این جشنواره خنثی نیست

هفته گذشته که اسامی فیلم‌های راه‌یافته به سی‌وهشتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران اعلام شد، نحوه انتخاب این آثار و نیز کنارگذاشتن تعدادی فیلم دیگر با اعتراض جدی برخی فعالان عرصه فیلم کوتاه مواجه شد. این اعتراض‌ها که از صفحات شخصی تعدادی از دست‌اندرکاران فیلم کوتاه شروع شد، به رسانه‌های رسمی هم راه یافت و انتظار می‌رفت که دبیر جشنواره واکنشی به این بحث‌ها نشان دهد.
صبح دیروز، نشست رسانه‌ای سی‌وهشتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران در سالن اجتماعات سازمان سینمایی برگزار شد و سیدصادق موسوی، دبیر این جشنواره، هم درباره مسائل پیش‌آمده و هم سایر موضوعات مربوط به جشنواره صحبت کرد. نکته مهم درباره این نشست این بود که تنها تعدادی از نمایندگان رسانه‌ها به‌صورت حضوری دعوت شده بودند و از سایر رسانه‌ها دعوتی صورت نگرفته بود. هرچند شیوع کرونا و جلوگیری از تجمع به‌منظور حفظ سلامتی افراد می‌تواند دلیل اصلی این موضوع باشد، اما این گمانه هم شنیده شده که چه‌بسا رسانه‌هایی که رویکردی منتقدانه به جشنواره داشته‌اند به این نشست دعوت نشده بودند.

اسکار از قوانین ما خبر دارد
همانطور که انتظار می‌رفت، موسوی بر راه‌یافتن جشنواره فیلم کوتاه تهران به فهرست جشنواره‌های مورد تأیید اسکار (اسکار کوالیفاید) تأکید کرد و گفت: «در بخش بین‌الملل توانستیم امسال تنها جشنواره «اسکار کوالیفاید» در ایران شویم. ضمن اینکه میان کشورهای مسلمان فقط ما، مصر و ترکیه جشنواره‌ای مورد تأیید آکادمی اسکار داریم. در ابتدا به‌دلیل سوءتفاهم‌های پیش‌آمده باید بگویم که بخش مسابقه ملی ما ارتباطی به اسکار کوالیفاید ندارد و جایزه بزرگ در بخش مسابقه بین‌الملل جشنواره به آکادمی اسکار معرفی می‌شود. این رویداد سینمایی به واسطه حضور فیلمسازان و حمایتی که سازمان سینمایی طی 4دهه از این جشنواره به عمل آورده است توانسته این امکان را کسب کند که جزو تأییدیه اسکار باشیم. اسکار می‌داند که ما جزوی از جمهوری اسلامی ایران هستیم و از بیش از ۶هزار اثری که برای ما ارسال می‌شود تنها می‌توانیم با وجود قواعد اسلامی تنها یک‌درصد را برگزینیم. ضمن اینکه داوران بخش بین‌الملل، فیلم اصلی را تماشا می‌کنند اما چیزی که در ایران اکران می‌شود، مطابق با قوانین و ضوابط‌های ایرانی است و آکادمی اسکار نیز از این ماجرا خبر دارد.»
وی در بخشی دیگر از صحبت‌هایش گفت: «من 5سال است که دبیر جشنواره هستم اما برای نخستین‌بار ایمیل فیلمسازان خارجی را دریافت کردیم که «به چه علت فیلم ما در جشنواره نیست؟»، چون در کل جهان، تعداد ۱۲۷جشنواره اسکار کوالیفاید هستند و ۶۷تا از آنها تنها در آمریکا برگزار می‌شوند و ایران عزیز ما سومین کشور مسلمانی است که از این امتیاز برخوردار است. ژاپن، کره‌جنوبی، سنگاپور، مصر، ترکیه و ایران تنها کشورهایی هستند که جشنواره‌هایشان اسکار کوالیفاید هستند. در ابتدا پرونده درخواست اسکارکوالیفاید ما ریجکت شد برای اینکه جزو جشنواره‌های رایگان بود. ما علت را به آکادمی توضیح دادیم که این ماجرا به‌دلیل تحریم‌هاست و اینگونه ما تنها رویدادی شدیم که اسکارکوالیفاید است و ظرف 10روز به ۴۵۰۰فیلم ثبت‌نامی، ۲۱۰۰فیلم خارجی از اقصی‌نقاط جهان اضافه شد و چنین رخدادی مهم‌ترین دستاورد جشنواره بود و باعث ایجاد حساسیت‌های بیشتری نسبت به جشنواره نیز شد.»

جشنواره‌ای با بودجه بیت‌المال
بخش دیگری از صحبت‌های موسوی به اعتراض‌هایی برمی‌گشت که به کنارگذاشتن تعدادی از فیلم‌های کوتاه صورت گرفته بود. موسوی در این‌باره گفت: «اعتراض‌ها جنس‌های مختلفی دارند، اما مهم‌ترین منطق برای نبودن بسیاری از آثار صرفا محدودیت فرصت است. زیرا ۱۶۵۰اثر ناگزیر از جشنواره بیرون ماندند و از این میان اگر 10درصد آنها معترض باشند یعنی ۱۶۵نفر فقط معترض فعال داریم. من می‌فهمم که بچه‌ها با سختی‌های بسیار به ساخت آثارشان مبادرت می‌ورزند. جان کلام این است که همه نیاز به دیده‌شدن دارند. به هر حال جوان هستند و خود را متعلق به حوزه فرهنگ و هنر می‌دانند، با مشقت، فیلم تولید می‌کنند به امید دیده‌شدن. می‌دانم که هر سال دلخوری‌هایی پیش می‌آید اما‌ای کاش رویدادی بود که همه این فیلم‌ها می‌توانستند در بستری دیده شوند. همه این فضای پر از خشم به‌خاطر کمبود امکانات است. در این مدت توهین‌هایی به من شد که تنها با این موضوع توانستم آرام شوم که خودم را جای آنها می‌گذاشتم. من یا هر کس دیگری که مسئولیت می‌پذیریم باید خودمان را سیبل کنیم، چون به هرحال برخی از آنها بحق است.»
موسوی در سخنانش با اشاره به اینکه جشنواره فیلم کوتاه جشنواره‌ای خنثی نیست و توسط وزارت ارشاد برگزار می‌شود، به‌درستی پاسخ بسیاری از انتقادات را داد: «قبل از هرچیز باید بدانیم یک جمعیت 40هزار نفری داشتیم که فیلم‌هایشان بیرون مانده و باید آنها را درک کرد. حتی اگر ۱۲۵فیلم بی‌نقص هم انتخاب می‌کردیم بقیه نمی‌توانستند این موضوع را بپذیرند. امیدوارم جشنواره‌های دیگر، پلتفرم‌ها و دیگر رویدادها بتوانند این فرصت را برای جوانان فیلم کوتاه فراهم کنند تا این فیلم‌ها دیده شوند؛ این انتظار بزرگی نیست.
نکته دیگری که می‌خواهم بگویم درباره سیاست‌های جشنواره است. اگر دوستان ما یک‌بار فراخوان را بخوانند بسیاری از مسائل حل می‌شود. این جشنواره توسط وزارت فرهنگ و ارشاد و با بودجه بیت‌المال برگزار می‌شود و باید در چارچوب سیاست‌های آن نقد شود. ما جشنواره‌ای خنثی نیستیم. بسیاری از جشنواره‌ها در جهان ممکن است محدودیت نداشته باشند اما در ابتدای فراخوان نوشته بودیم چه اولویت‌هایی داریم. مثلا فیلم‌های امیدبخش، با محوریت همبستگی اجتماعی و سرمایه‌های اجتماعی و... مورد قبول بود. اگر دو فیلم با دو موضوع متفاوت و با کیفیت برابر باشند حتما آن فیلمی را انتخاب می‌کنیم که درباره خانواده باشد. حتی در جایزه‌ها هم گفته‌ایم بیشتر به فیلمی جایزه می‌دهیم که درباره همبستگی اجتماعی باشد.»

شرط دریافت پروانه نمایش

دبیر جشنواره سی‌وهشتم 3مولفه اصلی را در انتخاب آثار راه‌یافته به جشنواره برشمرد و گفت: «ما 3مولفه اصلی داریم. همه فیلم‌ها باید از شورای پروانه نمایش مجوز بگیرند. امسال 5فیلم مجوز نگرفت و 4فیلم اصلاحیه خورد. این فیلم‌ها به لحاظ کیفی هم باید حداقل‌هایی داشته باشند و دیگر اینکه باید در چارچوب اولویت‌ها باشند. ما چیزی را پنهان نکرده‌ایم و این 3پارامتر برای ما مهم بود. مثلا 4فیلم را شورا رد کرد. ما قبول داشتیم که برخی فیلم‌ها خوب بودند اما جامعه‌ستیز بودند و با سیاست‌های اعلامی ما مغایرت داشتند.» با شفافیتی که موسوی درباره سیاست‌های جشنواره فیلم کوتاه تهران نشان داد، احتمالا کسانی که معترض بودند پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت کرده‌اند. با این توضیحات به‌نظر می‌رسد جشنواره فیلم کوتاه تهران سیاست مشخصی دارد و چنانچه فیلمی با سیاست‌های آن همخوانی نداشته باشد، نمی‌تواند انتظار داشته باشد که در این جشنواره به نمایش درآید.