اهمیت نقش شورایاری‌ها در پروژه‌های محله ‌محور

پگاه جعفری حقیقت‌پور ـ پسادکترای دانشگاه علم و صنعت و پژوهشگر شهری

 در نشست هزاره سازمان ملل متحد از سال2000 رهبران دنیا، توسعه را در دستور کار بین‌المللی قرار داده و کشورهای خود را متعهد به کاهش 50درصدی میزان فقر و گرسنگی، بهبود بهداشت و آموزش، توانمندسازی زنان و حفاظت از محیط‌زیست کردند. از این‌رو برنامه‌های ساختارمندی به‌منظور توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی و توسعه پروژه‌های محله محور در شهرهای کشورهای جهان سوم با حمایت سازمان ملل متحـد به مرحله اجرا در آمده است. پروژه‌های توانمندسازی محله‌ها در کلانشهرهایی همچون داکا(بنگلادش)، جاکارتا(اندونزی) و پرمانیل(فیلیپین) به خوبی انجام شده که نقاط قوت زیادی در آنها دیده می‌شود. توانمندسازی محله‌ها، نیازمند اقدام مشارکتی همه شهروندان یک محله به‌منظور دستیابی به کنترل و تأثیر بر عوامل تعیین‌کننده کیفیت زندگی در آن محله است که یکی از اهداف مهم در توسعه پایدار جوامع به‌حساب می‌آید. امروزه توانمندسازی در قالب  5بعد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فرهنگی قابل تقسیم بندی بوده و در هریک از سطوح آن، نقش و حضور مردم و اجتماعات محلی بسیار حائـز اهمیت است. چنانچه دولت‌ها و ساختار مدیریت شهری، اجتماع محلی را هدف قرار داده و شهروندان را افرادی با پتانسیل‌های بالقوه درنظر بگیرند که کشف و توسعه دادن توانمندی‌های آنان اولویت داشته باشد، بی‌شک در مسیر توسعه گام‌های مؤثری برداشته می‌شود. این شکل از توانمندسازی از سوی دولت‌های محلی و ملی به‌منظور هماهنگی و تسهیل‌کوشش‌های محله‌محور دنبال می‌شود تا با نوآوری، برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌ها راه‌های اصولی برای تعیین مسیر توسط خود اجتماع، سازماندهی و مدیریت دنبال شود. اگر خانواده، کوچک‌ترین نهاد جامعه باشد محله به‌عنوان قلب تپنده شهر است. شنیدن حرف شهروندان و حل مشکلات آنها ازجمله اهداف مدیریت شهری است.
 به‌طور کلی پروژه‌های محله محور در مقیاس کوچک هستند که توسط شورایاران و اهالی، عارضه‌یابی می‌شوند و هدف آن رفع نواقص محلی است. در مشارکت محلی فاصله میان مردم، متخصصان و مدیریت شهری اندک بوده و تعامل میان آنها ملاک توسعه شهری به شمار می‌رود. محله‌گرایی در این مقوله به‌معنای افزایش سطح مشارکت شهروندان به‌عنوان مهم‌ترین شاخص توسعه فرهنگی و اجتماعی است. پس اجتماع محلی درصورتی، مدار عامل موفقیت و ارتقابخشی است که از طریق سازمان‌های غیردولتی قابل دستیابی باشد. در این رابطه بهره‌گیری از سرمایه اجتماعی به مثابه یکی از قابلیت‌های اساسی اجتماع در برنامه‌ریزی‌ها، باید مورد توجه قرار گیرد. در حقیقت این سرمایه اجتماعی است که شکل‌گیری یک اجتماع محلی را به مفهوم واقعی تضمین می‌کند و مفهوم انسجام اجتماعی محلی را که میزان و کیفیت تعامل و روابط اجتماعی و تقویت شبکه‌های اجتماعی در محله است، شکل می‌دهد. امروزه اجرای پروژه‌های محله‌محور و کوچک ‌مقیاس در مناطق به اولویت برنامه‌های شهرداری تبدیل شده است و شورایاران در خط مقدم مسائل و امور اجتماعی محلات هستند و رسیدگی به موضوعات اجتماعی در محله‌ها برای شورایاری‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ به‌طور مثال نقش شورایاری‌ها به‌عنوان نهادی مورد اعتماد مردم در پروژه‌های محله ‌محور و توسعه حمل‌ونقل در مناطق17و19و22 شهرداری تهران محسوس بوده و پتانسیل مطالبه‌گری در پروژه‌های کوچک مقیاس را دارند. درصورتی که در برخی از مناطق به‌خاطر نقش منفعل شورایاران، پروژه‌های مناسبی برای مردم طی سال‌های اخیر اجرا نشده است.
به هر ترتیب نهادهای اجتماعی و فرهنگی محلی می‌توانند برنامه‌های تفریحات سالم برای کودکان، نوجوانان و جوانان را متناسب با نیازهای جدید فراهم کنند و به این طریق مانع رشد گرایشات و رفتارهای خلاف عرف اجتماعی شوند. سازمان‌یافتگی شهر مبتنی بر محله‌محوری، این امکان را مهیا می‌سازد که تواناسازی اقشارکم درآمد و آسیب‌پذیر میسر شده و مشارکت اهالی در حوزه سلامت و بهداشت عمومی و گرایش به حفظ محیط‌زیست شهری و طبیعت تقویت شود.