نیش و نوش کندوداری در کهگیلویه‌وبویراحمد
عسل تولیدی استان به‌دلیل نبود صنایع‌تبدیلی و برندسازی مناسب به دست دلالان سپرده و با نام سایر استان‌ها صادر می‌شود
خبرنگار-ستاره حجتی
اقلیم استان کهگیلویه وبویراحمد، حتی در سخت‌گذرترین مناطقش، تنوع گیاهی ویژه‌ای را ایجاد کرده‌است؛ برهمین اساس شهرستان کهگیلویه از گذشته‌های دور تا به امروز، به یکی از مهم‌ترین مناطق تولید عسل دراین استان تبدیل شده‌است؛ محصولی که شاید در فهرست نخستین موادغذایی مورد استفاده بشر جای داشته باشد.
دراین میان آغاز فصل برداشت عسل دراین استان با مشکلاتی همراه است که پرورش‌دهندگان زنبورعسل کهگیلویه‌وبویراحمد از آسیب‌های آن در امان نمانده‌اند و گویا قرار نیست چاره‌ای برای برون‌رفت از آنها ارائه شود؛ چالش‌های مزمنی که بیش‌از همه زنبورداران استان در شهرستان کهگیلویه را تحت تأثیر قرار داده‌است. مشکلات اساسی از جایی آغاز می‌شود که بخش قابل‌توجهی از محصول تولیدی زنبورداران این استان، که به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید عسل در کشور شهره است، به شکل فله‌ای و بدون بسته‌بندی مناسب و نام و نشانی از استان، از کهگیلویه‌وبویراحمد خارج و با بسته‌بندی و برند استان‌های همجوار، روانه بازارهای داخلی و همچنین بازار کشورهای حوزه خلیج‌فارس می‌شود. براساس آمارهای اعلام شده ازسوی اداره جهادکشاورزی کهگیلویه‌وبویراحمد، دراین استان بیش‌از ۲هزارو ۸۰۰زنبوردار با ۲۲۰هزار کلنی زنبورعسل فعالیت می‌کنند که پیش‌بینی می‌شود امسال از این کلنی‌ها چیزی درحدود هزارو۶۰۰تن عسل برداشت شود. همچنین بنا بر همین آمارها، از هر کندوی عسل این استان بین ۱۵تا ۲۰کیلوگرم عسل برداشت می‌شود. علاوه بر تولید عسل از کلنی‌ها‌ی زنبورعسل در کهگیلویه‌وبویراحمد، سالانه حدود ۶۲کیلوگرم ژل رویال، موم و بره‌موم نیزتولید می‌شود که این محصولات در تولید لوازم آرایشی، بهداشتی و برخی دارو‌ها نیز کاربرد دارد.
سلف‌خران از راه می‌رسند
«موسی مجیدی» یکی از زنبورداران فعال در منطقه دناست. او درباره مشکلات موجود دراین حوزه می‌گوید: به فصل برداشت نرسیده، سلف‌خران پیدایشان می‌شود و در حقیقت به‌نوعی محصول را پیش‌خرید می‌کنند. وی می‌افزاید: این کار چند عیب دارد؛ نخست اینکه شما پای معامله رفته‌اید و پس از تغییر قیمت‌ها، دیگر کاری از دست‌تان برنمی‌آید. ازسوی دیگر شما کندو را می‌فروشید، یعنی همه محصول برداشتی آن را یک‌جا فروخته‌اید. ممکن است میزان برداشت محصول‌تان بیشتر از انتظار باشد، اما چاره‌ای هم نداریم و در شرایط اقتصادی فعلی، کار دیگری از دست‌مان برنمی‌آید. مجیدی با بیان اینکه سلف‌خرها معمولا از استان‌های دیگر می‌آیند، ادامه می‌دهد: محصول تولید شده دراین استان بسیار مرغوب است، اما متأسفانه حتی یک کارخانه نداریم که بتوانیم در استان محصول‌مان را بسته‌بندی و آن را صادر کنیم. امکانات کافی دراین زمینه وجود ندارد و افرادی که از ما عمده خرید می‌کنند، دلال هستند. آنان نه به‌صورت مستقیم فروشنده هستند و نه صادرکننده؛ حداقل اگر به‌صورت مستقیم با خریداران مواجه بودیم شاید می‌توانستیم قیمت مناسب‌تری دریافت کنیم.
جای‌خالی صنایع تبدیلی
اما کارشناسان اقتصادی استان مشکل را فراتر از آنچه موسی می‌گوید، ارزیابی می‌کنند. «عبدلله موحدی» یک کارشناس اقتصادی فعال در کهگیلویه‌وبویراحمد دراین باره می‌گوید: موضوع اصلی در تولید، برخورداری از «زنجیره ارزش» است که با راه‌اندازی و تجهیز کارخانه‌های فعال در حوزه صنایع تبدیلی میسر می‌شود. صنایع تبدیلی معمولا کارخانه‌های چندمنظوره‌ای هستند که با سرمایه‌گذاری‌های اندک هم می‌توان آن را راه‌اندازی کرد. وی ادامه می‌دهد: وقتی از ایجاد زنجیره ارزش برای عسل حرف می‌زنیم، منظورمان به‌صورت دقیق این است که در گام نخست به عسل به‌عنوان تنها محصول کندو اکتفا نکنیم، بلکه محصولات ارزشمندی مانند ژل رویال، موم و مانند آن نیز دراین زنجیره حضور دارند. موحدی تصریح می‌کند: با توجه به ظرفیت‌های استان دراین حوزه، می‌توان چندین کارخانه ساخت محصولات دارویی، بهداشتی و آرایشی و مانند آن در کهگیلویه‌وبویراحمد راه‌اندازی کرد. برخی از این محصولات در کارگاه‌های کوچک و خانگی نیز قابل استحصال است و می‌تواند به‌عنوان محصولی کاملا محلی و با برندهای بومی شناخته و حتی صادر شود. وی اضافه می‌کند: امروز در دنیا محصولات محلی طرفدار بسیاری دارد. ریز شدن محصول و ادامه‌دار شدن فراوری آن تا رسیدن به یک بسته‌بندی کوچک نهایی، پروسه‌ای است که به آن ایجاد زنجیره ارزش می‌گوییم. این فرایند مرحله به مرحله، نه‌تنها ارزش‌افزوده محصول را افزایش می‌دهد، بلکه اشتغال قابل‌توجهی نیز ایجاد می‌کند.
راه ناگزیر برندسازی
معاون بهبود محصولات دامی و زراعی سازمان جهادکشاورزی کهگیلویه‌وبویراحمد نیز تأیید می‌کند که زنبورداران این استان باید به‌سوی تولید دیگر محصولات و فراورده‌های عسل ازجمله ژل رویال، زهر زنبورعسل، گَرده گل و بره‌موم سوق داده شوند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد بخشی از مسئولیت آن، برعهده اداره ترویج این سازمان است. «منوچهر محمدی» دراین باره می‌گوید: انواع محصولات و فراورده‌های حاصل از پرورش زنبورعسل باید در کهگیلویه‌وبویراحمد کیفی‌سازی و برندسازی شود و علاوه بر ارتقای تنوع عسل، ظرفیت برداشت نیز باید افزایش یابد. تحقق چنین امور مهمی جزو اهداف، سیاست‌ها و برنامه‌های این معاونت است. وی می‌افزاید: عسل و دیگر محصولات و فراورده‌های آن در صنایع مختلف ازجمله داروسازی، تولید لوازم آرایشی، کاغذسازی، نساجی، چرم‌سازی و شمع‌سازی کاربرد دارد و می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال قابل‌توجهی در استان شود. محمدی اظهار می‌کند: ژل رویال یکی از محصولات و فراورده‌هایی است که تولید آن در کهگیلویه‌وبویراحمد در چند سال اخیر ازسوی تعدادی زنبورداران حرفه‌ای آغاز شده و این محصول جنبه درمانی ازجمله در زمینه بهبود سیستم ایمنی بدن دارد، اما متأسفانه فروش آن، مانند بسیاری از محصولات دیگر استان، به‌صورت فله‌ای انجام می شود. زهر زنبورعسل نیز جنبه درمانی دارد، اما هنوز زهرگیری درمیان زنبورداران کهگیلویه‌وبویراحمد جا نیفتاده و آغاز نشده‌است. البته زهرگیری از زنبورعسل یک فعالیت تخصصی است که افراد آموزش‌دیده می‌توانند آن را انجام دهند.
ضرورت جذب سرمایه‌گذاران
این مسئول همچنین می‌گوید: کهگیلویه‌وبویراحمد، استانی چهارفصل محسوب می شود و علاوه بر داشتن مناطق ییلاقی و قشلاقی مناسب، از پوشش گیاهی غنی نیز برخوردار است؛ برهمین اساس قابلیت‌های فراوانی در زمینه تولید عسل دارد. سرمایه موردنیاز برای راه‌اندازی یک واحد زنبورداری با ۵۰کلنی زنبورعسل دراین استان حدود 50میلیون تومان است. محمدی می‌افزاید: این‌درحالی‌است که مسلما سرمایه لازم برای ساخت کارخانه صنایع تبدیلی بیش از اینهاست که البته مراتب آن در حوزه اختیار ما نیست و اداره «صمت» استان باید دراین حوزه راهبردهای سرمایه‌گذاری و برنامه‌های تبلیغی - تشویقی تدوین کند. وی تصریح می‌کند: ظرفیت مناسبی برای تولید عسل دراستان ایجاد شده، اما صنایع بسته‌بندی و فراوری این ماده غذایی مهم و مفید رشد کافی نداشته‌است. حقیقت این است که عسل برداشت شده ازسوی زنبورداران کهگیلویه‌وبویراحمد به‌صورت فله‌ای فروخته می‌شود و مازاد آن هم نیازمند وجود کارخانه بسته‌بندی برای صادرات است.
