گزارش
زنان آسیب‌دیده زیر چتر‌حمایت مدیریت شهری
مدیریت شهری تهران برای کاهش آسیب‌های اجتماعی،در حال تدارک برنامه‌های ویژه بوده و شهردار منتخب از ایجاد قرارگاه اجتماعی خبر داده است
زینب زینال‌زاده ـ خبر‌نگار
براساس نظرسنجی که زمستان سال گذشته شهرداری تهران با همکاری ایسپا انجام داده، 47درصد شهروندان آلودگی هوا را مشکل اصلی شهر تهران اعلام کرده‌اند و 23درصد هم آسیب‌های اجتماعی را حادترین مشکل پایتخت دانسته‌اند.
همچنین رسیدگی به افراد بی‌بضاعت جزو یکی از 5اقدام ضروری است که شهروندان اگر جای شهردار بودند انجام می‌دادند؛ از این‌رو مدیریت شهری جدید در راستای حمایت از زنان آسیب‌دیده و کاهش آسیب‌های اجتماعی در پایتخت شیوه برنامه‌ریزی مدل اقدام و عمل را احیا می‌کند؛ موضوعی که علیرضا زاکانی، شهردار منتخب و هم علیرضا جاوید، سرپرست شهرداری تهران به اهمیت آن اشاره کرده‌اند. در همین راستا، علیرضا جاوید گفته است: «خدمت به شهروندان همواره نعمت و افتخار بزرگی است؛ بنابراین شهرداری موظف است به همه شهروندان با گرایش‌ها، تنوع در نقاط سکونتگاهی، مشاغل، فعالیت‌ها و سلایق مختلف خدمت کرده و چتر خدمت شهرداری بر سر همه شهروندان گسترانیده شود.» حال خبر می‌رسد که شورای شهر و شهرداری برنامه‌های ویژه‌ای را برای حمایت از زنان آسیب‌دیده و بی‌سرپرست دارند. گران شدن کالاهای اساسی و شیوع کرونا، باعث شده تدوین و اجرای این برنامه‌ها در اولویت کاری مدیریت شهری قرار گیرد؛ برنامه‌هایی مثل فعال‌سازی مراکز حمایتی و خدماتی غیرفعال و ایجاد قرارگاه اجتماعی.
کارتن‌خوابی، اعتیاد و زباله‌گردی، آسیب‌های اجتماعی هستند که امروز دیگر فقط به عنوان یک موضوع در کلانشهرهایی چون تهران مطرح نیستند، بلکه به معضل تبدیل شده‌اند که راه‌حل مقابله یا کاهش آنها نیازمند عزم ملی و جهادی است. در گذشته این معضلات به مردان معطوف می‌شد، اما امروز دامنه فراگیری آن گسترده‌تر شده است و زنان هم گرفتار آن شده‌اند. به‌گفته بنفشه حیرت‌نگاری، روانشناس بالینی، زنانی که مسئولیت پرورش، تعلیم و تربیت نسل آینده را بر‌عهده دارند وقتی درگیر آسیب اجتماعی می‌شوند، قطعا نمی‌توانند وظایف و رسالت خود در کانون خانواده را به‌درستی انجام دهند و چه بسا نسل آینده تحت‌تأثیر آسیب‌های اجتماعی قرار گیرد. او می‌گوید: «به‌طور مشخص اعتیاد زنان آسیب جدی‌تر و بیشتری از مردان به جامعه وارد می‌کند؛ چراکه فرزندان معمولا با مادران رابطه بهتری دارند و بیش از پدر، مطیع مادر هستند؛ بنابراین هر نوع آسیب اجتماعی در مادر می‌تواند آینده فرزند را خواسته یا ناخواسته تحت‌الشعاع قرار دهد و این اصلا به نفع خانواده و جامعه نیست.» وقتی زنان جامعه درگیر اعتیاد می‌شوند چه بسا در گذر زمان آسیب‌هایی چون کارتن‌خوابی و زباله‌گردی را هم تجربه کنند که در این صورت جامعه آسیب‌پذیرتر می‌شود. حیرت‌نگاری این موضوع را تأیید می‌کند و می‌گوید: «جامعه برای حفظ پویایی و نشاط نیازمند شهروندانی سالم است؛ بنابراین سرمایه‌گذاری در مقابله و کاهش آسیب‌های اجتماعی به‌مراتب کمتر از هزینه رهایی شهروندان از دامن آسیب‌هاست. پس قبل از اینکه دیر شود می‌توان در راستای تحقق شعار «پیشگیری بهتر از درمان» قدم برداشت.» این روانشناس بالینی به شرایط نامناسب کنونی هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «در گذشته با اعمال برخی از سیاست‌ها افراد آسیب‌دیده در معابر عمومی کمتر دیده می‌شدند، اما امروز در گوشه‌گوشه شهر شاهد حضور این افراد هستیم که وجود زنان در میان آنها قطعا تأسف شهروندان را دوچندان می‌کند. به هر حال شرایط کنونی جامعه را باید پذیرفت و به جای پاک کردن صورت مسئله و ارائه راهکارهای زودگذر و بی‌اثر باید به فکر راه‌حل درست و اصولی باشیم و اجازه ندهیم زنان شهرمان بیش از این در گرداب آسیب گرفتار شوند.»
قرارگاه اجتماعی؛ ایده شهردار منتخب تهران
هیچ‌گاه آمار دقیقی از تعداد زنان معتاد و کارتن‌خواب و حتی زباله‌گرد ارائه نشده، اما براساس آخرین اطلاعات و آمار به‌گفته یکی از مسئولان مرکز نگهداری و درمان زنان معتاد، سن کارتن‌خوابی زنان به 12تا15سال رسیده است و همچنین آمار ستاد مبارزه با مواد‌مخدر هم نشان می‌دهد حدود 156هزار زن معتاد در کشور وجود دارد. در مورد تعداد زنان زباله‌گرد آماری در دست نیست، اما گشت‌و‌گذار و مشاهده میدانی در برخی از محله‌ها ازجمله شوش و هرندی و... بیانگر افزایش آنهاست که همه این اعداد و ارقام حتی اگر نسبی هم باشند زنگ خطری هستند که به صدا درآمده و انکار کردن آنها نه‌تنها دردی را درمان نمی‌کند، بلکه زمینه را برای گسترده‌تر شدن آسیب‌ها فراهم می‌کند. در این میان نباید از اثرات مشکلات اقتصادی و معیشتی ناشی از تورم و شیوع کرونا غفلت کرد؛ چراکه به‌گفته محمدقاسمی، دادستان عمومی و انقلاب قزوین عوامل مختلفی در افزایش جرائم و آسیب‌های اجتماعی در سطح جامعه تأثیرگذار است و در این میان، مسائل اقتصادی و معیشتی اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارد و گاهی می‌تواند زمینه‌ساز وقوع جرائم خشن در افرادی که مستعد اینگونه جرائم هستند، باشد. زنان آسیب‌دیده به هر حال شهروندان شهر تهران هستند و از حقوق شهروندی برخوردارند و از این‌رو مدیریت شهری در قبال آنها مسئول است و مسئولیت دارد. علیرضا زاکانی، شهردار منتخب تهران هم در تشریح برنامه‌هایش به اهمیت کاهش آسیب‌های اجتماعی اشاره کرده و گفته است که با ایجاد قرارگاه‌های اجتماعی همه دستگاه‌های دخیل در امر آسیب‌های اجتماعی پای کار می‌آیند و موضوعاتی چون تکدیگری، معتادان متجاهر و کودکان کار در این قرارگاه‌ها مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و راهکارهای مناسبی برای حل‌وفصل مشکلات آنها ارائه می‌شود. زهرا شمس‌احسان، عضو شورای شهر تهران هم در گفت‌وگو با همشهری ضمن پذیرش وجود و افزایش آسیب اجتماعی در میان زنان می‌گوید: « در دوره 12ساله مدیریت جهادی شهرداری تهران به همه گروه‌های سنی زنان توجه می‌شد و برای گروه‌های مختلف بانوان ازجمله زنان شهروند، زنان سرپرست خانوار، زنان آسیب‌دیده زندانی، زنان معتاد، زنان کارتن‌خواب و زنانی که مورد خشونت قرار گرفته بودند، برنامه خاص وجود داشت که با مدل اقدام و عمل اجرا می‌شد.» او در ادامه به یک نمونه از خدمت‌رسانی به زنان اشاره و عنوان می‌کند: «ستاد توانمندسازی زنان خانوار تشکیل شده بود که در 4بعد فرهنگی، اجتماعی، اشتغال و حمایتی زیرساخت‌هایی را برای خدمت‌رسانی به زنان سرپرست خانوار فراهم می‌کرد؛ بنابراین در دوره فعلی هم تلاش می‌کنیم این زیرساخت‌ها را که عملکردشان مدل اقدام و عمل است، فراهم و با بستر سازمان مردم نهاد انقلابی و جهادی همسو کنیم.»
کارتن‌خوابی؛ سبک زندگی
کارتن‌خوابی زنان معضل دیگری است که زهرا شمس‌احسان در توضیح روش کاهش این معضل می‌گوید: «باید پذیرفت در تهران شاهد چنین آسیب اجتماعی هستیم. درحقیقت کارتن‌خوابی، نوعی سبک زندگی است که الزاما با اعتیاد گره نمی‌خورد؛ بنابراین وقتی درخصوص موضوع کارتن‌خوابی زنان صحبت می‌شود باید حتما مدل اقدام و عمل برای تغییر سبک زندگی آنها ارائه دهیم. مثلا خانمی که بنا به هر دلیلی و در یک فرایند خاصی 20سال در خیابان کارتن‌خوابی را تجربه کرده است را نمی‌توان یک‌دفعه از چنین سبک زندگی جدا کرد و به کانون خانه و خانواده سوق داد. پس باید تلاش کنیم آرام آرام در یک بستر مناسب بازگشت به چرخه زندگی سلامت رخ دهد که قطعا در این فرایند شهرداری تهران به تنهایی نمی‌تواند کاری از پیش ببرد و سایر دستگاه‌ها و سازمان‌ها ازجمله سازمان بهزیستی هم باید حضور داشته باشند.» این عضو شورای شهر تهران به عملکرد مراکز بهاران هم اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «حدود 5سال پیش نخستین مرکز بهاران در منطقه2 راه‌اندازی شد و در این بستر یک شبکه هم‌افزایی توسط سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت و شهرداری شکل گرفت که هر‌یک بخشی از کارها و سیاست‌ها را راهبری می‌کردند، اما اخیرا رویکرد مدیریت شهری نسبت به فعالیت این مراکز تغییر کرده است. برای احیای این مراکز باز هم از طریق مدل اقدام و عمل برای زنان برنامه‌ریزی می‌کنیم و تلاش خواهیم کرد زنانی که به نوعی گرفتار ماده16 (معتادانی که با حکم قضایی دستگیر و به مراکز نگهداری و ترک اجباری منتقل می‌شوند) هستند به‌صورت داوطلبانه در مراکز بهاران پذیرش شوند و طی فرایند خاصی به زندگی عادی بازگردند.»
بررسی وضعیت زنان زباله‌گرد در اولویت قرار می‌گیرد
زهرا شمس‌احسان، عضو شورای شهر تهران زباله‌گردی زنان در تهران را رد نمی‌کند، اما می‌گوید: «برای جلوگیری از گسترده شدن معضل زباله‌گردی در میان زنان و کمک کردن به این قشر قبل از هر اقدامی باید مطالعات و آسیب‌شناسی انجام شود تا علت زباله‌گردی زنان ریشه‌یابی شود؛ یعنی اینکه زباله‌گردی به‌دلیل فقر است یا مسائل دیگری که درحقیقت با این تحلیل‌ها و بررسی‌ها می‌توان استراتژی و راهبردهای درستی را پیش‌بینی کرد؛ بنابراین با توجه به حساس بودن موضوع حتما مطالعات و آسیب‌شناسی این موضوع در اولویت شورای شهر تهران قرار خواهد گرفت. از این رو طرح این مسئله جزو یکی از نخستین دستور جلسات کمیسیون‌های مرتبط در شورا خواهد بود.»
برگزاری دومین رویداد بزرگ فرهنگی و هنری در حوزه زنان
دومین رویداد بزرگ فرهنگی و هنری «تهران شهری برای زنان» بهمن ماه برگزار می‌شود و در اردیبهشت سال۱۴۰۱ آثار برگزیده به نمایش عموم گذاشته خواهد شد. به گزارش همشهری، سال گذشته نخستین رویداد فرهنگی و هنری برگزار شد و مورد استقبال شهروندان قرار گرفت؛ از این‌رو امسال هم برگزاری این رویداد در دستور کار اداره کل امور بانوان شهرداری تهران قرار گرفته است. موضوعات و چالش‌های مربوط به زنان با محوریت امنیت، مادر، کودکان و خانواده است که مدیرکل اداره امور بانوان شهردار تهران در تشریح بیشتر گفت: «در این رویداد فرهنگی سعی کردیم موضوعات را با مشارکت مردم و با زبان و نگاه هنر بازگو کنیم، با این رویکرد که اگر تهران شهری برای زنان است، باید چه بافت و محیطی داشته باشد؟» به‌گفته زهرا بهروز آذر، این رویداد در 7حوزه نقاشی، طراحی، تصویر‌سازی، حجم، کاریکاتور، عکس و گرافیک برگزار می‌شود و هیچ محدودیت سنی و جنسی وجود ندارد.
علاقه‌مندان به این رویداد فرهنگی و هنری تا مهرماه فرصت دارند تا آثار خود را به آدرس اینترنتی اداره‌کل بانوان شهرداری تهران ارسال کنند.
