لزوم بازگشت به معماری اصیل ایرانی

آرش صالحی| قزوین- خبرنگار: 

یکی از عوامل اثرگذار و مهم در ایجاد و تغییر روش زندگی، نوع معماری بنا یا ساختمانی است که در آن زندگی یا کار می‌کنیم. هرچند انسان در ابتدا خالق یک بنا محسوب می‌شود، اما در ادامه، این بنا بر رفتار و فرهنگ او و به تبع آن بر جامعه‌ای که فرد در آن زندگی می‌کند تأثیر می‌گذارد. یکی از اتفاق‌های ناگواری که در سالیان اخیر روی داد، تخریب خانه‌های تاریخی در استان است که نه‌تنها هویت معماری دیار مینودری را مخدوش کرده بلکه شهری مانند قزوین را از روح و لطافتی که در گذشته داشت، تهی کرده است. 


اثر معماری بر زندگی

یک استاد دانشگاه در رشته معماری با بیان اینکه معمار به وسیله آنچه ایجاد می‌کند، به زندگی مردم شکل می‌دهد، گفت: یک معمار وقتی ساختمان را به وجود می‌آورد، مجموعه رفتارها و احساس‌های ساکنان آن را برای تمام طول مدتی که در ساختمان اقامت دارند، در کنترل خود می‌گیرد؛ البته به اندازه‌ای که کالبد یا ظرف در مظروف خودش مؤثر است. 

«سید محمدمهدی حجت» در گفت‌وگو با همشهری، موضوع اصلی معماری را نه شکل ساختمان، بلکه تنظیم شکل و سبک زندگی انسان دانست و افزود: وظیفه معمار تفکر درباره شکل زندگی انسان است و هر چقدر فهم او از شکل زندگی دقیق‌تر باشد و صورت مطلوب زندگی را بهتر بفهمد، طبیعتاً بنای بهتری را خلق می‌کند. وی ادامه داد: با توجه به اینکه معماران به وسیله ساختمان‌های خود به مردم حکم می‌کنند که چطور زندگی کنند، معماری یک هنر سلیقه‌ای است و کار معمار جنبه حقوقی دارد. به‌عنوان مثال وقتی یک مجتمع مسکونی، بیمارستان و یا مدرسه را می‌سازید، نمی‌توانید هر‌کاری که دلتان می‌خواهد انجام دهید، بلکه باید به وظیفه خود واقف باشید و شناختن این وظیفه یعنی شناخت شکل زندگی انسان. 


ضرورت توجه به عناصر سازنده سبک زندگی

این معمار با شرح اینکه شکل یا سبک زندگی انسان را 3 عنصر مکان، زمان و باور تعیین می‌کند، گفت: مکان که در واقع همان جغرافیا و اقلیم (آب و هوای) یک منطقه است، اثر زیادی در سبک زندگی و تمام مظاهر فرهنگی ما دارد. همچنین دومین عنصر زمان و تاریخ است و سبک زندگی ما تا اندازه بسیاری بر اساس رخدادهای گذشته شکل می‌گیرد. هر بنای معماری، از آنجا که هم تعلق مکانی دارد و هم زمانی، سند هویت ماست. حجت، عنصر سوم در تعیین سبک زندگی انسان را اعتقاد و باورهای او برشمرد و گفت: بزرگ‌ترین مشکل معماری امروز ما این است که روش بهره‌مندی از این 3 عنصر را از دست داده‌ایم و از ریشه‌های جغرافیایی، تاریخی و اعتقادی خود منقطع شده‌ایم و حالا تنها راه اصلاح معماری معاصر ما، برگشتن به اصالت و ریشه‌های معماری ایرانی است.

وی اضافه کرد: اگر قرار بر این است که با معماری مناسب، به یک سبک زندگی درست برسیم، باید با عناصر تشکیل‌دهنده سبک زندگی آشنا بشویم و بفهمیم برای کی (چه کسی) در کجا و با چه پیشینه و اعتقادی طراحی می‌کنیم. اگر این هدف میسر شود، معماری ما در خدمت سبک زندگی معقول و درستی قرار می‌گیرد، وگرنه همین‌طور که می‌بینید، وضع هنر معماری روز به روز بدتر می‌شود. 


هجوم به بافت تاریخی 

از سوی دیگر، رئیس انجمن معماری و احیای بافت‌های تاریخی استان، ضمن اسفبار خواندن وضعیت بناها و بافت تاریخی شهر قزوین، به همشهری گفت: اگر نجنبیم، باقیمانده بافت تاریخی قزوین و همین چند تا خانه تاریخی زیر لودرها و خیابان‌کشی و بلوارسازی‌ها از بین خواهد رفت و در آینده هیچ خانه ایرانی‌ای در قزوین نخواهیم داشت.  

«محمدرضا نوروزیان» ساخت پل‌های طبقاتی، تراکم‌فروشی و برج‌سازی را عوامل اصلی تهدیدکننده معماری اصیل و بومی قزوین توصیف کرد و افزود: متأسفانه هویت معماری این کهن‌دیار‌ آماج حملات ساخت‌وسازها قرار گرفته است. از معماران و شهرسازان می‌خواهم به خاطر پول، پای این طرح‌ها را امضا نکنند تا ساختمان‌هایی مانند برج تجارت که در کنار ساختمان تاریخی داعی و دروازه راه کوشک ساخته شده، در بافت تاریخی قزوین بازتولید نشود. 
وی با تأکید بر اینکه معماری امروز استان به رویکرد اخلاقی و نگاه عقلانی احتیاج دارد، ادامه داد: چند سال پیش بخشنامه‌ای از سوی وزارت راه و شهرسازی تصویب و صادر شد که بلندمرتبه‌سازی در بافت‌های تاریخی را ممنوع کرده بود که متأسفانه این بخشنامه هیچ‌گاه در استان قزوین اجرایی نشد. 


تخریب هویت معماری قزوین

دبیر شورای فرهنگ عمومی استان نیز در حاشیه برگزاری دومین همایش «نقش معماری در سبک زندگی» به همشهری گفت: در شهرستان قزوین، بسیاری از مراکز خرید و ساختمان‌های سربه فلک کشیده‌‌ ساخته شده‌اند‌ بدون اینکه به آنها نیاز داشته باشیم، در حالی که یک تالار تخصصی برای عرضه آثار فرهنگی و هنری یا یک پلاتوی تخصصی برای تولید تئاتر در شهر «عبید زاکانی» و «علامه علی‌اکبر دهخدا» وجود ندارد. 

«اکبر اسکندری‌نژاد» اضافه کرد: بسیاری از این بناهای بلند، نتیجه تخریب بسیاری از بناهای هویت‌ساز شهر قزوین بوده که در ادواری، این بناها و نوع معماری آنها باعث ایجاد آرامش روح و جسم آحاد جامعه می‌شد اما متأسفانه این بناهای ارزشمند و باهویت خراب شدند، تا به جای آنها ساختمان‌های بی‌هویتی ساخته شود. وی علت اصلی برپایی سلسله همایش‌های «نقش معماری در سبک زندگی» را تغییر این نگاه دانست و ادامه داد: برگزاری چنین همایش‌ها ونشست‌هایی باعث می‌شود که دیدگاه مخرب درباره ساختمان و معماری در استان تا حدی عوض شود و جلوی برخی از تخریب‌های ناشی از نوع نگاه مذکور گرفته شود. ضمن اینکه دستاوردهای نظری و فکری این همایش‌ها را مدون کرده و در شورای فرهنگ عمومی استان منعکس می‌کنیم.