مرودشت فرو می‌نشیند

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

وضعیت فرونشست در برخی از دشت‌های استان فارس از جمله دشت مرودشت بسیار وخیم و نگران‌کننده است. براساس اعلام یونسکو، استاندارد فرونشست در جهان سالانه 4میلی‌متر است. اما آبفای استان فارس اعلام کرد که میزان فرونشست این استان سالانه میانگین بین 6تا 8سانتی‌متر برآورد شده است. در عین حال مطالعات این نهاد نشان داده است، حد بالای فرونشست در دشت مرودشت تا ۲۲ سانتی‌متر در سال است.
براساس اعلام اداره کل زمین‌شناسی استان فارس، فرونشست دشت مرودشت برخی از آثار باستانی را تحت‌تأثیر قرار داده، مجموعه تاریخی نقش‌رستم را نیز متأثر کرده و حتی تا ۳۰۰متری سازه تخت‌جمشید امتداد یافته است.
براساس اعلام مراجع علمی، پدیده فرونشست هم‌اکنون تمامی مرودشت را احاطه کرده و فقط قسمت محدودی از مرکز شهر با این پدیده درگیر نشده است. براساس آمارها، به‌طور میانگین، سالانه حدود ۱۰ تا ۱۵درصد از دشت مرودشت نشست می‌کند.
مریم دهقانی، استاد دانشگاه در این‌باره به ایلنا و مهر گفته است: نگرانی دیگری که در دشت مرودشت وجود دارد، عبور لوله خط انتقال گاز، راه‌آهن و 2شهرک صنعتی و همچنین پالایشگاه است که فرونشست به نزدیکی پالایشگاه هم رسیده و واقعاً وضعیت وخیم و بحرانی وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه پدیده فرونشست در دیگر نقاط استان و کشور هم وجود دارد، ادامه داد: دشت‌های دیگری در نقاط کشور وجود دارند که وضعیت بدتری نسبت به استان فارس دارند. اما با وجود این، باید تدابیری اتخاذ کرد تا از ادامه این روند جلوگیری شود.

شرایط پاسارگاد
پاسارگاد مجموعه‌ای از سازه‌های به‌جامانده از دوران هخامنشیان است که آرامگاه کورش، کاخ دروازه، کاخ بارعام، آرامگاه کمبوجیه، ساختارهای دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری و تنگه بلاغی در آن واقع شده و تیر۱۳۸۳ به‌عنوان پنجمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
سال ۹۸ گزارشی از اداره منابع آب شهرستان پاسارگاد منتشر شد که حاکی از حفر ۱۲۷۰حلقه چاه در سراسر این شهرستان تا آن زمان بود. از این تعداد ۱۱۰۰حلقه چاه به‌منظور کشاورزی، ۵۰حلقه چاه برای شرب و حدود ۱۰۰حلقه چاه با هدف صنعتی حفر شده بود. علاوه‌بر این، صدها حلقه چاه بدون مجوز نیز حفر شد. با وجود این، تاکنون گزارش رسمی از فرونشست زمین و آثار مخرب برداشت بی‌رویه آب در دشت و محوطه پاسارگاد بیرون نیامده است. هرچند، آمار سازمان زمین‌شناسی ایران نشان می‌دهد استان فارس از جمله مناطقی است که پدیده فرونشست در آن به حالت بحران درآمده است.
از سال ۱۳۹۵ پاسارگاد به‌عنوان دشت ممنوعه شناخته شد و مجوز جدید برای حفاری چاه در آن صادر نشد. اما سال ۹۸ حفر یک چاه عمیق در نزدیک‌ترین فاصله از محوطه میراث جهانی پاسارگاد، نگرانی‌ها را تشدید کرد. چاهی که مسئولان پایگاه پاسارگاد گفتند، پروانه آن به ۲۰، ۳۰سال پیش برمی‌گردد، اما در همان سال مجوز کف‌شکنی چاه گرفت.
برداشت بی‌رویه از ذخایر آب زیرزمینی، نبود مدیریت منابع، کشت محصولات کشاورزی پرآب‌بر و حفر چاه‌های غیرمجاز ازجمله عواملی است که وضعیت را در فارس بحرانی کرده و زنگ خطر را در برخی مناطق آن از جمله مرودشت که میراث جهانی تخت جمشید در آن واقع شده به صدا درآورده است. کارشناسان زمین‌شناسی و آب نیز بارها هشدار داده‌اند باید کشاورزی در این استان کم شود و تا حدامکان، برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی کاهش یابد و چاه‌های غیرقانونی پلمب شوند.

فرونشست فارس ادامه دارد
براساس مطالعات دانشگاه شیراز بر پدیده فرونشست در استان فارس، مشخص شد که به‌دلیل بارندگی ناچیز و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، فرونشست در این استان گسترش چشمگیری داشته است.
 براساس این مطالعه، میزان برداشت از سطح سفره آب‌های زیرزمینی نه‌تنها در استان فارس که در کشور با میزان بارندگی همخوانی ندارد.
براساس این مطالعه، پایین‌آمدن سطح آب‌های زیرزمینی باعث ایجاد فرونشست در استان فارس شده و تا زمانی که مردم مانند سال‌های ترسالی اقدام به کشت محصولات کشاورزی کنند، این روند ادامه دارد و مسئولان باید راهکاری ارائه دهند که در زمان‌های خشکسالی مردم مانند زمان قحطی کشاورزی کنند.