مهر مجازی از راه می‌رسد
بررسی وضعیت دانشگاه‌ها در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید نشان می‌دهد با وجود قرار گرفتن دانشگاه‌ها در مسیر واکسیناسیون، آموزش عالی همچنان ناگزیر به برگزاری کلاس‌های آنلاین خواهد بود
آوین آزادی ـ روزنامه‌نگار
مهرماه امسال هم قرار نیست دانشجویان به هیاهوی دانشگاه‌ها برگردند. همه شواهد، حکایت از این دارد که با وجود اینکه دانشجویان در مسیر واکسینه شدن قرار گرفته‌اند اما احتمالا امکان برگزاری کلاس‌ها به شکل حضوری حداقل تا بهمن سال‌جاری، وجود ندارد. بررسی‌های همشهری از بین 150دانشجوی دانشگاه‌های آزاد و سراسری نشان می‌دهد که 83درصد این افراد، هنوز واکسینه نشده‌اند و 73درصدشان هم می‌گویند که دانشگاه هنوز تکلیف نهایی ترم مهرماه را برای آنها روشن نکرده است.
محدثه، دانشجوی ترم هفت پلیمر دانشگاه امیرکبیر می‌گوید:«به‌تازگی به ما خبر دادند که باید برویم ساعت 7صبح در صف واکسن در دانشکده بایستیم تا بالاخره تزریق کنیم». او توضیح می‌دهد؛«به ما گفته‌اند همه دانشجویان واکسینه می‌شوند اما معلوم نیست که این فرایند تا کی به طول می‌انجامد؟ ضمن اینکه آموزش دانشگاه هنوز به ما اعلام نکرده است که ترم بعدی حضوری است یا مجازی. شایعات حکایت از آن دارد که کل ترم مجازی و امتحانات پایان ترم حضوری خواهد بود.»
فاطمه، دانشجوی ترم پنج دانشگاه تهران هم می‌گوید:«من دوز اول واکسنم را دریافت کرده‌ام اما خیلی از دوستانم در دانشگاه‌های دیگر هنوز نتوانسته‌اند دوز اول خود را بزنند. رشته من طوری است که حتما باید کارآموزی داشته باشیم و بسیاری از درس‌های ما در واقع واحدهای عملی است. راستش در حال رایزنی با آموزش هستیم که برای ما چند نفری که نیاز به گذراندن این واحدها داریم، اجازه برگزاری کلاس حضوری دهند».
مهرناز، دانشجوی دانشگاه الزهرا هم می‌گوید به‌تازگی دوز اول را دریافت کرده اما آینده تحصیلی او هم مثل خیلی از دانشجوها دچار بلاتکلیفی شده است؛«سامانه‌ای به ما معرفی کردند که در آن ثبت‌نام کردیم برای واکسن. نظم نوبت‌دهی چندان چنگی به دل نمی‌زد.»
کامبیز، در یکی از واحدهای دانشگاه آزاد تهران، مدار منطقی تدریس می‌کند. او به همشهری می‌گوید:«در دانشکده ما بیشتر استادان دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند. برخی به واسطه اینکه به گروه سنی هدف رسیده بودند و بعضی دیگر هم توسط دانشگاه در فهرست تزریق قرار گرفته‌اند. ما 2سال سختی را پشت سر گذاشته‌ایم. به‌خصوص ما که جزو استادان حق‌التدریس بودیم چرا که عملا حقوق‌مان کفاف تهیه لوازم شخصی الکترونیکی برای آموزش‌های آنلاین را نمی‌داد. خود من به واسطه درسی که به تدریس آن مشغولم مجبور شدم هزینه سنگینی برای تهیه قلم نوری پرداخت کنم چرا که امکانات دانشگاه آنقدر توسعه‌یافته نبود که بتواند شامل حال همه استادان شود. ادامه روند برگزاری کلاس‌ها به شکل مجازی - که من فکر می‌کنم کل سال تحصیلی امسال را شامل خواهد شد- اگرچه به سلامتی همه کمک می‌کند اما ضررهای مالی قابل توجهی به ما وارد می‌کند که به‌نظر می‌رسد کسی مسئولیت آن را عهده‌دار نیست».
جمع‌بندی همشهری از وضعیت کنونی دانشجویان حکایت از آن دارد که اگرچه آنها در مسیر واکسیناسیون قرار گرفته‌اند اما هنوز هیچ‌کدام از کادر آموزشی به ایمنی کامل نرسیده‌اند و برگزاری کلاس‌ها به شکل حضوری چندان عاقلانه به‌نظر نمی‌رسد.
جزئیات آخرین تصمیم وزارت علوم
پیچیدگی‌های آموزش آنلاین برای دانشگاه‌ها، سر درازی دارد و اظهارات ضد‌و نقیضی در این میان بارها و بارها مطرح شده است. مرداد‌ماه امسال علی خاکی‌صدیق، معاون آموزشی وزیر علوم با تأکید بر اینکه آموزش دانشجویان از بهمن‌ماه حضوری خواهد بود، گفته است؛«نمی‌توانیم با قطعیت اعلام کنیم چند درصد دانشجویان از مهر آموزش حضوری خواهند داشت اما آنچه تاکنون قطعی شده این است که بیشتر دانشجویان مهرماه آموزش حضوری نخواهند داشت.» او به ایسنا گفته است تمامی تلاش ما در وزارت علوم این است که آموزش دانشجویان برای ترم آینده به شکل حضوری برگزار شود اما برای اینکه آموزش در همه مقاطع و رشته‌های تحصیلی به‌صورت حضوری برگزار شود نیازمندیم که واکسیناسیون دانشگاهیان به‌صورت کامل انجام شده باشد تا دانشگاه‌ها از نظر امکانات خوابگاهی و... آماده شوند.
معاون آموزشی وزارت علوم از تشکیل ستاد «بررسی نحوه آموزش دانشجویان از مهر» خبرداده و گفته است؛« این ستاد با هدف بررسی نحوه آموزش دانشجویان، اولویت واکسن، خوابگاه‌ها و سایر موضوعات مرتبط با دانشجویان و دانشگاه‌ها در وزارت علوم تشکیل شده تا این موضوعات را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهد. حتی در این کمیته روند واکسیناسیون دانشجویان مورد پیگیری قرار می‌گیرد.»
براساس قول‌های داده شده توسط وزارت علوم حدود ۵۰۰ هزار نفر از دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی(کارشناسی‌ارشد و دکتری) تا مهرماه واکسینه خواهند شد. بنابراین نحوه آموزش این گروه از دانشجویان نیز به میزان پوشش واکسیناسیون آنها بستگی دارد.
همچنین دانشجویان جدید ورودی مهر امسال آموزش الکترونیکی خواهند داشت؛ اما با توجه به اینکه قول داده شده تا پایان آذر تمامی دانشجویان واکسینه شوند بنابراین از ترم دوم تحصیلی آموزش تمامی دانشجویان حضوری خواهد شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که واکسیناسیون کارکنان دانشگاه‌ها نیز از مرداد‌ماه آغاز شده و با توجه به اینکه تعداد این افراد حدود ۲۰۰ هزار نفر است به‌نظر می‌رسد این پروژه تقریبا رو به اتمام است.
یک ترم مجازی دیگر
مریم پورکریمی ـ مدرس دانشگاه
تقریبا 5سال است که در دانشگاه آزاد اسلامی استادیار حق‌التدریس هستم. علاقه به آموزش سبب شده در این جایگاه دوام بیاورم، خیلی‌ها می‌گویند دیوانگی‌ست! از این مدت سه سال و نیم به‌طور پیوسته در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال در دانشکده فنی و مهندسی تدریس می‌کنم.
بیست و سوم بهمن سال 1398و آغاز نیمسال دوم 99-1398آخرین کلاس حضوری پیش از کرونا بود و حالا قریب به 2سال از آن روز گذشته. از نیمه دوم اسفند همان سال دانشگاه آزاد به سرعت شرایط کلاس‌های مجازی را فراهم کرد. از فروردین 1399پس از تعطیلات نوروز کلاس‌ها رسماً تشکیل شدند. تعطیلات نوروز زمان خوبی برای تولید و تکمیل محتوای آموزشی مناسب کلاس‌های آنلاین بود؛ شرایطی که تا پیش از آن تجربه نکرده بودم. خیلی زود با شرایط آموزش هماهنگ شدم اما گاهی سرعت اینترنت مشکل‌آفرین می‌شد و تا پایان ترم گذشته این مشکل به قوت خود باقی بود؛ عدم‌تناسب و برابری سرعت در سرویس اینترنت مدرس و دانشجو و گلایه از قطع و وصل صدا.
در کلاس‌های آنلاین علاوه بر اینترنت پرسرعت، سخت‌افزار با کیفیت هم مورد نیاز است. دانشجویانی که علاوه بر هزینه‌های دانشگاه نیاز به گوشی بهتر یا لپ‌تاپ و... را به‌عنوان مشکل مطرح می‌کردند. اصرار و ابلاغ دانشگاه بر ارجح دانستن کارهای کلاسی که حضور دانشجو را به‌طور منظم نیاز داشت و از طرف دیگر ابلاغیه برای عدم‌اجبار به حضور در کلاس به لحاظ احتمال توانایی کم دانشجو برای حضور در کلاس. تمام این موارد سبب می‌شد بار بیشتری بر دوش مدرس باشد؛ البته مدرسی که دغدغه یادگیری دانشجویان را داشته باشد.
تجربه کلاس‌های آنلاین برای من که با حقوق ناچیز حق‌التدریسی الزامی به تردد در سطح شهر و تحمل ترافیک را نداشتم تجربه بسیار خوبی بود. تا همین حالا که از مهرماه 1400-1399تاکنون یعنی دو نیمسال آموزشی هیچ حقوقی دریافت نکرده‌ام. اما در تمام این مدت ذره‌ای از کیفیت کلاس و آنچه حق دانشجو برای یادگیری محسوب می‌شود کم نگذاشته‌ام. در تمام این سه ترم آموزش آنلاین سعی کردم راه‌های ارتباطی دانشجویان خارج از زمان کلاس را افزایش دهم، تا دانشجویانی که امکان حضور در کلاس آنلاین را به‌دلیل کار یا شرایط نامطلوب اقتصادی ندارند، از راهی ساده‌تر برای رفع اشکال اقدام کنند. از اینکه حتی برای سال تحصیلی پیش‌رو کلاس‌ها آنلاین باشد هیچ گلایه‌ای ندارم و استقبال می‌کنم البته به شرط اینکه سرعت اینترنت سبب کاهش کیفیت کلاس نباشد. تولید محتوای آموزشی به روز و متنوع برای جلب توجه دانشجویان و استفاده از راه‌هایی نوین در آموزش برای به چالش کشیدن دانشجو کلاس را از حالت استاد- دانشجویی دور کرده و تعامل در یادگیری و افزایش همکاری دانشجویان در طول مدت ترم را بیشتر کرده است. باید بپذیریم افزایش کیفیت آموزش و تعامل استاد و دانشجو در فرایند یاددهی- یادگیری در کلاس‌های حضوری رخ نمی‌دهد. گرچه تعریف ما از کلاس درس با حضور فیزیکی دانشجویان و استادان معنی می‌گیرد. قابل ذکر است دانشگاه برای استادانی که امکان تدریس از منزل نداشتند در سایت شرایطی فراهم کرد اما من هرگز از آن فضا استفاده نکردم. در رابطه با واکسیناسیون استادان، یکی از اتفاقات خوب در این روزها طرح واکسیناسیون استادان خارج از شرایط سنی بود. با صدور مجوز از طریق سایت وزارت بهداشت نوبت‌دهی و واکسیناسیون کامل را انجام دادم. البته با توجه به تعداد زیاد دانشجویان (حداقل 30دانشجو) در هر کلاس پافشاری بر کلاس‌های حضوری را به صلاح نمی‌دانم. قطعاً فاصله استاد با دانشجو کم نخواهد بود اما هر کلاس کانونی برای گسترش خواهد شد. از سوی دیگر پیش‌‌بینی می‌کنم کرونا سبب بروز تحول در نظام آموزشی شده که احتمال ماندگار‌شدن این تغییر کم نیست؛ احتمال اینکه بعد از بازگشایی دوباره دانشگاه‌ها، استفاده همزمان از آموزش حضوری و آنلاین محقق شود. در حقیقت بر این باورم که تهدید کرونا در آموزش تبدیل به فرصت برای تغییر شد. من فکر می‌کنم حداقل تا پایان نیمسال اول آموزشی ۱۴۰۰ آموزش در دانشگاه‌ها به سیاق این دو سال، آنلاین خواهد بود که البته با توجه به همزمانی آغاز سال تحصیلی با فاصله اندک از موج پنجم کرونا برای اینکه دچار موج ششم نشویم بهتر است آموزش حضوری با تأخیر مواجه شود مگر رشته‌های خاص آزمایشگاهی و کارگاهی.
