نگاه
شفافیت علاج رفتارهای دوگانه
قاسم میرزایی‌نیکو-نماینده ادوار مجلس
رفتار نمایندگان با رأی به خروج طرح موسوم به صیانت از فضای مجازی دیروز توجه بسیاری را به خود جلب کرد. این اتفاق باعث شد تا سؤالاتی درباره چگونگی و چرایی این رفتار دوگانه به‌وجود بیاید. از سوی دیگر پیامدهای چرخش رأی نمایندگان برای مجلس نیز مورد توجه قرار گرفت.
برای پاسخ به سؤالات ابتدا باید به دلایل چرخش رأی نمایندگان و رفتارهای گاهی دوگانه آنها اشاره کرد. در این بحث باید توجه داشت که هر نماینده از چند جهت مورد خطاب و عتاب قرار می گیرد و این روند همواره وجود داشته است.
نخستین بخشی که نماینده‌ها تحت تأثیر آن قرار دارند موکلان آنها هستند. نمایندگان جامعه را می‌بینند و با حوزه انتخابیه در تعامل نزدیک و مستقیم هستند. بنابراین طبیعی است که نسبت به‌نظر موکلان خود عکس‌العمل نشان دهند. در طرح مذکور نیز مشخص است که اغلب اقشار و طبقات مختلف جامعه معتقد هستند پرداختن به اولویت‌های معیشتی و وضعیت اقتصادی کشور مهم‌تر از در تنگنا قرارد‌ادن و تعطیلی فضای مجازی و کسب‌وکارهای آن است.
بخش دیگر، جریان‌های حزبی و گروهی است که به نماینده برای پیشبرد موضوعات مشخص فشار می‌آورند. نمایندگان باید در برابر این گروه‌ها که پشتوانه سیاسی آنها محسوب می‌شوند پاسخگو باشند و پس از رأی آوردن یا نیاوردن مصوبه‌ای، جواب آنها را بدهند. مخاطب سوم نمایندگان خط‌مشی‌هایی است که مسئولان کشور و نهادهای بالادستی ترسیم می‌کنند.
اما مهم‌ترین مخاطب هر نماینده وجدان نمایندگی و قسمی است که خورده است.
تعدادی از نمایندگان بر همین اساس تشخیص می‌دهند که به‌طور مثال طرح موسوم به صیانت از فضای مجازی مضرات و پیامدهایی منفی برای جامعه خواهد داشت. بر این اساس آنها متوجه می‌شوند که این طرح ممکن است جامعه را دچار تنش و التهاب کند و به آن رأی منفی می‌دهند.
نکته دیگر نبود در این بحث شفافیت رأی نمایندگان است که خلأ آن به وضوح مشخص است. نماینده ممکن است در محافل مختلف و حوزه انتخابیه مواضعی داشته باشد، اما رأی خود را برخلاف آن بدهد. نبود شفافیت به‌طور مشخص شرایط را برای رفتارهای دوگانه نمایندگان فراهم می‌کند.
به این ترتیب مجموع دلایل ذکرشده منجر به وضعیت کنونی و رفتارهای دوگانه و بعضا چندگانه نماینده‌های مجلس شده است. باید توجه داشت که فشار بر نمایندگان همواره وجود دارد. در چنین شرایطی هر نماینده مجبور است که همه خواسته‌ها، آمال و اعتقادات خود را در حوزه انتخابیه اش بیان کند؛ بنابراین خواه‌‌ناخواه موضع او در مسائل مختلف آشکار می‌شود و هر چه نماینده تلاش کند نمی‌تواند آن را بپوشاند. بر همین اساس نیز باید تأکید کرد که علاج رفتار دوگانه نمایندگان در مجلس شفاف‌شدن رأی و به‌طور کلی شفافیت پارلمانی است.
نکته دیگر در این بحث پیامدهای چنین رفتارهایی برای نهاد پارلمان است.
نخستین پیامد اینگونه رفتارها مشخص کردن این نکته است که مجلس در رأس قانونگذاری نیست. به این ترتیب شعب دیگری برای قانونگذاری ایجاد می‌شود. ممکن است شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت که در فرایند قانونگذاری دخیل هستند دخل و تصرف بیشتری در این روند داشته باشند؛ بنابراین مجلس تضعیف می‌شود و از اعتبار و کارویژه اصلی خود که قانونگذاری در رأس همه نهادهاست ساقط می‌شود و به قعر امور نزول می‌کند. در چنین شرایطی مهم نیست که عده‌ای در شعار و حرف بر جایگاه اصلی مجلس تأکید کنند چرا که وجود چنین روندها و رفتارهایی در نهایت منجر به تضعیف مجلس و خارج شدن از رأس امور و قانونگذاری در کشور می‌شود.
شاکله، عمل و عکس العمل مجلس نسبت به مسائل است که نشان‌دهنده جایگاه مجلس است. نکته مهم‌تر اینجاست که مجلس در تاریخ قضاوت می‌شود. امروز مخالفان این طرح بسیار بیشتر از موافقان آن هستند. این طرح را تعداد مشخصی از نمایندگان با اهداف مشخصی دنبال می‌کنند و باید گفت که صرفه و صلاح کشور و هیچ طیف دیگری در آن نیست؛ بنابراین در این وضعیت شفاف‌شدن رأی نمایندگان آنها را در برابر تصمیم خود پاسخگو خواهد کرد.
در همینه زمینه :
