسازی و به بازار عرضه شده است.
در گزارش کمیسیون اصل90 به نقل از مدیر هماهنگی نظارت بر تولید شرکت ملی پالایش و پخش آمده است که مشخصات ریفرمیت پتروشیمی‌ها با ریفرمیت یا پلتفرمیت تولیدی پالایشگاه‌ها مشابه بوده و در برخی موارد ممکن است به لحاظ میزان آروماتیک و بنزن اختلاف ناچیز داشته باشد، لکن بعد از اختلاط با دیگر مولفه‌های بنزین مشابه بنزین تولیدی در پالایشگاه‌ها به بازار عرضه می‌شود.
در نهایت سازمان بازرسی کل کشور هم در گزارشی اعلام می‌کند سازمان حفاظت محیط‌زیست تأکید دارد هر چه بنزن بیشتر باشد، سرطان‌زایی را افزایش می‌دهد. اگرچه این مطلب صحیح است ولی آمارهایی که ارائه می‌شود مبنی بر اینکه سرطان در سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است و با بنزین پتروشیمی ربط داده می‌شود پذیرفتنی نیست زیرا 5 تا 15سال طول می‌کشد که موج سرطان جدید وارد شود، پس نمی‌توانیم این آمارها را به بنزین پتروشیمی ربط دهیم. نتیجه اینکه تأکید بر نقش بنزین پتروشیمی به‌عنوان عامل اصلی ایجاد آلودگی هوا در کلانشهر تهران، فاقد استناد معتبر علمی است.

اتهام مشترک زنگنه و ابتکار
کمیسیون اصل90 مجلس 2 اتهام مشخص را متوجه بیژن زنگنه، وزیر سابق نفت و معصومه ابتکار، رئیس وقت سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌داند و در گزارش خود اعلام می‌کند: ارتباط افزایش سرطان طی سال‌های گذشته با ریفرمیت تولیدی پتروشیمی‌ها از لحاظ علمی اثبات نشده و میزان بنزن ریفرمیت تولیدی پتروشیمی‌ها برخی پایین‌تر و برخی مشابه ریفرمیت واحدهای پالایشگاهی است؛ بنابراین بنزین تولیدشده از ریفرمیت پتروشیمی‌ها حداقل مشابه بنزین تولیدی پالایشگاه‌ها بوده است. افزون بر اینکه با توجه به آنالیزهای کامل انجام شده توسط شرکت ملی پالایش و پخش روی تولیدات پالایشگاه‌های اراک و شیراز مقادیر بنزن بسیار کمتر از مقدار گزارش شده سازمان حفاظت محیط‌زیست بوده است.
در بخشی از این گزارش مستند و کارشناسی شده کمیسیون اصل90 مجلس آمده است: زنگنه و ابتکار با ارائه داده‌های غلط به رسانه‌ها و نیز در مکاتبات رسمی، بحث آلودگی ریفرمیت دریافتی از پتروشیمی‌ها را مطرح می‌کنند و ریفرمیت تولید پتروشیمی‌ها در ترکیب بنزین از چرخه حذف و به‌دنبال آن واردات گسترده بنزین با برچسب ادعایی استاندارد یورو4 اما غیراستاندارد، از طریق واسطه‌ها آغاز می‌شود و از سوی دیگر وزیر پیشین نفت در نامه‌ای کارشناسان و کارکنان وزارت نفت را از هرگونه اظهارنظر و ارائه دیدگاه کارشناسی در مصاحبه با رسانه‌ها منع می‌کند و کارشناسان درصورت بیان دیدگاه‌های خود به هیأت‌های رسیدگی به تخلفات اداری معرفی می‌شوند. افزون بر اتهام تشویش اذهان عمومی، زنگنه و ابتکار به‌دلیل اتهام ترک فعل در شرایط تحریم‌ها قرار است محاکمه شوند.