سفر به انتهای‌سلین
کشف رمان‌‌منتشرنشده نویسنده نابغه در میان دست‌نوشته‌هایش
آرش نهاوندی- مترجم
8دهه پس از ربوده شدن هزاران صفحه از دست‌نوشته‌های لویی فردینان سلین، پزشک و نویسنده مطرح فرانسوی، ضد‌یهود و علاقه‌مند به نازی‌ها و نویسنده کتاب تحسین‌شده و جاودان «سفر به انتهای شب»، این نسخ دست‌نویس دوباره به طرز شگفت‌آوری کشف شدند. این دست‌نوشته‌ها که در زمان فرار لویی فردینان سلین از پاریس به آلمان از آپارتمانش در محله مونمار ربوده شده بودند، حاوی نوشته‌های انتشار نیافته وی بود. این دست‌نوشته‌ها همچنین شامل نسخه کامل رمان «مهلکه» است که با آن رمان‌های «مرگ قسطی» و «سفر به انتهای شب» تکمیل می‌شود. تا به امروز، تنها صفحاتی از این اثر به‌عنوان رمانی نیمه‌تمام انتشار یافته بود که با عنوان رمان «معرکه» توسط سمیه نوروزی به فارسی برگردانده شده و در نشر چشمه انتشار یافته بود. پس از یافتن هزاران نسخه دست‌نویس از رمان‌های لویی فردینان سلین به‌احتمال زیاد انتشاراتی مشهور گالیمار در قالب چند کتاب آنها را انتشار خواهد داد. ارزش مادی دست‌نوشته‌های مشکوفه سلین چندین میلیون یورو برآورد شده است، اما ارزش ادبی و تاریخی آنها را نمی‌توان با معیار مادی سنجید. در میان این دست‌نوشته‌ها، اسناد ادبی و زندگینامه‌ای جدید از لویی فردینان سلین دیده می‌شود که می‌تواند روایات متفاوت‌تری از زندگی این غول ادبی فرانسه در قرن بیستم، ارائه دهد.
خبر پیدا شدن دست‌نوشته‌های سلین برای نخستین‌بار در روزنامه لوموند انتشار یافت. اصالت این دست‌نوشته‌ها توسط کتابخانه ملی فرانسه تأیید شده است. بخشی از این دست‌نوشته‌ها به‌خواسته وراث لویی فردینان سلین برای همیشه در مخزن کتابخانه ملی فرانسه نگهداری خواهند شد.
اهمیت کشف دست‌نوشته‌های جدید پس از بررسی‌های انجام شده بیش از پیش برملا شده است. در میان این دست‌نوشته‌ها رمانی انتشار نیافته و ناشناخته به قلم لویی فردینان سلین به نام «لندن» به چشم می‌خورد که داستان آن در دوران جنگ جهانی اول می‌گذرد. رمانی دیگر از این نویسنده در میان دست‌نوشته‌های مکشوفه تحت عنوان «انبار علوفه» به چشم می‌خورد که فصل اول آن در یکی از مجلاتی که در دهه1940 در فرانسه چاپ می‌شد، انتشار یافته است. آخرین رمانی که در میان این دست‌نوشته‌ها یافته شده رمان «مهلکه» نام دارد که این اثر نیز به نوعی می‌تواند تکمیل‌کننده آثار سه‌گانه زندگینامه‌ای و جاودان لویی فردینان سلین باشد. 2اثر اول از این مجموعه با عناوین«سفر به انتهای شب» در سال 1932و «مرگ قسطی» در 1936انتشار یافته بودند. این دو اثر درواقع مهم‌ترین آثار این نویسنده اسطوره‌ای اهل فرانسه هستند.
در میان این دست‌نوشته‌ها همچنین نسخه‌هایی از کتاب‌های «مرگ قسطی» و «گروه گوینول» به چشم می‌خورد که دارای محتوای داستانی متفاوتی از نسخه‌های چاپ‌شده هستند.
روایت شگفت‌آوری از چگونگی کشف دست‌نوشته‌های سلین
این دست‌نوشته‌ها پیش از آنکه کسی از وجودشان باخبر شود، در تملک ژان پیر تیبودا، منتقد تئاتر و نویسنده سابق نشریه لیبراسیون قرار داشت. تیبودا می‌گوید که این نسخه‌های دست‌نویس 15سال قبل به وی از سوی یک اهدا‌کننده ناشناس تحویل داده شدند. این اهدا‌کننده نسخ را با این شرط در اختیار وی گذاشته بود که وجود آنها را تا پیش از مرگ لوست دتوش، بیوه لویی فردینان سلین برملا نکند. همسر لویی فردینان سلین در 107سالگی در سال 2019درگذشت.
تیبودا قضیه را اینطور شرح می‌دهد: سال‌ها قبل، یکی از خوانندگان روزنامه لیبراسیون با من تماس گرفت و گفت که می‌خواهد اسنادی را تحویل من بدهد. در روز موعد قرار، یک خانم با چند کیف مملو از برگه‌های کاغذ نزد من آمد. این کاغذها همه حاوی مطالبی به دستخط لویی فردینان سلین بودند. دلیل اینکه او از من خواست، پیدا شدن این نسخه‌های دست‌نویس را تا مرگ بیوه سلین، علنی نکنم، این بود که نمی‌خواست وی از بابت این نسخه‌ها نفع مادی ببرد.
او در ادامه توضیح می‌دهد: من کوهی از اسناد را دریافت کرده بودم؛ هزاران صفحه از دست‌نوشته‌های سلین. ماه‌ها طول کشید تا بتوانم آنها را مرتب کنم. این اسناد پس از آزاد‌سازی پاریس، از آپارتمان این نویسنده اسطوره‌ای ربوده شده بودند.
خبرنگار سابق لیبراسیون سرانجام این نسخ دست‌نویس به حجم یک مترمربع را به ورثه لویی فردینان سلین تحویل می‌دهد.
یک عمر در جست‌و‌جوی نسخ از دست رفته
لویی فردینان سلین که به‌دلیل تعلق خاطر به نازی‌ها از ترس نیروهای متفقین و نیروهای ارتش آزادیبخش فرانسه به آلمان گریخته بود، پس از سقوط رایش سوم، چندین سال در دانمارک در تبعید خودخواسته زندگی کرد تا اینکه در سال 1951مورد عفو قرار گرفت و به پاریس بازگشت. او پس از بازگشت به پاریس، قضیه ربوده شدن دست‌نوشته‌هایش را برملا کرد، اما تمامی تحقیقات پلیس برای یافتن این اسناد در سال‌های بعد بی‌نتیجه ماند. سلین در آن زمان اعلام کرده بود که در میان نسخه‌های دست‌نویس ربوده شده صفحات زیادی از رمان«وصیت‌نامه شاه کروگولد» نیز وجود داشته که تا به حال منتشر نشده است. سلین حتی معتقد بود که ربایندگان این نسخ یا مهاجمان به خانه‌اش در پاریس، 600صفحه از نسخه دست‌نویس ادامه رمان«مهلکه» را به درون زباله‌های خیابان آپارتمان محل اقامتش انداخته‌اند. او بارها در بخش‌هایی از رمان‌های بعدی‌اش به تلخی از این واقعه یاد کرده و مکررا خواستار پس داده شدن این نسخه‌ها از سوی ربایندگان شده بود.
لویی فردینان سلین در زمان حیات خود، اسکار رزمبلی که یکی از اعضای اهل جزیره کرس نیروهای مقاومت فرانسه و اصالتا یهودی بود را به ربودن این نسخه‌های دست‌نویس متهم کرده بود. رزمبلی در سال 1944به اتهام ارتکاب اعمال غیرصادقانه محاکمه شد و به اتهام ربودن اسناد دست‌نویس سلین و دزدی‌های دیگر به زندان محکوم شد. او مدتی پس از گذراندن محکومیتش در زندان به آمریکا فرار کرد. سلین در سال 1961در مئودون، جایی در نزدیکی پاریس درگذشت. او تا روزهای پایانی عمر خود نویسندگان جوانی را که برایش منبع الهام در نویسندگی بود به حضور می‌پذیرفت. سلین مبدع سبک خاصی از نگارش بود که امروزه آن را سبک نگارش محاوره‌ای یا مکالمه‌ای نیز می‌نامند. از او 2 چهره متضاد در خاطر هم‌نسلانش به یاد مانده؛ اولی چهره مردی میهن‌پرست و انسان‌دوست و سربازی که در جریان جنگ جهانی اول مدال شجاعت می‌گیرد و پس از تحصیل پزشکی در آمریکا به مداوای فقرا در پاریس می‌پردازد و روایات و داستان‌های بسیاری از رمان‌هایش را نیز با الهام از داستان‌هایی که بیمارانش برای او تعریف کرده‌اند، می‌نویسد. برخی از هموطنان سلین نیز چهره دیگری از او ترسیم کرده‌اند و او را به‌دلیل علاقه به آلمان نازی و ضد‌یهود بودن خائن به کشور و انسانی بی‌عاطفه دانسته‌اند.
«سفر به انتهای شب» در ایران
«سفر به انتهای شب» نخستین رمان لویی فردینان سلین نگاشته شده در سال 1932است. این اثر در ایران با اقبال فراوانی از سوی خوانندگان مواجه شد و یکی از آثاری بود که بر سبک نگارش نویسندگان مطرحی نظیر صادق چوبک و جلال آل‌احمد تأثیر به‌سزایی گذاشت. «سفر به انتهای شب» توسط مرحوم فرهاد غبرایی، برادر مهدی غبرایی، مترجم مطرح ایرانی به فارسی برگردانده شده است. بسیاری این کتاب را زندگینامه لویی فردینان سلین و شرح اتفاقاتی که برای وی در جنگ جهانی اول و بعدها در جریان سفرهای پرحادثه و پرماجرایش افتاده، می‌دانند. کتاب «دسته دلقک‌ها» از دیگر آثار منتشر شده لویی فردینان سلین در ایران است. مهدی سحابی این اثر را به فارسی برگردانده است. سحابی همچنین رمان مشهور «قصر به قصر» اثر مطرح دیگر لویی فردینان سلین را به فارسی برگردانده است. کتاب«شمال» دیگر اثر سلین است که توسط محمود سلطانیه به فارسی ترجمه شده است.
در همینه زمینه :
