گره کور فرودگاه کابل

فرودگاه کابل، مهم‌ترین نقطه ارتباط افغانستان با جهان خارج همچنان یکی از گره‌های باز‌نشده بحران این کشور به‌حساب می‌آید. به‌رغم تلاش‌های فشرده قطر و ترکیه برای از‌سرگیری فعالیت‌های جاری فرودگاه کابل پس از خروج کامل نیروهای آمریکایی و 120هزار شهروند افغانستانی، هنوز ضمانتی از سوی طالبان برای اعطای امتیاز مدیریت فنی و امنیتی فرودگاه به این  دو کشور وجود ندارد. این در حالی است که به‌نظر می‌رسد جامعه جهانی از شرایط داخلی افغانستان چندان راضی نبوده و تمایلی برای به‌رسمیت‌شناختن حکومت طالبان از خود نشان نمی‌دهد. بلومبرگ در این‌باره می‌نویسد: تشکیل دولت یکدست طالبان، جامعه جهانی را از روند انتقال قدرت در کابل سرخورده کرده است. بر این اساس طالبان برای به رسمیت شناخته‌شدن و در پی آن، دسترسی به منابع مالی افغاستان در خارج از کشور ناچار است با تشکیل شورای ملی، متشکل از تمامی گروه‌های افغانستانی و همچنین سپردن مدیریت فرودگاه کابل به ترکیه و قطر، گامی مقدماتی به‌سوی جلب اطمینان جامعه جهانی بردارد. همزمان با این تحولات، دولت قطر نیز به‌عنوان مهم‌ترین حامی منطقه‌ای طالبان و کانال ارتباطی این گروه با جامعه جهانی به‌تدریج لحن خوش‌بینانه خود را نسبت به پرونده افغانستان تغییر داده است. محمد عبدالرحمن، وزیر خارجه قطر دو روز پیش پس از پایان سفرهای فشرده خود به ایران، ترکیه، پاکستان و افغانستان، گفت: کنار‌زدن گروه‌های تأثیر‌گذار در سطح ملی از حاکمیت افغانستان تصمیم حکیمانه‌ای نیست. او همچنین تأکید کرد: دوحه نمی‌‌تواند بدون برخورداری از اختیارات کامل، مسئولیتی را نسبت به فرودگاه کابل بر عهده بگیرد. از سوی دیگر اما با وجود تمام فشارهای سیاسی و اقتصادی، هیچ نشانه‌ای از انعطاف طالبان در پرونده فرودگاه کابل به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که براساس گزارش‌های سازمان ملل، نزدیک به 30میلیون نفر از شهروندان افغانستانی نیازمند کمک‌های انسانی هستند که تنها از طریق فرودگاه کابل در اختیار آنها قرار می‌گیرد؛ کمک‌هایی که ارسال بخش قابل‌توجهی از آنها طی هفته‌های اخیر به‌دلیل بحران‌های امنیتی و سیاسی به حالت تعلیق درآمده است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، فعالیت تیم‌های قطر و ترکیه برای اداره امور فرودگاه کابل همچنان به‌صورت محدود ادامه دارد اما دولت‌های این دو کشور برای تداوم و توسعه فعالیت‌ نیروهای خود خواهان اخذ مجوزهای رسمی لازم از سوی طالبان هستند. خبرگزاری فرانسه در این‌باره می‌نویسد: مذاکرات بر سر پرونده فرودگاه کابل با مشارکت نمایندگان دوحه، آنکارا و طالبان، بدون حضور هیچ قدرت غربی در جریان است و فعلا نتیجه روشنی نداشته است. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا نیز با تأیید این خبر گفته است: فرایند اداره فرودگاه کابل و بازگشت پروازهای عادی به افغانستان را از طریق شرکای خود در قطر و ترکیه پیگیری می‌کنیم. طی روزهای گذشته نخستین هواپیماهای تجاری از مبدأ کشورهای ایران و پاکستان پس از توقف چند‌روزه فعالیت‌های فرودگاه کابل وارد پایتخت افغانستان شده‌اند. از سوی دیگر پروازهای حامل کمک‌های انسانی به افغانستان از مبدأ دوبی و دوحه به‌طور مستمر ادامه دارد. این در حالی است که همچنان بخشی از آثار خرابی‌های به جای مانده از هجوم صدها هزار نفر به این فرودگاه برای فرار از افغانستان به همراه نیروهای آمریکایی باقی مانده است. شبکه العربیه عربستان که از منتقدان سیاست‌های منطقه‌ای قطر و ترکیه به‌حساب می‌آید، روز گذشته در گزارشی با اشاره به تحولات اخیر مدعی شد: ممکن است دوحه و آنکارا در مقابل اصرار طالبان بر عدم‌حضور نیروهای خارجی در خاک افغانستان از مسئولیت خود کنار کشیده و فرودگاه کابل را ترک کنند. اما در مقابل، العربی الجدید با رویکردی متفاوت در این زمینه می‌نویسد: نقش قطر و ترکیه در افغانستان، مورد حمایت جامعه جهانی و مشخصا آمریکا‌ست. بنابراین درصورت عدم‌همراهی طالبان با این دو کشور در پرونده فرودگاه، احتمال تشدید فشارهای جهانی بر کابل با استفاده از اهرم اقتصادی و قطع کمک‌های انسانی افزایش خواهد یافت.
از سوی دیگر طی هفته گذشته، نیروهای پلیس افغانستان برای نخستین‌بار پس از خروج آمریکا مجوز بازگشت به فرودگاه کابل و حضور در کنار نیروهای وابسته به گروه طالبان را دریافت کردند. این نیروها، 2هفته قبل و همزمان با پیشروی سریع گروه طالبان به‌سوی کابل از مواضع خود عقب‌نشینی کرده بودند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، نیروهای پلیس افغانستان هم‌اکنون خارج از ساختمان‌های اصلی و حساس فرودگاه کابل، در چندین نقطه ایست بازرسی مستقر شده‌اند. برخی رسانه‌های عربی همچون شبکه الجزیره، بازگشت نیروهای پلیس به فرودگاه را پیامی مثبت از سوی طالبان و اقدامی امیدوارکننده در جهت حل بحران فرودگاه توصیف کرده‌اند. این تصمیم مخصوصا پس از صدور فرمان عفو عمومی طالبان برای تمامی نیروهای فعال در ارتش و سازمان‌های اطلاعاتی دولت اشرف غنی معنای جدی‌تری پیدا می‌کند. طی سال‌های گذشته بالغ بر 600هزار تن در قالب مجموعه‌های نظامی و امنیتی زیرنظر دولت افغانستان فعالیت داشتند و روشن نیست در سایه حکومت طالبان، چه سرنوشتی برای آینده شغلی آنان وجود دارد.
طی ماه‌های منتهی به خروج آمریکا از افغانستان، مقامات ارشد ترکیه با اطمینان از نقش خود در آینده این کشور و مشخصا اداره فرودگاه کابل سخن می‌گفتند. اما این مواضع به‌تدریج با روی کار آمدن طالبان و رفتار تند این گروه نسبت به هرگونه حضور خارجی در خاک افغانستان رنگ باخت. بر این اساس، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که از ابتدای سال میلادی جاری بارها درباره برنامه‌های ترکیه برای فرودگاه کابل ‌موضع‌گیری کرده بود، در آخرین اظهارنظر خود گفته است: هم‌اکنون تعدادی محدود از کارشناسان فنی ما برای کمک به اداره امور در فرودگاه کابل حضور دارند که با اتمام ماموریت خود طی هفته‌های آینده افغانستان را ترک می‌کنند.

اروپا: گزینه‌ای غیراز گفت‌وگو با طالبان نداریم
اتحادیه اروپا ازجمله بزرگ‌ترین بازندگان پرونده افغانستان به‌حساب می‌آید. به‌گفته جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، این مجموعه هیچ نقشی در تصمیم خروج آمریکا از افغانستان نداشته و صرفا از آن با‌خبر شده است. این در حالی است که پیامدهای بحران افغانستان پس از خروج آمریکا، به‌ویژه در حوزه پناهجویان و مواد‌مخدر، به‌طور مستقیم اقتصاد آسیب‌پذیر کشورهای اروپایی را در معرض تهدیدهای جدید قرار خواهد داد. با توجه به این شرایط، اروپا تلاش می‌کند همزمان با تمرکز بر اقدامات پیشگیرانه نظیر تقویت موانع مرزی و دریایی، با طالبان ارتباط برقرار کرده و به نقشی حداقلی در معادلات جدید افغانستان دست یابد. جوزپ بورل روز گذشته در سومین نشست وزرای خارجی اتحادیه اروپا برای بررسی بحران افغانستان در بروکسل، گفت: برای تامین منافع خود و جلوگیری از افزایش تهدیدها در این پرونده، هیچ گزینه‌ای غیر از گفت‌وگو با طالبان پیش روی خود نداریم. او همچنین اعلام کرد اتحادیه اروپا مجموعه‌ای از شروط حقوق بشری و امنیتی را برای از‌سرگیری کمک‌های انسانی به افغانستان درنظر گرفته است؛ شروطی که بدون تأیید آنها توسط طالبان، خبری از کمک‌های انسانی به افغانستان نخواهد بود. بورل تا‌کنون جزئیاتی را درباره شروط مورد نظر وزرای خارجه اتحادیه اروپا اعلام نکرده است. براساس گزارش خبرگزاری فرانسه، اصلی‌ترین کانال ارتباطی اروپا با طالبان، دفتر سیاسی این گروه در دوحه و همچنین میانجیگری‌های قطر است. از سوی دیگر، مولوی امیر‌خان، وزیر خارجه طالبان ضمن انتقاد از رویکرد قدرت‌های غربی در قبال کابل، از آنها خواسته شروط سیاسی برای کمک‌های انسانی و یا آزادی دارایی‌های افغانستان را کنار گذاشته و به فکر سرمایه‌گذاری در آینده این کشور آسیایی باشند.