آفت به جان بلوط‌های ایلام افتاد

ستاره حجتی-خبرنگار

مدت‌هاست که حال نزار جنگل‌ها در نقاط مختلف کشور، به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم و طبیعت دوستان تبدیل شده‌است؛ گویی جنگل‌های ایران نه فقط از دست گردشگران غیرمسئول، قاچاقچیان و شکارچیان غیرمجاز در امان نیست، بلکه انگار طبیعت هم سر ناسازگاری دارد و خشکسالی رمق جنگل‌های کشور را گرفته‌است. از اخبار هر روزه آتش‌سوزی‌ها و قطع درختان در البرز و زاگرس که بگذریم، این‌بار جنگل‌های زاگرس آن‌هم بلوط‌های ایلام با مخاطره‌ای دست و پنجه نرم می‌کنند که زیست‌بوم آنها را درمعرض تهدید قرار داده‌است و این نگرانی وجود دارد که با ادامه چنین روند شاهد زوال روزافزون جنگل‌های بلوط دراین استان باشیم. موجودی کوچک و مرموز به نام «سوسک چوبخوار» حالا در شکاف بلوط‌های ایلام خانه کرده و این درختان را از درون می‌خشکاند؛ موجود مرموز و کوچکی که اگرچه همه‌ساله به جان درختان بلوط زاگرس، به‌ویژه در 2 استان ایلام و کهگیلویه‌وبویراحمد می‌افتاد، اما امسال با توجه به خشکسالی‌های فراگیر در استان ایلام، فعالیت و زاد و ولدش را دوچندان کرده‌است. اگرچه برای همه گونه‌های زیستی بر روی کره‌زمین آب، مایع حیات است، اما سوسک‌های چوبخوار خشکی و بی‌آبی را دوست دارند؛ موضوعی که از بروز آفتی مرگبار در جنگل‌های بلوط ایلام خبر می‌دهد. 

هجوم سوسک‌های چوب‌خوار 
یک کارشناس منابع‌طبیعی درباره این آفت و اثر آن بر جنگل‌های بلوط استان ایلام می‌گوید: آفت خطرناک سوسک چوب‌خوار که در همه استان‌های زاگرس‌نشین دیده می‌شود، بیشتر از هر نقطه جنگلی دیگر در کشور، جنگل‌های 2 استان ایلام و کهگیلویه‌وبویراحمد را مورد هجوم قرار داده و تاکنون زیان‌ها و آسیب‌های غیرقابل جبرانی به جنگل‌های این مناطق و به‌ویژه درختان بلوط وارد کرده‌است. «احمد عزیزی» می‌افزاید: بررسی‌های کارشناسان حوزه جنگل و منابع‌طبیعی نشان می‌دهد عامل بیش‌از 70درصد از خشکیدگی درختان بلوط، عملکرد و واکنش‌های گونه‌ای از حشره‌ها به نام سوسک چوب‌خوار است. این حشره زیرپوست درختان بلوط لانه می‌کند و با قطع آوندی و تغذیه از موادغذایی درخت، به‌تدریج زمینه‌ساز مرگ درختان تنومند و کهنسال بلوط می‌شود. وی ادامه می‌دهد: حدود ۱۳سال است که این حشره‌ها در پایان فروردین‌ماه هرسال به شکل گروهی و انفرادی در طبیعت ظاهر می‌شوند و به‌منظور تخم‌گذاری و تکثیر، در شکاف درختان بلوط کلنی می‌سازند.

روش مقابله 
این کارشناس منابع‌طبیعی توضیح می دهد: هر سوسک چوب‌خوار تعداد 15 تخم می‌گذارد که پس از 2ماه که تبدیل به حشره کاملی شدند، از زیر پوست درخت بیرون می‌آیند و برای خوردن تنه، شاخ و برگ به درخت حمله می‌کنند. عزیزی تصریح می‌کند: براثر خشکسالی‌هایی که در دهه اخیر فراگیر شد و با هجوم آفت سوسک‌های چوب‌خوار، شوربختانه نزدیک به 30درصد از درختان بلوط در استان ایلام نابود و خشک شده‌اند که زیانی جبران‌ناپذیر برای زیست‌بوم کشور به‌حساب می‌آید. امسال هم این خشکسالی‌ گسترده‌تر شد و بستر مناسب‌تری را برای فعالیت مخرب آفت سوسک‌های چوب‌خوار فراهم کرد. 
وی اظهار می‌کند: این آفت علاوه بر درختان و جنگل‌ها، محیط‌های زیست انسانی و جانوری را درمعرض آلودگی قرار می‌دهد و زمینه تلفات و خسارت فراوان در جمعیت حیوانی را نیز فراهم کرده‌است؛ موضوعی که نیازمند انجام اقدام‌های پیشگیرانه لازم ازسوی دستگاه‌های مسئول است.  عزیزی درباره روش مقابله با این آفت نیز اضافه می‌کند: انجام عملیات «هرس بهداشتی» یکی از بهترین روش‌های کاربردی موجود برای مقابله با آفت سوسک چوب‌خوار و جلوگیری از آسیب دیدن روزافزون درختان بلوط استان ایلام است. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که به‌دلیل کمبود نیروی انسانی و گستردگی مناطق آفت‌زده، مقابله موثر با این آفت کار بسیار دشواری است که ضرورت تقویت زیرساخت‌های موردنیاز را دوچندان می‌کند.

گسترش آفت‌ها به‌دلیل کمبود امکانات
مدیرکل منابع طبیعی ایلام نیز درباره وضعیت جنگل‌های بلوط این استان می‌گوید: با توجه به اینکه جنگل‌های استان ایلام 48/4درصد از جنگل‌های کل کشور را تشکیل می‌دهند، از اهمیت بالایی برای مردم این استان  برخوردار است. بنابراین حفاظت و صیانت از عرصه‌های منابع طبیعی و جنگل‌ها نیازمند احساس مسئولیت همه افراد است. «غلامرضا ابدالی» می‌افزاید: براین اساس علاوه بر اداره‌های خدمات‌رسان ازجمله منابع‌طبیعی و حفاظت محیط زیست، که رسالت حراست از جنگل‌ها را برعهده‌ دارند، این مهم وظیفه خطیری است که باید همه قشرهای جامعه درمقابل آن احساس مسئولیت داشته باشند. وی ادامه می‌دهد: 83هزارهکتار از اراضی جنگلی استان، به‌عنوان مناطق حفاظت شده در محدوده مدیریت این اداره‌کل قرار گرفته‌است. با توجه به این موضوع، خشکسالی‌های اخیر و به‌دنبال آن ضعف فیزیولوژیک درختان، زمینه‌ساز افزایش سوسک چوب‌خوار در جنگل‌های استان و به‌دنبال آن، مناطق حفاظتی و  تخریب آنها شده‌است. ابدالی با بیان اینکه درختان 3منطقه حفاظت شده «مانشت و قلارنگ»، «کبیرکوه» و «دینارکوه» هم درگیر این آفت هستند، اضافه می‌کند: اداره‌کل منابع‌طبیعی استان ایلام از همه روش‌های ممکن برای مهار این آفت استفاده می‌کند، اما متأسفانه امکانات موجود جوابگوی نیازهای کنونی نیست و درسال‌جاری نیز شاهد گسترش این آفت بوده‌ایم.