اجاره‌نشین‌های به حاشیه رفته

میثم قاسمی

 تابستان به‌طور سنتی زمان جابه‌جایی مستأجران است؛ حتی آنهایی که فرزندان مدرسه‌ای ندارند هم معمولا در ۳‌ماه تابستان به فکر تغییر خانه خود هستند و همواره یکی از نگرانی‌های هرساله این بخش از جامعه، افزایش سالانه قیمت اجاره خانه است. در همین حال باید توجه داشت که افزایش قیمت خانه که به‌صورت مستمر در تمامی سال‌ها ادامه دارد، به تعداد کسانی که نمی‌توانند خانه بخرند و ناچار به اجاره‌نشینی هستند، افزوده است. براساس آماری که خبرگزاری ایسنا منتشر کرده، نرخ اجاره‌نشینی شهری در کل کشور از ۱۸درصد در سال۶۵ به ۳۸درصد در سال۹۵ رسیده است. در تهران نیز این رقم در سال۹۸ به ۴۲درصد رسیده و با توجه به افزایش شدید قیمت‌ها در 2سال اخیر می‌توان گفت احتمالا تعداد مستأجران هم به ‌اندازه مالکان است. همچنین افزایش سهم مسکن در سبد هزینه خانوار تا بیش از ۵۰درصد یکی از مشکلاتی است که معمولا دیده نمی‌شود.
اگر نگاهی به اطراف خود بیندازیم، مستأجران بسیاری را می‌بینیم که در سال‌های اخیر مجبور شده‌اند خانه‌هایی کوچک‌تر، بدون انباری، پارکینگ و آسانسور یا با سال ساخت بیشتر را اجاره کنند. همچنین کوچ اجباری مستأجران به مناطق جنوبی شهر و پس از آن حاشیه شهرها، به‌شدت دیده می‌شود. جدا از اخباری که درباره اجاره پشت‌بام‌ها یا اجاره یک واحد آپارتمان توسط چند خانواده منتشر می‌شود، می‌توان گفت مستأجران در سال‌های اخیر از کیفیت زندگی خود به‌شدت کاسته‌اند و آن مثل «اجاره‌نشینی، خوش‌نشینی» به شوخی زشتی تبدیل شده است. کوچ مستأجران از مناطق مرکزی شهر به حاشیه‌، مشکلات متعددی را به همراه خواهد داشت که ساده‌ترین آنها افزایش ترافیک در ورودی‌های شهر و نیاز به توسعه حمل‌ونقل عمومی است. اما این فقط بخش ظاهری و سخت‌افزاری مسئله است. مشکلات فرهنگی و اجتماعی که پس از مهاجرت اجباری پدید می‌آید، بسیار جدی‌تر است. آیا فرهنگ جامعه میزبان، پذیرای طبقه متوسط شهری است؟ آیا مهاجران به‌سادگی می‌توانند سبک زندگی جدید را بپذیرند؟ زندگی در بیرون شهرها چه تأثیرات روانی برای مهاجران خواهد داشت؟ کاهش سطح رفاه اجتماعی و فرهنگی که به‌صورت ناگهانی برای بخش زیادی از مردم رخ می‌دهد، چه تأثیری بر میزان نارضایتی آنها از سیاست‌های عمومی خواهد داشت؟
نارضایتی طبقه متوسط شهری از وضعیت زندگی خود، در بخش‌های مختلف نمود پیدا می‌کند که تمایل شدید به مهاجرت از کشور، یکی از این موارد است. این نارضایتی در بزنگاه‌های تاریخی می‌تواند اثرات جبران‌ناپذیری داشته باشد، اما متأسفانه کمتر به آن توجه می‌شود.