آدم‌های معمولی قهرمان نیستند

آرش نهاوندی- مترجم

اصغر فرهادی، اخیرا به مناسبت نمایش فیلم «قهرمان» در جشنواره تلوراید آمریکا، درباره دلیل و نحوه ساخت این فیلم در دوره شیوع کرونا، دلایلی که باعث شد در اعتراض به سیاست‌های ضد‌مهاجرتی دونالد ترامپ از حضور در مراسم اسکار سال2017 خودداری کند و دیدگاه‌هایش پیرامون سینما، انسانیت، مفهوم قهرمان جاودانه، شبکه‌های اجتماعی و شخصیت بهرام با بازی محسن تنابنده، با هالیوود ریپورتر گفت‌وگویی انجام داده است.
فرهادی درباره اینکه چرا از شبکه‌های اجتماعی نظیر توییتر و فیسبوک استفاده نمی‌کند، گفت: کار در شبکه‌های اجتماعی وقت زیادی می‌برد و از نظر احساسی باید بگویم که از آن‌دسته آدم‌هایی نیستم که بتوانم حجم بالایی از اخبار بدی که در شبکه‌های اجتماعی انتشار می‌یابد را هضم کنم.
او در فیلم اخیر خود به نام «قهرمان»، به پدیده افراط و تفریط در شبکه‌های اجتماعی و اینکه شخصیت برخی از افراد در شبکه‌های اجتماعی تا حد قدیس ارتقا می‌یابد و شخصیت برخی دیگر در حد یک جنایتکار تنزل می‌یابد، نگاهی انتقادی داشته است.
فرهادی در این‌باره به هالیوود ریپورتر گفت: پیش از ساخت فیلم قهرمان، در این‌باره فکر می‌کردم که برخی از مردم عادی ممکن است کارهای خوب و انسانی در برهه یا برهه‌هایی از زندگی خود انجام داده باشند، با این حال برخی افراد وجود دارند که همیشه آن فرد را در ذهن خود درستکار می‌پندارند و همواره از او انتظار دارند کارهای انسان‌دوستانه انجام دهد یا به مسائل، انسانی نگاه کند. افرادی که در ذهن خود از یک نفر قهرمانی جاودان می‌سازند به نوعی گذشته یا آینده این افراد را نادیده می‌گیرند. منظورم این نیست که افراد یک جامعه باید کارهای اشتباه یا بدی انجام دهند، بلکه تصور می‌کنم هر انسانی به‌خاطر انسان‌بودن جایزالخطاست و در طول عمر خود به‌احتمال زیاد اشتباهاتی هم کرده است.
اصغر فرهادی با 2فیلم «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده» به‌ترتیب در سال‌های2011و2016 برنده جایزه اسکار شده است و اکنون با اکران فیلم قهرمان در 7ژانویه2022(18دی) در پلتفورم اینترنتی شبکه آمازون می‌تواند برای این فیلم فرصت خوبی ایجاد کند تا به‌طور بالقوه بتواند با این فیلم، امید نامزدی دریافت جایزه اسکار در رشته‌های بهترین فیلم بین‌المللی، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه غیراقتباسی در سال2022 را داشته باشد.
آخرین‌باری که فرهادی نامزد دریافت جایزه اسکار شده بود، از حضور در مراسم دریافت جوایز به‌دلیل فرمان اجرایی ترامپ مبنی بر ممنوعیت ورود اتباع تعدادی از کشورهای عمدتا مسلمان ازجمله ایران به خاک آمریکا، امتناع کرد. او در این‌باره می‌گوید: در آن زمان همه‌‌چیز به سرعت اتفاق افتاد، ما پیش‌تر با پخش‌کننده آمریکایی فیلم صحبت کرده بودیم و قرار بود من در مراسم اسکار حضور پیدا کنم، اما از نظرم تصمیم دونالد ترامپ، نوعی بی‌احترامی به هموطنانم و همزمان اتباع دیگر کشورها که شامل قانون ممنوعیت سفر به آمریکا می‌شدند، بود. این واقعیت که من می‌توانستم به آمریکا بروم اما خیلی از هموطنانم نمی‌توانستند به آنجا سفر کنند، احساس بدی در من ایجاد کرده بود. من به‌مدت دو شب روی تنظیم یک بیانیه کار کردم. این بیانیه و تصمیم من به عدم‌حضور در آمریکا، فقط مربوط به فرمان اجرایی ممنوعیت سفر نبود؛ درباره مردم کشورم، مردم آمریکا و هر کشور دیگری بود که مردم را در آنها به‌طور مجزا گروه‌بندی می‌کنند.
فرهادی در ادامه این گفت‌وگو به‌ دلیل توقف موقت تولید فیلم قهرمان در میانه فیلمبرداری این فیلم اشاره کرد و گفت: مدیر تولید فیلم پیش من آمد و گفت که کرونا در چین شیوع پیدا کرده و امکان دارد در ایران نیز شیوع پیدا کند، در نتیجه باید خیلی مراقب باشیم. دو روز بعد ما خبردار شدیم که دو نفر در ایران نیز به‌دلیل ابتلا به کرونا فوت کرده‌‌اند، در نتیجه تصمیم به توقف فیلمبرداری گرفتیم.
فاصله 10ماهه توقف فیلمبرداری به فرهادی زمان داد تا تغییرات مهمی در فیلمنامه‌اش ایجاد کند. او در این‌باره به هالیوود ریپورتر گفت: شخصیت بهرام (با بازی محسن تنابنده) که از رحیم، طلبکار بود، در نسخه اولیه فیلم، شخصیتی بود که ما با دیدنش در فیلم از او احساس تنفر پیدا می‌کردیم. در نسخه اول فیلمنامه او یک خلافکار تمام‌عیار ترسیم شده بود، اما بعد فکر کردم اینکه من یک شخصیت تماما سیاه در فیلم‌هایم داشته باشم، سابقه نداشته است. بنابراین روی شخصیت او و خانواده وی بیشتر فکر و کار کردم و یک داستان پس‌زمینه برای شخصیت بهرام نوشتم که وقتی تماشاگران وی را بر پرده سینما می‌بینند احساس کنند با یک شخصیت واقعی طرف هستند.

   داستان قهرمان

فیلم قهرمان اخیرا در تعطیلات آخر هفته موسوم به روز کارگر در جشنواره تلوراید برای نخستین‌بار در آمریکای شمالی به نمایش درآمده است. این فیلم پیش‌تر نیز جایزه بزرگ جشنواره کن2021 را دریافت کرده بود. در فیلم «قهرمان»، رحیم (با بازی امیر جدیدی) پدری است که به‌دلیل بدهی به زندان افتاده. او در زمان مرخصی یک کیف پر از سکه‌های طلا پیدا می‌کند و به‌رغم اینکه بدهکار است، تصمیم می‌گیرد این کیف را به صاحبش بازگرداند. انتشار این خبر در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ خوبی برای زندانی است که او در آن محبوس است و همزمان رحیم را هم تبدیل به قهرمانی در شبکه‌های اجتماعی می‌کند. اما گذشته و سوابق رحیم بسیار پیچیده‌تر از آن است که بتوان او را به‌عنوان یک قهرمان در جامعه مطرح کرد. گذشته و سوابق رحیم امری است که در شبکه‌های اجتماعی مغفول مانده و به آن پرداخته نمی‌شود. این دقیقا چیزی است که اصغر فرهادی در فیلم قهرمان به بررسی آن می‌پردازد و نگاهی موشکافانه و انتقادی دارد به قهرمانانی که فاصله صعود و افول‌شان در شبکه‌های اجتماعی تنها یک‌روز است.