علم با ثروت بهتر است

سمیرا رحیمی ـ روزنامه‌نگار

افزایش ظرفیت پذیرش رشته‌های پزشکی کنکور 1400سراسری باوجود موافقت‌ها و مخالفت‌های بسیار اتفاق افتاد. افزایش تقاضا برای رشته‌های پزشکی و شاخه‌های مرتبط به آن در کنار کاهش تقاضا برای دیگر رشته‌های دانشگاهی باعث شد ظرفیت پذیرش چند رشته پرطرفدار از رشته‌های گروه پزشکی ازجمله پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور افزایش پیدا کند. به این ترتیب داوطلبان بیشتری فرصت تحصیل در این رشته‌ها را در اختیار خواهند داشت، آن‌هم در جامعه‌ای که علاقه وافر خانواده‌های آن به پزشک‌شدن فرزندانشان بر کسی پوشیده نیست. همزمان با کاهش ظرفیت چندین رشته مختلف، در حدود 14درصد از ظرفیت 59هزار و 336نفری پذیرش گروه علوم تجربی به سه‌رشته‌ پزشکی، داروسازی و دندانپزشکی اختصاص یافته است که سهم هر دانشگاه از این افزایش پذیرش متفاوت است. اما بیشترین میزان افزایش ظرفیت در این رشته‌ها در دو دانشگاه علوم پزشکی کاشان و ایلام رخ داده است و بالاترین ظرفیت پذیرش هم به دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با 240نفر تعلق دارد.

آمار تحصیل در علوم‌پزشکی در ایران
روند افزایشی ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته‌های علوم‌پزشکی چند سالی است که در آمارهای رشته‌های پزشکی کشور مشاهده می‌شود. در سال 98معاونت وزارت بهداشت از افزایش 40درصدی ورودی رشته پزشکی، 30درصدی رشته دندانپزشکی و 29درصدی رشته داروسازی خبر داده بود. همچنین ظرفیت پذیرش دانشجو در رشته پزشکی در سال 99حدود 5هزار و 861نفر، دندانپزشکی هزار و 373نفر و داروسازی هزار و 158نفر بوده است که این آمار در سال1400 در رشته پزشکی به حدود 6هزار و 858نفر، در رشته دندانپزشکی به هزار و 518نفر و در رشته داروسازی به هزار و 327نفر رسیده است. 
در مجموع ظرفیت اصلی سه‌رشته پرطرفدار در سال1400 به 9هزار و 748نفر رسیده که به نسبت ظرفیت سال گذشته افزایشی هزار و 329نفری داشته است. به‌گفته معاونت وزارت بهداشت در سال98 آمار دانشجویان مشغول به‌تحصیل در مقاطع مختلف و رشته‌های متنوع علوم‌پزشکی در کشور حدود 200هزار نفر بوده است. در همین سال قائم‌مقاوم معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام کرده بود که تا سال1405جمعیت پزشکان کشور به بیش از 200هزار نفر و جمعیت دندانپزشکان به 44هزار نفر خواهد رسید. با این همه رئیس سازمان نظام‌پزشکی کشور در سال 98جمعیت کل پزشکان عمومی و متخصص کشور را 139هزار نفر و نسبت پزشک به جمعیت در جامعه را 1.74به ازای هر هزار نفر اعلام کرده بود.
آمار دانشجویان در حال تحصیل رشته‌های پزشکی براساس اظهارات سال98 رئیس‌کل سازمان نظام پزشکی کشور، از بیش از 22هزار نفر در سال 88به بیش از 48هزار نفر در سال 97رسیده است. تعداد دانشجویان رشته پزشکی در این بازه زمانی رشدی 120درصدی داشته و به 12هزار و 704نفر رسیده است که با توجه به افزایش ظرفیت پذیرش طی سال‌های بعدی، این رقم اکنون چندین هزار نفر افزایش داشته است. تا سال97 مجموع دانشجویان پزشکی سراسر کشور 55هزار نفر، دانشجویان دندانپزشکی 14هزار و 500نفر و داروسازی 11هزار نفر بوده است. درصورتی که تمامی ظرفیت پذیرش درنظرگرفته‌شده برای این رشته‌ها جذب دانشگاه‌ها شده باشند، با احتساب آمارهای ظرفیت منتشرشده در سال‌های 98، 99و 1400 در حال حاضر جمعیت دانشجویان رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی کشور از سال 97 تا به امروز در مجموع بیش از 26هزار نفر افزایش داشته است.

بازار کار و درآمد رشته‌های پزشکی
بالابودن تقاضا برای تحصیل در سه‌رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی چندین دلیل اجتماعی و اقتصادی دارد. از گذشته تا به امروز خانواده‌های ایرانی برای مشاغل مرتبط با پزشکی سطح و‌ شأن اجتماعی بالایی قائل شده‌اند و همین موضوع باعث شده تا همواره فرزندان خود را با تشویق یا با اجبار به سمت تحصیل در رشته‌های پزشکی هدایت کنند. اما شاید فراتر از سطح و‌ شأن اجتماعی، بالابودن درآمد فارغ‌التحصیلان در این رشته‌ها و همزمان بالابودن نرخ اشتغال در رشته‌های گروه پزشکی است. براساس داده‌های گزارش «بررسی عوامل مؤثر بر سنجش و پذیرش دانشجو در ایران» مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی که در سال 1399منتشر شده است، آخرین آمار رسمی از وضعیت اشتغال دانش‌آموختگان پزشکی به سال92-93 تعلق دارد و نشان می‌دهد نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان این رشته به نسبت دیگر رشته‌های دانشگاهی از کمترین میزان برخوردار است. براساس این گزارش نرخ بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته‌های پزشکی 27.73درصد است. به بیانی دیگر کمتر از 30درصد از دانشجویان پزشکی پس از فارغ‌التحصیلی به دلایل مختلف با بیکاری مواجه شده و مابقی آنها جذب بازار کار می‌شوند. این در حالی است که نرخ بیکاری دیگر رشته‌ها به‌ترتیب 55.31برای رشته‌های هنر، 51.57برای رشته‌های کشاورزی (شامل دامپزشکی)، 48.93درصد برای رشته‌های فنی و مهندسی، 48.58درصد برای رشته‌های علوم پایه و 45.69درصد برای رشته‌های علوم انسانی اعلام شده است.
در ادامه همین گزارش براساس داده‌های غیررسمی میانگین درآمد یک پزشک در بیمارستان‌های خصوصی 60میلیون تومان برآورد شده و متوسط درآمد پزشکان شاغل در بیمارستان‌های دولتی در سال 98 بین 14تا 95میلیون تخمین زده شده است. درحالی‌که پایه حقوق یک نیروی کار با مدرک دکتری تخصصی با سابقه بیمه در سازمان‌های دولتی در سال99 برای 150ساعت کار ماهانه حدود 4میلیون و 500هزار تومان برآورد شده است. در این گزارش اطلاعات تفکیک‌شده‌ای از میانگین درآمد داروسازان یا دندانپزشکان وجود ندارد. با این‌همه در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به این حقیقت اشاره شده است که شکاف درآمدی آشکار و غیرقابل‌انکاری که رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و فیزیوتراپی با سایر رشته‌های دانشگاهی دارند یکی از اصلی‌ترین عوامل گرایش بیش از اندازه داوطلبان به تحصیل در این رشته‌هاست. همچنین براساس گزارش حقوق و دستمزد سال99 شرکت جاب‌ویژن که داده‌های آن براساس نظرسنجی از 41هزار نفر در 60گروه شغلی مختلف به‌دست آمده است، درآمد ماهانه 95درصد شاغلان در رشته داروسازی در تهران در سطح کارشناس تا 9میلیون تومان و کمتر، در سطح کارشناس ارشد تا 11میلیون تومان و کمتر و در سطح مدیر تا 16میلیون تومان و کمتر حقوق دریافت می‌کنند. 5درصد باقیمانده حقوقی بالاتر از این مبالغ دارند. در شهرهای بزرگ این رقم به 6.5میلیون تومان برای کارشناس و 14.9میلیون تومان برای کارشناس ارشد و مدیر می‌رسد. در این گزارش اطلاعاتی درباره متوسط درآمد دندانپزشکان و پزشکان وجود ندارد. 
با این همه از آنجا که حرفه دندانپزشکی در سال‌های اخیر با ارائه خدمات خاص مرتبط با زیبایی پیوند خورده است، بالابودن درآمد دندانپزشکان و کلینیک‌های دندانپزشکی به‌واسطه افزوده‌شدن این خدمات به خدمات درمانی بر کسی پوشیده نیست. با این‌همه بالابودن درآمد درصدی از دندانپزشکان به معنی آن نیست که تمامی فارغ‌التحصیلان دندانپزشکی درآمدهای بالا دارند. بسیاری از آنها چه در تهران و چه در شهرهای بزرگ و کوچک دیگر، به‌دلیل بالا‌بودن هزینه‌های راه‌اندازی مطب مجبور هستند سال‌ها و شاید برای همیشه در کلینیک‌های دندانپزشکی مشغول به‌کار شوند و نتوانند به‌صورت مستقل فعالیت خود را آغاز کنند.