زعفران؛ نشان بی‌نشان خراسان جنوبی
زعفران خراسان‌جنوبی مرغوب‌ترین زعفران جهان است، اما تعرفه‌های بالای گمرکی، نبود صنایع تبدیلی و فرآوری موجب شده این محصول به جایگاه واقعی خود نرسد
محمد بلبلی-خبرنگار
اقتصاد خراسان جنوبی بر محور کشاورزی می‌چرخد و یکی از محصولات تولیدشده پرارزش این استان طلای سرخ یعنی زعفران است. خراسان جنوبی باکیفیت‌ترین زعفران را در ایران و حتی جهان تولید می‌کند، اما دست‌اندرکاران این محصول در زمینه‌های تولید، عرضه، فرآوری، برندسازی، صادرات و... با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستند.
موانع صادرات
ساماندهی و رفع مشکلات و موانع توجه مسئولان را می‌طلبد و اگر مسیر تولید زعفران هموار شود می‌توان این محصول را به تمام دنیا صادر و علاوه بر ارزآوری بالا مشکلات معیشت کشاورزان و کمبود اشتغال را رفع کرد.
معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی به همشهری می‌گوید: در حال حاضر بازار کشورهای پرمصرفی مانند هندوستان به دلیل بالا بودن تعرفه‌های صادراتی ایران از سوی افغانستان مدیریت می‌شود، زیرا تعرفه‌های صادرات افغانستان صفر است در حالی که ایران بزرگ‌ترین تولید‌کننده زعفران در دنیاست و فرصت بازار این کشور از استان‌های زعفران خیز مانند خراسان جنوبی گرفته شده.
محمدرضا اکبری با اشاره به اینکه سال گذشته از مزارع زیرکشت در استان ۷۰هزار و ۱۵۵کیلوگرم محصول زعفران برداشت شد و هرکیلویی 7میلیون تا ۱۲میلیون تومان به فروش رسید، ادامه می‌دهد: در سال زراعی جدید سطح زیر کشت زعفران در استان 171هزار و 52هکتار است و شهرستان قاینات با 5088هکتار سطح زیر کشت و تولید ۲۲ تن و ۷۳۸کیلوگرم زعفران، رتبه نخست تولید این محصول را در استان دارد.
وی با بیان اینکه خراسان جنوبی رتبه نخست کیفیت زعفران و رتبه دوم تولید این محصول در کشور را دارد، می‌افزاید: در حال‌حاضر۳۲ هزار و ۲۸۲ بهره‌بردار زعفران در خراسان جنوبی فعالیت می‌کنند و خرده‌مالکی مشکل عمده استان در این حوزه محسوب می‌شود.
این مسئول زعفران شهر قائن را مرغوب‌ترین نوع زعفران می‌داند که از نظر کیفیت گوی سبقت را از دیگر شهر‌ها ربوده و در مقام اول جهانی قرار دارد. او توضیح می‌دهد: همچنین منبع اصلی درآمد مردم شهر قائن از کاشت زعفران است و اغلب خانواده‌ها سال‌های بسیار طولانی است به کاشت زعفران در مزارع خود مشغول هستند.
ضرورت راه‌اندازی ایستگاه‌های تحقیقاتی
معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی درباره پایین آمدن آمارخرید و فروش در بازار نیز می‌گوید: قیمت پایین زعفران با وجود افزایش قیمت سایر کالاها و محصولات، رغبت نداشتن کشاورزان به فروش، پایین آمدن خرید و فروش در بازار به دلیل کمبود نقدینگی، موانع صادرات با توجه به کرونا و سخت‌تر شدن استانداردهای بین‌المللی، نبود ایستگاه تحقیقات زعفران، سرعت کند توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری پیشرفته زعفران، فروش زعفران با قیمت نامناسب به ویژه برای کشاورزان خرده مالک، نبود برنامه مدون برای صادرات زعفران و حمایت نشدن از توسعه مزارع زعفران از اصلی‌ترین مشکلات در این حوزه است.
اکبری با بیان اینکه در سال‌های اخیر شاهد تغییرات اقلیمی و بروز تنش‌های مختلف، مخصوصا معضل بزرگ خشکسالی در استان بوده‌ایم، می‌افزاید: زعفران مهم‌ترین محصول تولیدی استان است و برای اینکه کیفیت این محصول استراتژیک کاهش نیابد، باید هرچه سریع‌تر ایستگاه‌های تحقیقات زعفران در استان راه‌اندازی شوند.
تسهیلات کم‌بهره
معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با اشاره به اینکه کمتر از 10درصد زعفران تولید شده در استان فرآوری می‌شود، اظهار می‌کند: توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری پیشرفته زعفران با سرعت بسیار کندی پیش می‌رود و اگر وضعیت به همین منوال باشد، همچنان از قافله تولید و صادرات عقب خواهیم ماند و کشاوزان دلسرد می‌شوند. برای برون‌رفت از این مشکلات باید تسهیلات کم‌بهره بیشتری برای فرآوری به ویژه فرآوری‌های پیشرفته زعفران در نظر گرفته شود.
اکبری با تاکید بر اینکه برای بهبود شرایط موجود باید از برندسازی زعفران استان و صادرات این محصول حمایت‌های گسترده شود، می‌گوید: با وجود اینکه زعفران خراسان جنوبی بالاترین کیفیت را دارد، اما متاسفانه برندسازی صورت نگرفته و از این شرایط اقلیمی استفاده‌ای برای بهبود وضعیت کشاورزان نشده است.
وی با بیان اینکه کشت پیاز زعفران تا پایان شهریور امسال در استان خراسان جنوبی ادامه دارد و در این مدت بیش از ۳۰۰هکتار به سطح زیرکشت این محصول افزوده خواهد شد، می‌افزاید: تأمین نشدن تسهیلات مناسب موجب شده است بخشی از بنه زعفران از استان خارج و موجب توسعه کشت این محصول در سایر استان‌ها شود و به دلیل نامناسب بودن شرایط اقلیمی در برخی نقاط، کیفیت تولید کاهش یافته است.
به گفته اکبری، قیمت بنه زعفران کیلویی 5 تا 10هزار تومان در نوسان است و به ایجاد مزارع تخصصی تکثیر بنه و ساماندهی توزیع در استان نیاز مبرم وجود دارد.
قاچاق به افغانستان و چین
معاونت بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی خراسان جنوبی درباره قاچاق این محصول هم می‌گوید: با توجه به اینکه قاچاق بنه زعفران تا حد زیادی کنترل شده، اما مواردی ازقاچاق در مبادی خروجی سایر استان‌ها به گوش می‌رسد و مقصد قاچاق بنه زعفران به طور معمول کشورهای افغانستان و چین هستند.
این مسئول می‌افزاید: با توجه به دستوالعمل جدید صادرات زعفران، بسیاری از کشاورزان تولید‌کننده محصول سالم با مشکل مواجه شدند و نیاز است برای حمایت تولیدکنندگانی که موارد فنی و کاهش مصرف سموم را رعایت کردند، شرایطی در نظر گرفته شود تا محصول خود را با قیمت بالاتری در بازارهای داخلی به فروش برسانند.
