پیمان استعماری

محسن میرزایی
فروردین 1397مصادف بود با صد و ششمین سال فاجعه به توپ بسته شدن حرم مطهر حضرت رضا(ع).

این رویداد در پایان یک سلسله وقایع شومی که نزدیک بود استقلال میهن ما را بر باد دهد، اتفاق افتاد. دولت‌های استعماری روس و انگلیس در سال 1907میلادی (111سال پیش) پس از سال‌ها کشمکش و رو در رویی در این منطقه پیمان محرمانه‌ای بستند و براساس این پیمان شمال ایران که شامل خراسان، گیلان، مازندران و آذربایجان می‌شد منطقه نفوذ روس، و جنوب ایران منطقه نفوذ انگلیس و بخش مرکزی منطقه تحت نفوذ شاه ایران شناخته شده بود.

به خاطر این پیمان دولت انگلستان نمی‌توانست مانند گذشته از مشروطه خواهان و آزادی خواهان ایران حمایت کند و در سایه چنین پیمانی دولت استعماری روسیه تزاری برخلاف موازین بین‌المللی به بهانه استخدام مستر شوستر آمریکایی که توسط مجلس شورای ملی ایران به سمت خزانه دار کل کشور منصوب شده بود نیروهای نظامی خود را تا نزدیکی‌های پایتخت مستقر کرد و با دادن اولتیماتوم‌های پیاپی مجلس ایران را منحل نمود و نظامیان تزاری در آذربایجان، مجاهدان و آزادی خواهان ایران را به چوبه دار سپردند و در همین سال‌های شوم بود که محمد علی میرزای مخلوع نیز با توافق ضمنی روس‌ها جهت بازپس گرفتن تاج و تخت خویش به ایران بازگشت و بدین‌ترتیب سراسر خاک این کشور دستخوش هرج و مرج و نابه سامانی شد. در ایالات مختلف ایران کنسولگری‌های روسیه نیز به‌منظور حمایت از بازگشت شاه برکنار شده، اشرار و ماجراجویان را حمایت می‌کردند. حوادثی که منجر به، به توپ بسته شدن حرم مطهر شد ناشی از همین سیاست روسیه تزاری بود زیرا آنها در آغاز به هرج و مرج طلبان کمک کردند تا زمینه بازگشت محمد علی میرزا (شاه سابق) را فراهم سازند. لیکن هرج و مرج، آنچنان بالا گرفت که مقامات محلی و نیروهای روسی مستقر در محل، قادر به جلوگیری از اشرار نشدند و این بار شاهزاده دابیژا کنسول روسیه تزاری در مشهد همان کسانی را که به تحریک خود او شورش کرده و در حرم مطهر سنگر گرفته بودند را به گلوله بست.

در این حادثه دردناک علاوه بر آنکه 415نفر جان خود را از دست دادند حدود 60گلوله توپ به گنبد مطهر و مساجد اطراف شلیک شد که خسارات زیادی فراهم آورد.

دو سال پس از این واقعه شوم، جنگ جهانی اول آغاز شد، و فروپاشی 4امپراتوری بزرگ روسیه تزاری، عثمانی، اتریش و آلمان حاصل این جنگ پر تلفات جهانی بود. در این میان سرگردانی و بلاتکلیفی ارتش روسیه تزاری در ایران بر وخامت اوضاع افزوده بود زیرا افسران عالی رتبه و مقامات کنسولی امپراتوری روس در ایران، اگر به روسیه انقلابی بر می‌گشتند اعدام می‌شدند. گفته می‌شود که شاهزاده دابیژا که به فرمان او حرم مطهر به توپ بسته شده بود در مشهد به گدایی افتاده بود. همچنین (خان ملک ساسانی) رایزن سفارت ایران در ترکیه می‌نویسد: که روزی در سفارت ایران در اسلامبول ژنرال باراتوف (فرمانده کل نیروهای نظامی تزاری در ایران) لنگ لنگان با چوب زیر بغل به سفارت ایران آمد و از مقامات ایران تقاضای کمک مالی کرد و ما پولی جمع کردیم و به او دادیم. این بود سرنوشت خفت بار فرماندهان نظامی، سفیر و کنسول‌های روسیه تزاری در ایران که به‌دلیل وقوع انقلاب روسیه نه راه پیش داشتند و نه راه پس. و به ناچار تن به گدایی دادند.