بافت‌های ناکارآمد مانعی در مسیر توسعه‌ سنندج

فرحناز چراغی-خبرنگار

آغاز به‌کار ششمین دوره شورای‌اسلامی شهرسنندج و به‌دنبال آن معرفی «سیدانور رشیدی» به عنوان شهردار جدید، ورق خوردن فصل نوینی در حوزه مدیریت‌شهری به‌حساب می‌آید که موفقیت درآن مستلزم بازخوانی عملکرد مدیران گذشته به‌ویژه در4سال اخیر است. شهرسنندج، به‌عنوان مرکز استان کردستان، با 5منطقه، 22ناحیه و 77محله شهری، در دره نسبتا مسطحی از سلسله جبال زاگرس واقع شده و در 50سال گذشته به سرعت گسترش یافته و روز به روز بزرگ‌تر شده، به‌طوری‌که دراین مدت جمعیت آن بیش‌از 7برابر و مساحت محدوده قانونی این شهر بیش‌از 10برابر افزایش یافته‌است؛ موضوعی که نیازمند برداشتن گام‌های جدی‌تری درمسیر توسعه زیرساخت‌های شهری در سنندج است. گسترش روزافزون محدوده شهری سنندج در دهه‌های اخیر سبب شده‌است این شهر با معضلات شهری ریز و درشتی روبه‌رو باشد که یکی از آنها، مساحت قابل‌توجه بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری است. این موضوع درحالی‌‌است که بزرگ‌ترین طرح بازآفرینی شهری کشور، به وسعت ۳۴هکتار، در سنندج درحال اجراست.

5پهنه ناکارآمد سنندج
معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی استان کردستان در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه براساس مطالعات مصوب، در 7شهر با جمعیت بیش‌از 50هزارنفر استان، درحدود 4هزارو727هکتار بافت ناکارآمد وجود دارد، می‌گوید: این مقدار نزدیک به 36درصد از مساحت مصوب طرح تفصیلی شهرهای کردستان را دربر می‌گیرد. «مصطفی رضایی» می‌افزاید: براساس بررسی‌های انجام شده، 51درصد از جمعیت استان در بافت‌های ناکارآمد زندگی می‌کنند. این میزان اسکان جمعیت، نشان‌دهنده نابرابری در توزیع خدمات در سطح شهرهاست. وی با اشاره به وضعیت 5پهنه ناکارآمد موجود در سطح شهرسنندج ادامه می‌دهد: یکی از این پهنه‌ها «بافت تاریخی» است که هسته اولیه شکل‌گیری شهر سنندج به‌حساب می‌آید و 182هکتار وسعت دارد. پهنه دیگر «بافت فرسوده میانی» است که لایه پس از بافت‌تاریخی محسوب می‌شود و 220هکتار وسعت دارد. رضایی تصریح می‌کند: «بافت با پیشینه روستایی» پهنه دیگری است که حاصل رشد شهر و الحاق روستاهای اقماری گذشته به‌حساب می‌آید و 123هکتار وسعت دارد. «بافت ناسازگار شهری» نیز پهنه دیگری است که شامل همه تأسیسات شهری می‌شود که همخوانی چندانی با زندگی امروز در داخل شهرها ندارد و حدود 527هکتار را دربر می‌گیرد. وی اظهار می‌کند: پهنه پنجم نیز شامل «سکونت‌گاه‌های غیر رسمی» می‌شود که حدود 646هکتار را دربر می‌گیرد. درمجموع سنندج حدود هزارو697هکتار بافت ناکارآمد دارد که 36درصد از مساحت این شهر را شامل می‌شود و جمعیتی درحدود 206هزارنفر را در خود جا داده‌است.

پهنه‌بندی بافت‌های ناکارآمد کردستان
معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی کردستان همچنین اظهار می‌کند: در 4شهر این استان شامل سقز، مریوان، قروه و بیجار مطالعات مربوط به شناسایی و پهنه‌بندی بافت‌های ناکارآمد به پایان رسیده و درحال‌حاضر ملاک عمل است.  رضایی می‌افزاید: در سایر شهرهای استان نیز به تناسب، مطالعات در برخی پهنه‌ها انجام شده‌است. به‌عنوان‌مثال مطالعات مربوط در محله «نایسر» درسنندج (به‌عنوان بزرگ‌ترین سکونت‌گاه غیررسمی استان) یا در بافت تاریخی محله‌های «آغه‌زمان» و «سر تپوله» این شهر انجام شده‌است.  وی ادامه می‌دهد: مطالعات اخیر دراین حوزه، متناسب با آخرین وضعیت شهرها و براساس سرانه‌های کالبدی و غیرکالبدی انجام و سعی شده‌است ویژگی‌های محله‌ها براساس میزان خدمات روبنایی، زیربنایی و همچنین مسائل فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تعیین شود. این شیوه از تعیین محدوده‌ها و محله‌های هدف، زمینه‌ساز احصای همه مشکلات در این‌گونه محله‌ها می‌شود و برنامه‌ریزان و مدیران را برای رفع مشکلات ساکنان به‌درستی هدایت می‌کند.

چالش‌های نوسازی شهری 
رضایی عنوان می‌کند: بزرگ‌ترین پروژه بازآفرینی شهری کشور درسنندج درحال اجراست که براساس آن، می‌توان بخش زیادی از نیازهای محله‌ای  به‌ویژه در شمال شهرسنندج را پوشش داد. مطالعات فاز یک این پروژه به پایان رسیده و مهم‌ترین مشکل آن تملک اراضی سایر دستگاه‌هاست. دراین فاز از پروژه مقرر شده «باغ کتاب» ساخته شود که تا این لحظه، واگذار نشدن اراضی شرکت مادرتخصصی بازرگانی، اجرای پروژه را به تأخیر انداخته‌است.  وی می‌افزاید: اراضی دراختیار شرکت بازآفرینی شهری ایران در سطح استان بسیار ناچیز است. بنابراین با روش «فروش‌اراضی» نمی‌توان امید چندانی به رفع مشکلات داشت. ضمن اینکه براساس آمار سال1395، در سال‌های اخیر مهاجرت روستاییان به شهرهای کردستان شدت گرفته که می‌تواند گره جدیدی باشد بر مشکلات موجود دراین حوزه. بنابراین لازم است ازطریق ستاد ملی بازآفرینی شهری، حمایت‌های مالی لازم از روند نوسازی شهری در استان صورت گیرد. رضایی می‌گوید: تولید و عرضه مسکن در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تقویت دسترسی به خدمات روبنایی و زیربنایی دراین محله‌ها، زمینه‌ساز ایجاد جذابیت برای سکونت در چنین محله‌هایی خواهد شد. معاون مسکن و بازآفرینی شهری اداره‌کل راه و شهرسازی کردستان همچنین با بیان اینکه درسال‌های1398 و 1399 درمجموع 730فقره تسهیلات نوسازی به مالکان، سرمایه‌گذاران و متقاضیان پرداخت شده‌است، اضافه می‌کند: با این وجود ضروری است با تسریع حمایت‌های دولت و شهرداری، تشکیل دفاتر تسهیل‌گری باهدف آموزش ساکنان و تجمیع پلاک‌های ریزدانه، روند نوسازی بیش‌از پیش سرعت بگیرد.

فعالیت‌های فرهنگی، عمرانی و خدماتی
اقدام‌های انجام شده در حوزه بازسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد سنندج درحالی‌است که درسال‌های اخیر در بخش‌های دیگر نیز فعالیت‌های راه‌گشایی در مسیر توسعه شهری مرکز استان کردستان برداشته شده‌است. مدیر روابط عمومی شهرداری سنندج با تأکید بر اینکه شهرداری سنندج در ۴سال اخیر برنامه‌های موثری در حوزه فرهنگی، عمرانی، رفاهی و خدماتی باهدف سرعت بخشیدن به توسعه این شهر انجام داده‌است، به خبرنگارهمشهری می‌گوید: ثبت‌جهانی سنندج به‌عنوان «شهر خلاق موسیقی» یکی از دستاوردهای ۴سال اخیر مدیریت‌شهری در سنندج است. «صلاح وکیلی» می‌افزاید: یکی از ثمرات انتخاب سنندج به‌عنوان شهرخلاق، معرفی جهانی این شهر است که به‌جذب هرچه بیشتر گردشگران خارجی می‌انجامد؛ ظرفیت قابل‌توجهی که علاوه بر رونق بخشی به این حوزه، توسعه صنایع جانبی شهر را نیز به‌دنبال دارد. برهمین اساس رونق صنایع خلاق و نیز ارتباطات بین‌المللی میان شهرهای خلاق، می‌تواند به رونق اقتصاد و افزایش اشتغال در سنندج و نیز ارزآوری در سطح ملی بینجامد.

توسعه عمران شهری
وی به فعالیت‌های عمرانی انجام شده نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: بهسازی معابر سنندج، از مطالبه‌ها و دغدغه‌های مردم این شهر در سال‌های اخیر بود که باصرف حدود ۱۷۵هزارتن آسفالت، بیش‌از یک میلیون‌و ۱۸۵هزارمترمربع  از معابر شهر بهسازی شد. مدیر روابط عمومی شهرداری سنندج همچنین می‌گوید: ساخت بلوار ساحلی، بلوار کمال الملک، بلوار ۳۰متری ناحیه منفصل شهری «ننله» و ساخت پیاده‌راه فردوسی، بخش دیگری از فعالیت‌های انجام شده در شهرسنندج بوده‌است. وکیلی ادامه می‌دهد: اجرای طرح تقاطع غیرهمسطح «سنجرخان» به‌طول ۲هزارو ۱۷۰متر و ۴دهنه پل بتنی ۲۴متری به‌عرض ۱۸متر از دیگر اقدام‌های انجام شده با هدف توسعه‌شهری سنندج بوده‌است. برای این تقاطع ۴رمپ، ۴لوپ و ۲دوربرگردان ساخته شده‌است. ساخت تقاطع غیرهمسطح توحید و ساخت بلوار۲۴متری «عباس کمندی» در آبیدر را نیز باید به این موارد اضافه‌کرد. فاز2 و3 کمربندی اسلام‌آباد هم به‌طول5/3کیلومتر ساخته شده‌است.  وی تصریح می‌کند: ساخت کارخانه آسفالت ۱۶۰تنی با قابلیت استفاده از ۷۰درصد از مصالح بازیافتی (تراشه آسفالت) یکی دیگر از اقدام‌های شهرداری سنندج درچند سال اخیر بوده‌است. این کارخانه تمام‌اتوماتیک است و می‌تواند بخش زیادی از آسفالت موردنیاز معابرشهری و همچنین پروژه‌های استان را تأمین کند و زمینه‌ساز صرفه‌جویی در هزینه‌های عمرانی شود.

اقدام‌هایی برای کاهش ترافیک و افزایش فضای‌سبز
وکیلی به راه‌اندازی مرکز مانیتورینگ پلیس راهور و مرکز پایش تصویری شهرداری نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: کاهش ترافیک، مهم‌ترین هدف راه‌اندازی این مرکز است. همچنین پایانه حمل‌ونقل عمومی درمیدان آزادی سنندج برای کاهش ترافیک هسته مرکزی شهر ساخته شد.  وی می‌افزاید: در۴سال اخیر ۲۷۰دستگاه تاکسی و اتوبوس ناوگان حمل‌ونقل عمومی سنندج نیز نوسازی و بهسازی شدند. از این تعداد، ۲۵۰تاکسی فرسوده تبدیل به‌احسن و ۲۰ دستگاه اتوبوس نیز بهسازی شدند.  مدیر روابط عمومی شهرداری سنندج درباره تقویت فضای‌سبز این‌شهر نیز عنوان می‌کند: بوستان بزرگ تفریحی، ورزشی و فرهنگی «کوچک‌ره‌ش دردگران» یکی از فضاهای دلنشین ‌شهری در محدود بلوار نظام‌مهندسی و آپارتمان‌های مسکن‌مهر است  که شامل سکو، زمین ورزشی چندمنظوره، سایت صخره‌نوردی، مسیر دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی، آمفی‌تئاتر و پارکینگ است. وکیلی به ساخت «پارک مشاهیر کرد» در آبیدر نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: دراین پارک سردیس مشاهیری مانند «میرزا رضا کلهر»، «براتعلی نورایی»، «عبدالحمید ملک‌الکلامی»، «ابراهیم یونسی»، «ماموستا محوی»، «مظفر پرتوماه» و... نصب شده‌است. این پارک ظرفیت نصب ۴۰سردیس  دیگر را نیز دارد. وی از ایجاد حریم‌سبز به‌مساحت ۲۴هزارمتر در بدنه بلوار ساحلی نیز خبر می‌دهد و می‌افزاید: ساماندهی ۳۰هزارمتر از بلوارانتظام و ایجاد فضای‌سبز درآن، ساماندهی پارک‌های امانیه و امیریه به‌عنوان فضای تفریحی و گردشگری و همچنین ساماندهی میدان «هفت آسمان» تا میدان «حجاب» در آبیدر، بخش دیگری از فعالیت‌های شهرداری برای توسعه‌شهری سنندج بوده‌است. وکیلی اضافه می‌کند: ساخت مجتمع فرهنگی - هنری خیابان شهداء در 2طبقه، راه‌اندازی مرکز کنترل جمعیت سگ‌های آزاد، ساماندهی بلوار ضیاءالدینی با ایجاد ۸هزارو ۵۰۰متر فضای‌سبز، ساخت فضای‌سبز یک هکتاری در بلوار کمال‌الملک، ساخت بوستان ۱۴هکتاری آشتی در محله «فرجه» و راه‌اندازی مجموعه تفریحی زیپ‌لاین و پل‌معلق در آبیدر از دیگر اقدام‌های انجام شده ازسوی مدیریت‌شهری سنندج بوده‌است.