نفس‌هایی که به شماره افتاد

محمدتقی حاجی‌موسی/ خبرنگار
سال‌هاست خیلی از فعالان محیط‌زیست و مسئولان کشور به از بین رفتن جنگل‌ها به‌خصوص جنگل‌های شمال هشدار می‌دهند.

طبق آمار در 40سال گذشته 22درصد از مساحت جنگل‌های این ناحیه کم شده و اگر نابودی جنگل‌ها با همین روند پیش برود احتمالا تا 50سال آینده هیچ جنگلی در ایران باقی نمی‌ماند. به‌همین خطر باعث شد تا از پاییز سال گذشته طرح تنفس جنگل به اجرا گذاشته شود. طرحی که قبل و بعد از اجرا با مخالفت‌هایی در میان جامعه کارگری و البته تولیدکنندگان چوب و کاغذ روبه‌رو شد. حالا خبرهایی از مازندران و شرکت‌های وابسته به چوب می‌رسد که خیلی خوشحال‌کننده نیست، از بعضی شرکت‌ها خبر تعدیل نیرو به گوش می‌رسد. از آن طرف عده‌ای معتقدند این تعدیل و شاید تعطیلی‌ها به طرح تنفس ربطی ندارد و اشکال کار جای دیگری است.



طرح تنفس جنگل چیست؟

در سال‌ها و دهه‌های گذشته، برداشت چوب از جنگل‌ها و قطع درختان آنقدر زیاد بوده که بخش قابل ملاحظه‌ای از حجم آنها از بین رفته و چند سالی می‌شود که همه در حال هشدار دادن هستند. همین اخطارها باعث شد مجلس شورای اسلامی در شهریور سال‌95 طرحی را تصویب کند که از پاییز سال‌96 اجرایی شده و طبق آن قطع درختان و برداشت چوب از درختان سالم جنگل‌های شمال به‌مدت 5تا 10سال ممنوع است. این طرح که ابتدا قرار بود یک‌ساله عملیاتی شود به‌خاطر مقابله با پیامدهایش نظیر بیکاری کارگران طی یک سال به انجام خواهد رسید و بعد از اتمام این مدت دیگر هیچ شرکتی قادر به برداشت چوب نخواهد بود. این زمان قرار است فرصتی باشد برای جنگل که دوباره خودش را جمع و جور کند و درخت‌ها هم نفس راحتی بکشند. منتها مخالفان این طرح می‌گویند اجرای آن باعث می‌شود علاوه بر بیکاری بخشی از کارگران و تعطیلی کارخانه‌ها، قاچاق چوب هم افزایش پیدا کند. از آن طرف موافقان طرح می‌گویند مصرف چوب کشور سالانه 6.5میلیون مترمکعب است و در شرایطی که فقط 500هزار مترمکعب آن از داخل تامین می‌شود، نباید نگران اجرای طرح تنفس باشیم. حالا سؤال اینجاست؛ برداشت سالانه ما از جنگل‌ها 6میلیون مترمکعب است و چوبی که کارخانه‌ها از داخل تامین می‌کنند 500هزار مترمکعب، پس تکلیف آن 6میلیون مترمکعب برداشت شده چه می‌شود؟ چه بلایی سر آن می‌آید؟ شاید پاسخ را بتوان در ساخت ویلاها و شهرک‌سازی‌‌های شمال و البته تولید زغال پیدا کرد.



کارگران نگران نباشند؟

هفته گذشته از کارخانه چوب و کاغذ مازندران که 2هزار نیرو دارد خبر رسید که 400نفر از کارگران بخش جنگل‌کاری و خارج از کارخانه آن بلاتکلیف هستند و شغل مشخصی ندارند. در این اخبار از احتمال بیکاری این افراد سخن به میان آمده بود. همچنین تولیدات این کارخانه نسبت به قبل کاهش داشته و از 170هزار تن به 120هزار تن رسیده است. از آن طرف کارخانه نکا چوب هم اوضاع جالبی ندارد. سال گذشته عده‌ای از کارگران این کارخانه در اعتراض به ‌پرداخت‌نشدن حقوق خود اعتصاب کردند و مزایده این شرکت هم به جایی نرسید و کسی حاضر نشد این کارخانه زیانده را خریداری کند. کارخانه‌ای که به گفته حسینعلی خیاط مدیرعامل آن، بیش از 18میلیارد و 600میلیون تومان زیان انباشته و 28میلیارد تومان بدهی دارد و معلوم نیست با این اوضاع بتواند به مسیر خود ادامه دهد یا نه. اما محمود حجتی، وزیر جهادکشاورزی معتقد است: امنیت شغلی کارگران بخش صنایع چوب تضمین شده است و نیازی نیست نگران باشند. او گفت اگر واردات مواداولیه با قیمت مناسب به این کارخانه‌ها برسد آن وقت دیگر نیازی به قطع درختان ندارند و کارگران‌شان هم بیکار نخواهند شد.
قبلا علی محمد شاعری سخنگوی کمیسون کشاورزی مجلس هم گفته بود دولت مکلف است چوب و مواداولیه مورد نیاز واحدهای صنعتی را از طریق توسعه زراعت چوب و انجام جنگل‌کاری‌های دست‌کاشت و واردات چوب از سایر کشورها با تعرفه صفر تامین کند.



      کارخانه‌ها مقصر نیستند؟

شرکت نکا چوب سال 1348تاسیس شده و در آستانه 50سالگی قرار دارد. این شرکت که بعد از واگذاری، به یکی از زیرمجموعه‌های بانک ملی ایران منتقل شده بیش از 600نیرو دارد اما طبق گفته‌های مدیرعامل، این کارخانه نتوانسته در سال‌های اخیر خود را به روز کند و همین باعث شده نتواند با دیگران رقابت کند و البته بازده پایینی داشته باشد. طبق گفته کارشناسان تنها 10درصد از مواداولیه شرکت نکاچوب از داخل تامین می‌شود و حالا قطع این منبع نمی‌تواند ضربه مهلکی به آن بزند.  از طرف دیگر علی یخکشی، استاد دانشگاه گوتینگن آلمان در گفت‌وگو با پایگاه خبری تحلیلی زیست‌بوم مدعی شده این کارخانه 5-4سال قبل ورشکست شده و مشکلات آن ربطی به اجرای طرح تنفس جنگل ندارد. به گفته این کارشناس باسابقه صنعت چوب حتی اگر تمام مواداولیه را هم به این کارخانه و شرکت‌های فرسوده دیگر بدهند بعید است بتوانند با 50درصد ظرفیت‌شان کار کنند.  به اعتقاد این کارشناس و دیگر موافقان طرح تنفس جنگل، اجرای این طرح ضربه‌ای به کارگران و کارخانه‌های داخلی نمی‌زند و این مدیریت نامناسب و عدم‌به‌روزرسانی است که باعث شده کارخانه‌های چوب و کاغذ، سودآور نباشند و با مشکلات دست و پنجه نرم کنند.