یک تیر و چند نشان احیای شیوه «استاد شاگردی»

سیدمرتضی احمدپور-خبرنگار

فعالیت‌های صنفی در آذربایجان‌غربی و به‌ویژه ارومیه، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ این شهر در مسیر جاده تاریخی ابریشم قرار دارد و از گذشته‌های دور به‌عنوان کانون اصلی تجارت با همسایه‌های غرب و شمال‌غرب کشور به‌حساب می‌آمده‌است و برهمین اساس هم بود که از گذشته‌های دور به‌عنوان یکی از شهرهای تاثیرگذار در تجارت و صنعت شمال‌غرب کشور محسوب می‌شود.
این درحالی‌است که با آغاز همه‌گیری ویروس کرونا اصناف و صنعتگران خرد این استان با مشکلاتی مواجه شده‌اند که یکی از آنها، کمبود نیروی انسانی متخصص و کارگر ماهر در صنوف مختلف است؛ اصنافی که با توجه به رکود بازار، با چالش تأمین هزینه و دستمزد کارگران مواجه شده‌اند و عده‌ای نیز به اجبار، تن به تعدیل نیرو داده‌اند. این موضوع در عین تهدید، می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای استان به‌حساب آید. برهمین اساس هم هست که فعالان صنفی استان احیای نظام «استاد شاگردی» را از راهکارهای خروج از بحران صنفی موجود و مهارت‌آموزی برای نوجوانان و جوانان می‌دانند.

تداوم فرهنگ بومی اشتغال
«اصغر فرهادپور»، صاحب یک کارگاه ریخته‌گری در ارومیه است که می‌کوید مهارت شغلی‌اش را از شاگردی نزد صاحب‌کارش آموخته است. وی به خبرنگارهمشهری می‌گوید: تا همین چند دهه قبل، نوجوانان از سن 12سالگی و در فرصت تعطیلات تابستانی، به‌صورت رایگان یا با حداقل دستمزد ایاب و ذهاب، درکنار صاحبان حرفه‌ها و مشاغل مختلف شاگردی می‌کردند و پس از مدتی، خود به‌عنوان «استادکار» مشغول به کار می‌شدند.
وی ادامه می‌دهد: فرهنگ بومی ارومیه و فرهنگ ما که احترام به پیشکسوت و بزرگ‌تر را واجب می‌داند، موجب می‌شد کم‌ترین چالش میان استاد و شاگرد به‌وجود آید و استاد هم بعد از چند سال، زمینه استقلال شاگرد را آماده و فرصت کسب‌وکار را در بازار برای او فراهم می‌کرد.
فرهادپور عنوان می‌کند: این فرهنگ باید درمیان صاحبان حرفه‌ها و مشاغل تداوم یابد. درکنار این موضوع، در زمان همه‌گیری ویروس کرونا دولت نیز باید حمایت‌های مقطعی خود را افزایش دهد. یکی از این حمایت‌ها همراهی کارشناسان اداره تأمین‌اجتماعی است تا ما هم بتوانیم شاگردان بیشتری پذیرش کنیم.
این فعال صنفی اضافه می‌کند: گاهی اوقات مأموران اداره تأمین اجتماعی با استناد به بیمه اجباری، هزینه‌های زیادی به کارفرما تحمیل می‌کنند، درحالی‌که برخی شاگردان مغازه برای حرفه‌آموزی نه هزینه‌ای پرداخت می‌کنند و نه هزینه‌ای دریافت می‌کنند. اگر این کارگران مبتدی بخواهند در آموزشگاه‌های رسمی به حرفه‌آموزی بپردازند، باید هزینه هم پرداخت کنند.

خلأ مهارتی در کارجویان
«صادق نجمی»، کارشناس اموراجتماعی و مدیر یک شرکت کاریابی در ارومیه است که نبود مهارت در کارجویان را یکی از چالش‌های جدی در حوزه کاریابی می‌داند و می‌گوید: بیشتر مراجعان دارای مدرک دیپلم تا لیسانس هستند که مهارتی ندارند و با این شرایط، پیدا کردن کار دشوار است.
وی می‌افزاید: هزینه‌های مهارت‌آموزی در آموزشگاه‌های خصوصی ارومیه بسیار بالاست و بیشتر کارجویان امکان تأمین این هزینه‌ها را ندارند، اما می‌توانند به‌راحتی در مغازه‌ها حرفه بیاموزند و در همان‌جا نیز مشغول به کار شوند یا در کارگاه و کارخانه‌ای با حقوق مناسب‌تر شاغل شوند.

فرصتی برای کاهش بیکاری
رئیس اتاق اصناف شهر ارومیه نیز دراین زمینه می‌گوید: اصناف قابلیت‌های خوبی برای ایجاد اشتغال دارند و در واقع راه ورود به دنیای کارآفرینی هستند و باید حمایت‌های لازم از این بخش صورت گیرد.
«اصغرطاهری‌پور» اظهار می‌کند: در حوزه صنفی می‌توان با کم‌ترین میزان سرمایه، شغل ایجاد کرد. درحالی که اگر دولت بخواهد مشکل بیکاری را رفع کند، نیاز به سرمایه عظیمی دارد. این قابلیت درحوزه اصناف با بیش‌از هزارو۸۵۰ رسته شغلی وجود دارد که تنها نیاز به حمایت دارند. اصناف بهترین و مناسب‌ترین بخش برای ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی با اتکا به نظام «استاد شاگردی» هستند.
وی ادامه می‌دهد: نظام استاد شاگردی که از دیرباز در استان و به‌ویژه ارومیه دربخش اصناف وجود داشته، درشرایط کنونی و درصورت انجام حمایت‌های لازم، می‌تواند زمینه‌ساز رونق کارآفرینی شود.
رئیس اتاق اصناف ارومیه تأکید می‌کند: با توجه به فضای رقابتی موجود در بازار، امکان خلق کسب‌وکار‌های جدید با مهارت‌آموزی و فعالیت مستقیم در بازار وجود دارد، به‌شرط اینکه زیرساخت‌های موردنیاز آن فراهم شود.
وی اضافه می‌کند: در دوره همه‌گیری ویروس کرونا، اصناف سختی‌های بسیاری متحمل شدند و خسارت‌های فراوانی به حوزه‌های مختلف صنفی وارد شد، اما حمایتی که انتظار می‌رفت، ازسوی دولت انجام نشده‌است. 

حمایت از مهارت‌آموزی 
مدیرکل آموزش فنی‌وحرفه‌ای استان آذربایجان‌غربی با بیان اینکه استمرار مهارت‌آموزی در مشاغل سنتی از سیاست‌های این مرکز است، می‌گوید: درعین‌حال برای نظام‌مند کردن شیوه «استاد شاگردی» و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، مقرراتی تنظیم شده‌است.
«محمدسلیم عباسی» می‌افزاید: افراد موضوع طرح «استاد شاگردی نوین»، از شمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی خارج بوده  و موضوع در قراردادی چندماده‌ای به نام «استاد شاگردی نوین» گنجانده می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: متقاضیان زیر18سال فرم استاد شاگردی نوین را از شعبه‌های تأمین اجتماعی دریافت می‌کنند که به امضای ولی شاگرد، مسئولان تأمین اجتماعی و استادکار رسیده و قبل از انجام بازرسی از محل، فرم مربوط به شعبه ارسال می‌شود.
عباسی عنوان می‌کند: استادکار باید دارای 5سال سابقه، حسن‌شهرت و فاقد سوء‌پیشینه کیفری باشد که این الزام برای اطمینان خاطر خانواده‌ها و ارتقای امنیت اخلاقی و اجتماعی است.
مدیرکل آموزش فنی‌وحرفه‌ای استان آذربایجان‌غربی اضافه می‌کند: مدت زمان شاگردی حداکثر یک سال است و پس از این مدت، براساس قانون کار عمل می‌شود تا اجحافی در حق شاگرد صورت نگیرد.