بهشت دیوانگان سینما

سینما را می‌توان هنر اول جهان مدرن دانست؛ هنری که به‌طور همزمان چشم و گوش و حس و ذهن شما را درگیر خودش می‌کند؛ هنری که حرکت دارد و می‌تواند به جنبه‌هایی از زندگی انسانی ورود کند که تا پیش از این میسر نبود یا کمتر امکانش بود. به همین دلیل است که سینما را، معجزه دنیای مدرن می‌نامند. این صنعت-هنر، امروز توسط کشورهای مختلف دنبال می‌شود و امروزه علاوه بر سنت سینمایی آمریکایی، کشورهای دیگری هم در این زمینه صاحب سبک و سینما و نگاه هستند و سنت‌های سینمایی ایتالیایی و فرانسوی و ژاپنی و هندی و حتی ایرانی را شکل داده‌اند. در اینجا نگاهی به بخشی از مهم‌ترین جشنواره‌های سینمایی دنیا انداخته‌ایم؛ نشست‌ها و دورهمی‌هایی که البته با نشست‌های جایزه‌ای مثل اسکار متفاوت است و غالبا برای فیلم‌های نمایش نداده‌شده است، نه فیلم‌های نمایش‌ داده‌شده. مهم‌ترین مراسم‌های جایزه دنیای سینما اسکار، گلدن‌گوب و بفتا هستند.

فرانسه
کن

بدون شک معتبرترین و معروف‌ترین جشنواره سینمایی دنیا را باید همین جشنواره فیلم کن در فرانسه بدانیم. یک‌جورهایی حتی آن را می‌توانیم معتبرتر از اسکار هم بدانیم؛ چرا که غالبا محل حضور فیلمسازهای مولفی بوده که چه بسا سینمای تجاری آمریکا و هالیوود را قبول نداشته‌اند و سنت‌‌های سینمایی خاص خودشان را به راه انداخته‌اند. از ایران هم افرادی بوده‌اند که در این فستیوال سینمایی معتبر درخشیده‌اند؛ بزرگانی چون کیارستمی و اصغر فرهادی و شهاب حسینی و....
آغاز این جشنواره معتبر فرانسوی به سال1946 بازمی‌گردد؛ درست زمانی که جنگ جهانی دوم پایان پذیرفته بود و فرانسه با خاک یکسان‌شده، در حال برخاستن بود. وزیر فرهنگ وقت فرانسه می‌خواست که از این طریق، رقابتی سینمایی با جشنواره فیلم ونیز را به راه بیندازد. البته فرانسوی‌ها سنگ تمام گذاشتند و توانستند که حتی از ونیز هم جلو بزنند. جالب اینکه بین اسکاری‌ها و کنی‌ها هم رقابت و جنگ سردی وجود دارد. شرکت در این جشنواره برای عموم آزاد نیست؛ صرفا سینماگران و مطبوعات مرتبط می‌توانند در آن شرکت کنند. معتبرترین جایزه آن هم که نخل طلاست؛ جایزه بزرگ و جایزه هیأت داوران هم دیگر جایزه‌های این جشنواره معتبر هستند. فرهادی و کیارستمی هم محبوب‌ترین ایرانیان این جشنواره محسوب می‌شوند.

ایتالیا
ونیز

ایتالیا البته در کل سینمای خوبی دارد، اما در برهه‌ای از قرن گذشته، حرف اول را در سینمای دنیا می‌زد و مردم و زمامداران این کشور حسابی به این هنر- صنعت توجه می‌کردند. جشنواره فیلم ونیز در این کشور هم به‌جا مانده از آن عظمت سپری شده است؛ فستیوالی که حالا قدیمی‌ترین جشنواره فیلم در دنیا هم محسوب می‌شود. نخستین دوره آن نیز در آگوست 1932 برگزار شد؛ یعنی مابین جنگ‌های جهانی اول و دوم. در جنگ جهانی دوم هم برگزار نشد. بعدش هم که فرانسوی‌ها خواستند ایتالیایی‌ها را کنار بزنند و به همین دلیل فستیوال کن را راه انداختند. ونیز و کن همیشه، جزو رقبای همیشگی در اعتبار برگزاری یک فستیوال سینمایی بوده‌اند. البته می‌گویند که این اواخر ونیز، حتی از فستیوال فیلم تورنتو در کانادا هم عقب‌تر مانده و قافیه را باخته است؛ اما با این حال هنوز هم اعتبار شیرهای طلایی و نقره‌ای این جشنواره، جزو افتخارات فیلم‌ها محسوب می‌شود و حسابی آن را در بوق و کرنای تبلیغاتی‌شان می‌کنند. این جشنواره تقدیرهایی هم از بهترین بازیگران می‌کنند که به جام‌های ولپی معروفند. این جشنواره هم بیشتر برای خبرنگارها و فیلمسازهاست؛ هرچند که کسی هم اگر بخواهد می‌تواند بلیت‌های آن را تهیه کند و مثل جشنواره کن زیاد بسته نیست.

کانادا
تورنتو

کانادایی‌ها هم از برهه‌ای به بعد، آستین بالا زدند تا بتوانند فستیوال‌های سینمایی معتبری داشته‌ باشند که یکی از آنها تبدیل شد به همین جشنواره تورنتو؛ جشنواره‌ای که از سال1976 آغاز به‌کار کرد و در اوج کار خودش میزبان نزدیک به 500فیلم هم بود. این جشنواره 10روزی ادامه دارد و به‌طور متوسط مابین 300تا 400فیلم در ده‌ها سینمای مناطق مرکزی تورنتو به بهانه این فستیوال نمایش داده می‌شود. در این فستیوال تماشاگران و فیلمسازان و خبرنگاران زیادی حضور پیدا می‌کنند. به‌طور متوسط 250هزار نفر در آن شرکت می‌کنند. جالب اینکه گاهی بیش از 200هزار نفر نیز در نمایش عمومی میدان اصلی تورنتو که به‌صورت رایگان برگزار می‌شود، شرکت می‌کنند و تماشاگرانی از 70کشور دنیا در آن حاضر می‌شوند و این اواخر نیز حتی در رکوردهایی که ثبت کرده، به نیم میلیون شرکت‌کننده هم رسیده است. حالا این جشنواره اعتبار زیادی برای خودش دست و پا کرده است؛ طوری که در برهه‌ای مجله معتبر ورایتی، آن را از حیث کیفیت و عملکرد و...، بعد از جشنواره کن و دوم دانسته بود. این جشنواره کاملا غیررقابتی است و در پایان، تنها از فیلم‌هایی که بیشترین آرای مردمی را به‌دست آورده باشند تقدیر می‌شود.

آلمان
برلین

آلمان را البته امروز بیشتر به صنعت درجه یک و اقتصاد بزرگ آن می‌شناسند. اما آلمان، خاستگاه ادبیات و هنر هم بوده و هنرمندان بزرگی را به دنیا معرفی کرده است. یکی از معتبرترین جشنواره‌های سینمایی جهان را، باید جشنواره برلین دانست؛ که ایرانی‌های زیادی هم موفق شده‌اند از آن جایزه بگیرند. این جشنواره مهم از سال1951 در برلین غربی آغاز به‌کار کرد؛ مدتی بعد از پایان جنگ جهانی دوم و درحالی‌که آلمانی‌ها در اندیشه دوباره برخاستن و دوباره ساختن فرهنگ و اقتصاد و هویت خودشان بودند. جالب اینکه نخستین فیلمی هم که موفق به نمایش در این فستیوال شد، اثری از آلفرد هیچکاک بزرگ یعنی «ربکا» بود. این فستیوال در سرمای برلین برگزار می‌شود ولی با این حال استقبالی را تجربه می‌کند.
به برگزیدگان این فستیوال مهم خرس طلایی و نقره‌ای داده می‌شود. اما چرا خرس؟ چون آن را نماد شهر برلین می‌دانند. در سال‌های ابتدایی جایزه اصلی درست مثل جشنواره تورنتو، فقط به آرای مردمی داده می‌شد؛ یعنی فیلمی که محبوب‌ترین بود. اما بعد از آن برگزارکنندگان تصمیم گرفتند تا هیأت داوران بین‌المللی و معتبر انتخاب کنند که بتوانند فیلم‌های برند را انتخاب کنند و از آنها تقدیر کنند. مسابقه، پاناروما، فروم، نسل و... از بخش‌های مختلف این رویداد سینمایی هستند. جالب اینکه بخشی هم برای استعداد نوظهور دارد؛ که دانشجویان و افراد فعال سینمایی می‌توانند در ورکشاپ‌هایی با حضور بزرگان سینما، بیاموزند و ارتباط بگیرند.

ایران
فیلم فجر

شاید برای شما عجیب باشد که چرا در این لیست، جشنواره فیلم فجر را هم آورده‌ایم، درحالی‌که در خیلی از تقسیم‌بندی‌ها شاید به این جشنواره توجهی نشان نداده‌اند؟ البته در تقسیم‌بندی‌های قاره‌ای، در بین معتبرترین‌های آسیا به این جشنواره ایرانی هم اشاره شده است. اما چرا فیلم فجر در میان معتبرترین‌‌ها قرار می‌گیرد؟ اول اینکه در آسیا، تنها ژاپن و ایران هستند که سنت سینمایی قابل توجهی دارند؛ هرچند که هند و این اواخر کره‌جنوبی هم به این لیست اضافه شده‌اند. سینمای هند البته سینمایی تجاری است و کمتر سینمایی جدی محسوب می‌شود؛ درحالی‌که سینمای ایران و ژاپن و این اواخر کره‌جنوبی، سینمایی جدی و مولف محسوب می‌شوند. دوم اینکه بسیاری از فیلم‌های ایرانی که در جشنواره‌های معتبر جهانی صاحب جایزه و تقدیر شده‌اند، ابتدا در این جشنواره حضور یافته‌اند. و سوم اینکه در این جشنواره، گاهی کارگردان‌ها و فیلمسازانی حضور داشته‌اند که جزو معتبرترین‌های جهانی بوده‌اند. و دلیل بعدی هم آن است که در خاورمیانه، فستیوال دیگری به این اعتبار وجود ندارد.
این فستیوال جایگزینی برای جشنواره معتبر فیلم تهران بود که بعد از انقلاب، تعطیل شد. نخستین دوره‌اش هم در سال1361 برگزار شد. جالب اینکه این جشنواره حتی بخش جهانی هم دارد که البته به اعتبار بخش داخلی آن نیست.