جهان سینما با یکی از ستاره‌هایش وداع کرد

ریک لیمن
مترجم: فرحناز دبلشکی

ژان پل بلموندو، بازیگر پرجاذبه و مشهور سینمای موج نوی فرانسه که بسیاری او را با مارلون براندو و جیمز دین مقایسه می‌کردند، در سن 88سالگی درگذشت. به گزارش نیویورک‌تایمز، ژان پل بلموندو با چشمان مغرور و نگاهی نافذ، بدل به نمادی برای شخصیت‌های جوان فیلم‌های موج نوی سینمای فرانسه شده بود. او یکی از به یاد ماندنی‌ترین نقش‌های تمام عمر سینمایی خود را در فیلم از «نفس‌افتاده» به کارگردانی ژان لوک گدار بازی کرده بود.
ژان پل بلموندو نیز مانند همفری بوگارت، مارلون براندو و جیمز دین، 3بازیگر آمریکایی که اغلب با آنان قیاس می‌شد، شهرت خود را بر بستر بازی در نقش شخصیت‌های قوی، غیراحساساتی و حتی در برخی مواقع ضد‌اجتماعی بنا کرده بود که از طبقه متوسط و بورژوای جامعه برکنار مانده بودند. بعدها اما بلموندو که دیگر ستاره سینمای فرانسه شده بود، در فیلم‌های عامه‌پسند‌تر نیز ایفای نقش کرد، او حتی در این فیلم‌ها نیز به‌عنوان بازیگری پرجاذبه و دارای شخصیتی قوی ظاهر شد.

الگویی برای جوانان
اوژن آرشر، از نویسندگان و بازیگران معاصر بلموندو در سال 1965در مطلبی درباره وی در نیویورک‌تایمز نوشته بود: هیچ بازیگری از زمان جیمز دین برای سایر بازیگران از نظر هویت‌بخشی به شخصیت جوانان در فیلم‌ها، این چنین الهام‌بخش نبوده است. جیمز دین تداعی‌گر ذات یاغی و سرکش نوجوانان بود که بی‌دلیل دست به خشونت می‌زدند و این نتیجه خشنی بود از درماندگی و استیصال چنین شخصیت‌هایی در دنیای مدرنی که در آن زندگی می‌کردند. شخصیت‌هایی که بلموندو نقش‌شان را در فیلم‌ها ایفا می‌کرد، بعدها جلوه‌گر نگرش منفی جوانان نسبت به جامعه‌ خود شدند. چنین شخصیت‌هایی به‌طور کامل از دنیایی که پدرانشان ساخته بودند خود را منفک کرده بودند. این تیپ شخصیت‌ها با لبخندی نمایان، پذیرای فساد بودند و حتی تلاشی برای مقاومت در برابر آن از خود نشان نمی‌دادند. بلموندو در فیلم‌ها بیشتر نقش شخصیت‌هایی را بازی می‌کند که در این دنیا تنها برای آمال و آرزوهای خود مبارزه می‌کنند و تا جایی که در توانشان است برای به‌دست آوردن آنچه می‌خواهند تلاش می‌کنند. تیپ‌های شخصیت‌هایی نظیر آنچه بلموندو نقش‌شان را در فیلم‌ها بازی می‌کند، قادر به انجام هر کاری هستند.

فتح قله در یک نفس
اما آنچه بیشتر باعث شهرت ژان پل بلموندو شد بازی وی در فیلم «از نفس افتاده»(1960) به کارگردانی ژان لوک گدار بود که بسیاری تیپ شخصیتی که وی در این فیلم ارائه داده بود را بدعت‌گذارانه توصیف کردند اما این تیپ بعدها الگوی بازیگرانی شد که در نقش شخصیت‌های جوان فیلم‌های موج نوی سینمای فرانسه بازی می‌کردند. در زمان ساخت از نفس افتاده بلموندو 28ساله و گدار 26ساله بود. این فیلم براساس ایده فرانسوا تروفو، دیگر فیلمساز اسطوره‌ای و شخصیت تأثیر‌گذار موج نوی سینمای فرانسه ساخته شد. فیلمبرداری از نفس‌افتاده در حالی آغاز شد که هنوز برای آن فیلمنامه‌ای نوشته نشده بود. برای فیلمبرداری از نفس افتاده گدار از دوربینی دستی استفاده کرد که در مواقع لزوم آن را روی صندلی چرخداری نیز نصب می‌کرد. به‌دلیل نبود فیلمنامه ژان لوک گدار به بازیگران اجازه داده بود تا نقش‌های خود را به‌صورت بداهه ایفا کنند. در نتیجه به لحاظ شکلی و بصری از نفس افتاده چندان کار خوبی از آب درنیامد، از جهتی دیگر اما، این فیلم، حسی صادقانه و نزدیک به دنیای واقعی را به بیننده القا می‌کرد، که این خود سبب شهرت و محبوبیت از نفس افتاده شد.  بازلی کروتر در آن زمان در تایمز درباره از نفس افتاده و بازیگران آن نوشت: با وجود آنکه موضوع این فیلم چندان جذاب نیست، اما فیلمبرداری عجیب و غریب و متفاوت آن، کاملا جو متشنج حاکم بر داستان فیلم را به بیننده منتقل می‌کند و ژان سیبرگ، بازیگر آمریکایی و بازیگر زشت اما پرجاذبه جدید فرانسوی به نام ژان پل بلموندو توانسته‌اند به خوبی در نقش دو فردی که از فرط ترس لرزه بر اندام سایرین می‌اندازند، بازی کنند.  بسیاری از منتقدان در آن زمان شخصیت غیراخلاقی و ضد‌قهرمان بلموندو در این فیلم را بیش از حد قوی توصیف کردند.

بی‌حوصلگی از بازی در فیلم‌های روشنفکرانه
بلموندو پس از موفقیت با فیلم از نفس افتاده در فیلم‌های مهم دیگری از تعدادی از کارگردانان موج نوی سینمای فرانسه بازی کرد و به‌زودی بدل به یکی از بازیگران اصلی نهضت موج نوی فرانسه شد، اما او در سال‌های بعد در گفت‌وگوهایی به این نکته اشاره کرد که برخی از فیلم‌هایی به‌شدت روشنفکرانه‌‍‌ای که او در آنها بازی کرده از حد حوصله‌اش خارج بوده‌اند. او پس از آنکه نقش یک کارگر صنایع فلزی را در مقابل ژان مورو در فیلم «مودراتو کانتابیله»(1960) به کارگردانی «پیتر بروکز» بازی کرد، گفت که فیلمنامه‌ای که مارگاریت دوراس برای این فیلم نوشته بود، از نظر وی بیش از حد روشنفکرانه می‌آمده است.
ژان پل بلموندو در فیلم «ماموریت مضاعف»(1959) در نقش یک جوان مجارستانی بازی کرده بود که عاشق دختر یک خانواده شهرستانی می‌شود. در فیلم «کشیش» ساخته لئون مورن(1962) او در نقش یک کشیش شهرستانی بازی کرد. او در فیلم «دو زن» به کارگردانی ویتوریو دسیکا با سوفیا لورن همبازی بود. سوفیا لورن به‌خاطر بازی در این فیلم یک جایزه اسکار را از آن خود کرد. داستان فیلم دو زن در ایتالیای زمان جنگ جهانی‌دوم می‌گذرد و ژان پل بلموندو در این فیلم در نقش کمونیست روشنفکری که در منطقه‌ای کوهستانی در مرکز ایتالیا به‌سر می‌برد، بازی می‌کند. بازی بلموندو در فیلم «آن مرد از ریو»(1964)، یکی از نقاط اوج دوران بازیگری وی محسوب می‌شود. این فیلم به کارگردانی فیلیپ د بروکا، فیلمی مهیج در ژانر جاسوسی است که بلموندو در آن نقشی مشابه نقش جیمز باند ایفا کرد. تماشاگران این فیلم را ستودند و بازی بلموندو در آن مرد از ریو  را مورد تمجید قرار دادند. اما برخی از منتقدان که برای بازی بلموندو در فیلم‌های موج نوی فرانسه، بار ارزشی بیشتری قائل بودند، بلموندو را به‌خاطر بازی در این فیلم پرفروش مورد انتقاد قرار دادند.  از دیگر فیلم‌های مهمی که بلموندو در آنها نقش‌آفرینی کرده می‌توان به فیلم‌های «ترس بر فراز شهر»، «طغیانگر»، «دستبرد»، «حرفه‌ای»، «تک‌تاز»، «کلاه»، «دزد پاریسی» و «پری دریایی می‌سی سی پی»، اشاره کرد.