دپوی 400هزار تن سیب صنعتی در مراکز تولید
علی ابراهیمی- خبرنگار
سیب درختی ازجمله محصولاتی است که به‌دلیل پیشی‌گرفتن میزان تولید از نیاز بازار، زمینه‌سازی برای صادرات آن فراهم است. بر این اساس دولت واردات موز را منوط به صادرات سیب کرده و خرید تضمینی و توافقی سیب صنعتی(درجه 3) از کشاورزان را در دستور کار قرار داده است. با وجود این، گلایه‌های تولید‌کنندگان از دپوی سیب صنعتی در برخی مناطق غربی ادامه دارد. با حسن عباسی معروفان، مدیرکل دفتر خدمات بازرگانی، معاونت توسعه بازرگانی وزارت جهادکشاورزی در این‌باره گفت‌وگو کرده‌ایم.
میزان تولید، نیاز بازار و صادرات سیب درختی چقدر است؟
پارسال 4میلیون تن سیب درختی در ایران تولید شده که پیش‌بینی می‌شود امسال این میزان تولید با رشد 200هزار تنی به 4میلیون و 200هزار تن برسد. مجموع نیاز بازار مصرف و صنایع تبدیلی به سیب درختی، 2میلیون و600 هزار تن است. با این روند اکنون شاهد یک میلیون و 600هزار تن مازاد تولید سیب هستیم. این میزان سیب شامل انواع سیب درجه یک، 2 و 3 است که سیب درجه یک در بخش صادرات و تامین نیاز بازار مصرف داخلی و درجه2 و3برای مصارف صنایع تبدیلی و تکمیلی و استحصال آبمیوه و کنستانتره مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علت دپوی سیب صنعتی در برخی مناطق کشور چیست؟
سیب نیز مانند هر محصول کشاورزی دیگر دارای انواع و کیفیت‌های مختلف است. بخش عمده‌ای از سیب درختی تولیدی با فرارسیدن فصل برداشت راهی بازار می‌شود یا برای ماه‌های بعد در سردخانه‌ها ذخیره و در ایامی مانند شب عید در بازار عرضه می‌شود. سیب بادریز یا درجه3 نیز که به نام سیب صنعتی نامگذاری‌شده، شامل انواع سیب با کیفیت پایین‌تر است. چاره‌ای جز این نداریم که چنین محصولاتی را با قیمت پایین‌تر، نسبت به سیب باکیفیت، در صنایع تبدیلی و تکمیلی برای تولید انواع آبمیوه و عصاره استفاده کنیم. این موضوع در مورد انار نیز مصداق دارد. هر سال بخشی از محصول تولید شده باکیفیت پایین‌تر در جنوب شرقی کشور و مناطقی مانند خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان راهی صنایع تبدیلی و تکمیلی، برای تولید عصاره و آبمیوه شده یا با ذخیره‌سازی در بشکه، راهی برخی بازارهای صادراتی مانند کره‌جنوبی و ژاپن می‌شود. در زمینه انار نیز همانند سیب وضع تولید و بازار متعادل است و نه‌تنها کمبودی نداریم بلکه هر سال بخشی از انار تولید داخل صادر می‌شود. علت اصلی دپوی سیب صنعتی در برخی مراکز تولید مناطق غربی ایران نیز تأخیر طی مراحل تعیین نرخ و خرید تضمینی و توافقی این محصول بوده است.
خبر دپوی سیب صنعتی در برخی مراکز تولید صحت دارد؟
خبر انباشت سیب صنعتی در مراکز تولید درست است. در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و سایر استان‌هایی که سیب درختی بیشتری تولید می‌شود، بخشی از این محصول دپو شده است. خشکسالی امسال موجب شده حجم سیب‌های بادریز(صنعتی) افزایش یابد زیرا امسال این سیب‌ها زودتر از موعد رسیده و از درخت می‌افتد و کارخانه‌های آبمیوه و عصاره این محصولات را خریداری می‌کنند. اما امسال به‌دلیل افزایش حجم عرضه این نوع سیب، سازمان تعاونی روستایی وارد عمل شده و با سردخانه‌ها صحبت کرده تا این نوع سیب‌ها خریداری شود و کشاورزان دچار مشکل نشوند. بر این اساس از سه‌شنبه هفته گذشته با ابلاغ دستورالعمل خرید و تعیین قیمت‌های پایه، کار خرید تضمینی و توافقی سیب صنعتی آغاز شده است.
قیمت خرید تضمینی و توافقی سیب صنعتی چقدر تعیین شده است؟
هر محصول کشاورزی دارای قیمت خرید تضمینی و قیمت توافقی است. مثلا دولت قیمت هر کیلوگرم گندم یا جو را مشخص و به‌صورت تضمینی خریداری می‌کند. درصورتی که تولید‌کنندگان قادر باشند با قیمت بالاتر گندم، جو یا سیب را به مصرف‌کننده نهایی بفروشند، منعی برای انجام این کار وجود ندارد اما درصورتی که قیمت خرید این اقلام از قیمت تضمینی تعیین شده کمتر شود، دولت موظف است نسبت به خرید این محصولات با نرخ تضمینی مصوب اقدام کند تا کشاورزان متضرر نشوند و تولید از بین نرود. همچنین نرخ پایه قیمت تضمینی سیب درختی بنابر کیفیت و میزان شهد از 1500برای سیب درجه3و 2، تا 6هزار تومان برای سیب درجه یک متفاوت است. تعیین قیمت پایه سیب و سایر محصولات کشاورزی در شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی صورت می‌گیرد که نمایندگان تولید کنندگان، وزارتخانه، تشکل‌های صنفی، اتاق بازرگانی و دستگاه‌های نظارتی در آن حضور دارند. در این شورا قیمت پایه و تضمینی خرید محصولات کشاورزی را با توجه به میزان تولید، نرخ تورم، قیمت نهاده‌ها و هزینه تمام‌شده تولید محاسبه و اعلام می‌کنند. بر این اساس قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم 5هزار تومان و برای سال آینده 7هزار و 500تومان یا دانه‌های روغنی 15هزار تومان تعیین شده است. در مورد سیب درختی نیز درصورتی که کشاورز قادر به فروش این محصول با توجه به کیفیت با نرخ بالاتر از قیمت مصوب خرید تضمینی باشد، می‌تواند نسبت به فروش آن اقدام کند و در غیر این صورت و کاهش قیمت سیب به کمتر از قیمت مصوب خرید تضمینی، دولت سیب را با قیمت مصوب خریداری و ذخیره‌سازی می‌کند.
برخی نبود زیرساخت‌های کافی و ظرفیت جذب پایین صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی را عامل دپوی محصولاتی مانند سیب درختی می‌دانند، این نقد را می‌پذیرید؟
چنین نقدی را نمی‌پذیرم زیرا بررسی تعداد پروانه‌ها و مجوزهای صادر شده برای ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی به اندازه مازاد تولید محصولات کشاورزی و در برخی موارد بیش از این میزان است. اگرچه این احتمال وجود دارد که در برخی موارد کارخانه‌های صنایع تبدیلی و تکمیلی به‌دلیل اورهال یا نبود نقدینگی از خرید محصولات مازاد کشاورزی خودداری کنند اما اینگونه نیست که از خرید این محصولات صرف‌نظرکنند. فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی نیز به درستی تشخیص می‌دهند که در چه بازاری با کمبود این زیرساخت‌ها مواجه هستیم. این فعالان صنفی می‌دانند که در زمینه مثلا تولید آبمیوه صنعتی در بازار ظرفیت‌های خالی و مواداولیه تولید وجود دارد و نسبت به احداث ظرفیت‌های جدید در این بخش اقدام می‌کنند. با این روند صدور مجوز احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی حداکثر طی مدت زمان یک‌هفته‌ای صادر می‌شود تا فعالان صنفی در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند. هیچ ممنوعیت و محدودیتی برای احداث صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی وجود ندارد و تشخیص صرفه اقتصادی و برنامه‌ریزی تولید در این بخش برعهده سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی است.
چه میزان از سرمایه‌گذاری در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی دولتی یا خصوصی است؟
سهم دولت در سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی بسیار اندک است و 98درصد سرمایه‌گذاری انجام‌شده در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی مربوط به بخش خصوصی است به جز یکی دو مورد سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و تکمیلی مجتمع‌های بزرگ کشت و صنعت دولتی که به قصد ترویج یا تحقیق و توسعه یک موضوع صورت گرفته، دولت اصلا به این عرصه ورود نکرده و نمی‌کند. در صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش دولتی نداریم، همه ظرفیت‌های ایجاد‌شده متعلق به بخش خصوصی است و متقاضیان سرمایه‌گذاری دراین بخش نیز با منع قانونی مواجه نیستند. به‌طور کلی می‌توان گفت که اکنون هیچ منعی برای ایجاد یا توسعه ظرفیت صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی وجود ندارد.
