نشانه‌های بازگشت رونق به خطوط تولید

مطابق گزارش تازه پژوهشکده پولی، شاخص تولید صنعتی بعد از 2‌ماه نزول در شهریور‌ماه امسال 1.9درصد رشد کرده است. با این حال، هنوز 6صنعت اثر‌گذار در اقتصاد ایران هستند که در شهریور‌ماه امسال با کاهش تولید مواجه شده‌اند.
به‌گزارش همشهری، شاخص تولیدات صنعتی که با استفاده از میزان تولید شرکت‌های بورس منتشر می‌شود، نشان می‌دهد برخلاف ماه‌های تیر و مرداد‌‌ که میزان تولید در کارخانه‌های صنعتی ایران کاهش یافته بود، در شهریور‌ماه با افزایش مواجه شده است.
پژوهشکده پولی و بانکی می‌گوید؛ در تیر و مرداد‌ماه این شاخص با افت محسوسی مواجه شده بود و بخشی از دلایل این افت تولید ناشی از قطع برق برخی صنایع ازجمله سیمان و فولاد بود. این افت تولید در میان کارخانه‌های صنعت ایران در شرایطی که اقتصاد ایران به رشد تولید نیاز مبرمی دارد، زنگ خطر را برای اقتصاد به صدا در آورده بود. با این حال، تازه‌ترین گزارش بازوی پژوهشی بانک مرکزی نشان می‌دهد سطح تولید اندکی ترمیم شده و شاخص تولیدات صنعتی در شهریور امسال 1.9درصد رشد کرده، با این حال، این به‌معنای آن نیست که سطح تولید در همه صنایع به‌صورت یکسان رشد کرده است. طبق آمار‌های موجود همچنان برخی از صنایع اثر‌گذار در اقتصاد ایران با کاهش تولید مواجهند.

نزول تولید در 6صنعت مهم
آمار‌های پژوهشکده پولی و بانکی از میزان تولید در میان صنایع بورس نشان می‌دهد باوجود رشد 1.9درصدی تولید در شهریور‌ماه 6صنعت مهم که اتفاقا ضریب اهمیت بالایی در اقتصاد ایران دارند، برای دومین‌ماه مداوم با افت تولید مواجه شده‌اند. این صنایع شامل فرآورده‌های نفتی، فلزات اساسی، کانی‌های غیرفلزی، صنایع دارویی، لاستیک و پلاستیک و منسوجات هستند. در این میان افت تولید در گروه فرآورده‌های نفتی که شامل پالایشگاه‌های مهم کشور می‌شود، در شهریور‌ماه 7.9درصد بوده. این برای چندمین‌ماه متوالی است که سطح تولید در این شرکت‌ها کاهش می‌‌یابد. در مرداد‌ماه هم سطح تولید در شرکت‌های این گروه در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 4.8درصد افت کرده بود.
تولید‌کننده‌های فولاد و سیمان هم برای چندین‌ماه متوالی با افت تولید در شهریور‌ماه مواجه شده‌اند،‌ ‌طوری که سطح تولید در میان تولید‌کننده‌های فولاد 1.5درصد و در میان تولید‌کننده‌های سیمان 2.4درصد افت کرده است. البته این میزان افت کمتر از مرداد‌ماه امسال بوده است. علت اصلی کاهش تولید در این کارخانه‌ها قطع برق برای تامین برق مناطق شهری بوده است. از ابتدای تابستان به‌دلیل کمبود برق و افزایش خاموشی‌ها، برق این صنایع قطع شده ‌و این شرکت‌ها را با کاهش تولید مواجه کرده است.
یکی دیگر از صنایعی که از نظر تولید وضع چندان مطلوبی ندارد، گروه صنایع شیمیایی است که عمدتا شامل تولید‌کننده‌های پتروشیمی می‌شود. طبق آمارهای پژوهشکده پولی و بانکی سطح تولید در میان تولیدکننده‌های پتروشیمی در شهریور‌ماه امسال مشابه ماه‌های اخیر نزدیک به صفر بوده است. صنعت پتروشیمی ازجمله صنایع مهم است و بالاترین ضریب اهمیت را در شاخص تولیدات صنعتی و اقتصاد ایران دارد. رشد تولید صنعت محصولات دارویی نیز در 5‌ماه اخیر به‌صورت متوالی منفی بوده که این روند ازابتدای سال۱398 بی‌سابقه است.

محدودیت بازارهای صادراتی
آمار‌های پژوهشکده پولی و بانکی نشان می‌دهد احتمالا بخشی از دلایل کاهش سطح تولید در برخی از مهم‌ترین صنایع ایران ناشی از محدودیت در بازارهای صادراتی بوده است، زیرا طبق این اطلاعات از آبان پارسال سطح تولید در شرکت‌‌های صادرات‌محور به شکل محسوسی کاهش یافته است. درحالی‌که پیش از آن این شرکت‌ها دلیل اصلی رشد تولید در ایران بوده‌اند. طبق آمار‌های موجود از ابتدای سال۱398 که حجم تولید در کارخانه‌ها بعد از وقوع دور تازه تحریم‌ها شروع به رشد کرد تا مهرماه۱399 همواره رشد شرکت‌های صادراتی از شرکت‌های غیرصادراتی بیشتر بود و این شرکت‌ها محرک افزایش تولید و رشد شاخص تولیدات صنعتی بودند اما از آبان‌ماه سال قبل برخلاف دوره قبلی رشد تولید صنایع صادرات‌محور از رشد تولید سایر صنایع پایین‌تر بوده است. این اختلاف در ماه‌های اخیر به مرور افزایش پیدا کرده به‌گونه‌ای که میزان تولید در شرکت‌های صادرات‌محور در ماه‌های تابستان به‌ترتیب 12، 10 و 13درصد کمتر از شرکت‌هایی بوده که صادر‌ات‌محور نیستند.
بازوی پژوهشی بانک مرکزی توضیح نداده است که دلایل کاهش سطح تولید در شرکت‌های صادرات‌محور چه بوده اما به‌نظر می‌رسد علت اصلی کاهش تولیدات این شرکت‌ها ناشی از افزایش محدودیت در بازار‌های صادراتی بوده زیرا رشد تولید در این صنایع به‌شدت به بازار صادراتی وابسته است و گسترده یا محدود‌شدن بازار صادراتی بر روند تولید در این شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد. هم‌اکنون تولید‌کننده‌های فولاد و پتروشیمی ازجمله مهم‌ترین شرکت‌های صادرات‌محور در اقتصاد ایران است که فعلا گزارشی در مورد محدودیت در بازار‌های صادراتی در سامانه کدال ارائه نکرده‌اند.