ساخت نخستین قرآن سنگی در قم

روح‌الله کریمی-خبرنگار

تراشیدن نقوش و حروف بر جان سنگ، هنری به قدمت ایران باستان دارد؛ از دوران هخامنشان، اشکانیان و ساسانیان نیز آثار متعددی در دست است که نشان می‌دهد ایرانیان از قدیم‌الایام ارزش ویژه‌ای برای هنر سنگ تراشی قائل بوده‌اند؛ هنری که در دوره اسلامی نیز با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های بیشتری ظهور و بروز یافت و استادان و هنرمندان ایرانی نقش‌های زیبایی از معنویت بر سنگ نگاشتند.
در معماری ایرانی به‌ویژه در بنای مساجد و مدارس و همچنین کاخ‌ها و بناهای دیگری که در ادوار مختلف اسلامی بنا شده، از سنگ برای پی‌سازی و همچنین ازاره‌سازی به‌صورت اتصالات منظم و ریشه‌ای تا ارتفاعی قابل توجه، استفاده شده و نیز فضای داخلی و خارجی بناها با سنگ‌های مقاوم مفروش شده‌است. ازسوی دیگر بخش قابل‌توجهی از زیبایی‌های معماری ایرانی به‌دلیل استفاده از نقوش و حروف بر روی سنگ است.
به‌طورکلی از سنگ به شکل‌های مختلف در دوران اسلامی در بناها بهره کافی برده شده‌است که می‌توان آن را به‌عنوان ویژگی محوری معماری ایرانی - اسلامی ارزیابی کرد. تاکنون هنرمندان بسیاری دراین عرصه در ایران نقش‌های جاویدان آفریده‌اند و اکنون یک هنرمند قمی دراین عرصه دست به خلق آثاری می‌زند که نمایانگر تداوم این هنر والا در ایران است.

خلق اثری بی‌نظیر در «خدیجه خاتون»
در دل یک روستا در کنار رودخانه و درمیان سکوت تنهایی، صدای تراشیدن سنگ‌ها موج می‌زند؛ استاد «سیدحسین میره‌ای» هنرمند قمی است و سالیان درازی است که سنگ، آن عنصر سخت و سنگین در دستانش چون موم نرم است و انعطاف‌پذیر. کارگاه کوچک این هنرمند کم‌نظیر که به روستای «خدیجه خاتون» منتقل شده، مکانی است که نخستین قرآن سنگی کشور درحال ساخت است. با هنرمندی این استاد، حرف حرف آیه‌های قرآن‌کریم از دل سنگ سیاه ماهور کرمان بیرون می‌آید و در دل سنگ مرمر سفید قروه جا می‌گیرد.
صفحات این قرآن سنگی قرار است مزین باشد به آیه‌هایی از 14سوره قرآن‌کریم که در شأن ائمه‌اطهار(ع) نازل شده‌است. دراین اثر بی‌نظیر هنرهای حجاری، قلم‌زنی، منبت‌کاری، خاتم‌کاری، معرق و تذهیب بر روی سنگ خودنمایی می‌کند.

ویژگی‌های قرآن سنگی
استاد میره‌ای در گفت‌وگو با خبرنگارهمشهری با بیان اینکه قرآن سنگی 14صفحه دارد، می‌گوید: رحل این قرآن‌کریم از سنگ و جلد آن از سنگ طرح چوب ساخته شده و هر صفحه، حدود 900گرم وزن دارد. به‌گفته وی، برآورد می‌شود وزن رحل و صفحه‌های این قرآن‌کریم حدود 26کیلوگرم باشد.
وی که در رشته‌های هنری خاتم‌کاری، مقرنس و سنگ‌کاری بدون بهره‌مندی از استادان، به تبحر خارق‌العاده بالایی پیدا کرده‌است، اظهار می‌کند: همه علامت‌های قرآنی دراین اثر از سنگ ساخته می‌شود و سخت‌ترین قسمت کار، تراش نقطه‌هاست که اندازه آن 2میلیمتر در 2میلیمتر است.
این هنرمند قمی درباره سایر ویژگی‌های نخستین قرآن سنگی می‌گوید: هر صفحه سنگی در 7خط طراحی شده‌است. قطر ورق صفحه‌های سنگی 7میلیمتر است. اندازه هر ورق 27سانتیمتر در 38سانتیمتر و ضخامت حرف‌های آیه‌های قرآن‌کریم نیز ۲میلیمتر است.
وی عنوان می‌کند: «فاتحه»، «بقره»، «آل‌عمران»، «مومنون»، «نور»، «یس»، «انسان»، «نصر»، «توحید»، «والعادیات»، «کوثر» و «قدر» ازجمله سوره‌هایی است که روی سنگ حجاری می‌شود.

تغییر رنگ صفحه‌ها 
میره‌ای کار ساخت قرآن سنگی را ازحدود ۶ماه گذشته آغاز کرده و پیش‌بینی می‌کند که حدود دوسال و نیم دیگر برای به پایان رسیدن آن زمان لازم است. دراین اثر، خط از استاد مسعود رنگ‌ساز و طراحی و تذهیب صفحه‌ها از دختر استاد میره‌ای است.
وی یکی از ویژگی‌های این قرآن را تغییر رنگ صفحه‌های آن در برابر نور می‌داند و تصریح می‌کند: هر رنگی که به پشت صفحه‌های سنگی بتابد، رنگ صفحه‌ها به همان رنگ تغییر می‌کند. قرار است پشت صفحه‌ها لامپ‌های ریز ال.ای.دی سفید یا سبز گذاشته شود.
این هنرمند قمی، نشان دادن ارادت و محبت به ائمه‌اطهار(ع) را مهم‌ترین دلیل ساخت نخستین قرآن سنگی می‌داند و در پاسخ به این سئوال که این اثر هنری را به سفارش چه افراد یا نهادهایی آغاز کرده‌است، می‌گوید: این اثر هنری که در دنیا سابقه ندارد، سفارش هیچ شخص یا نهادی نیست. خودم خواستم که سوره‌هایی که در شأن ائمه‌اطهار(ع) نازل شده را روی سنگ حجاری کنم. معتقدم اگر واقعا انسان بخواهد قدمی برای خدا و ائمه‌اطهار(ع) بردارد بی‌مزد نمی‌ماند.
میره‌ای می‌افزاید: حدود 55سال است که با سنگ سروکار دارم و برای آثار هنری که به حرم‌های مقدس ائمه‌اطهار(ع) هدیه کرده‌ام، هیچ دستمزدی مطالبه نکرده‌ام.

هدایای نفیس به حرم‌ها
این هنرمند در گذر سال‌هایی که دست بر سنگ‌ها داشته، هدایای ارزشمندی به حرم‌های مقدس ائمه‌اطهار(ع) پیش‌کش کرده‌است. استاد میره‌ای هنگام صحبت، آلبومی از تصاویر آثار هنری‌اش را می‌آورد و با عمق وجودش توضیح می‌دهد. لوستر سنگ چهل‌چراغ و «رمز المصیبه» یکی از این آثار است که استاد میره‌ای 7سال برای ساخت آن وقت گذاشته و به حرم امام‌حسین(ع) هدیه کرده‌است. این لوستر شامل 40کتیبه، 40شاخه و 16کلمه می‌شود.
لوستر اهدایی به حرم امیرالمومنین(ع) که دارای 110کلمه «علی» و «یاعلی» است، تابلوفرش زرین اهدایی به حرم امیرالمومنین(ع)، تابلوسنگ بزرگ دعای فرج اهدایی به حرم حضرت معصومه(س)، تابلوی نفیس سنگی قیام مختار بر قاتلان اباعبدالله‌الحسین(ع)، تابلوی سنگی حضرت قمربنی‌هاشم(ع) و درب سنگی که حتی قفل، دستگیره و زنجیر آن از سنگ ساخته شده، از دیگر آثار هنری این هنرمندان قمی است.
مکان مقدسی که قرار است هدیه ارزشمند قرآن سنگی را در آغوش بگیرد، با پایان کار مشخص می‌شود. در کارگاه استاد میره‌ای، سنگ به نرمی لطافت دل هنرمند است و محبت و ارادت به ائمه‌اطهار(ع) سفارش‌دهنده اصلی است.