فاضلاب؛ بلای جان «قره‌سو»
مسئولان مربوط درکرمانشاه می‌گویند که تکمیل تصفیه‌خانه فاضلاب این شهر لنگ اعتبار مانده‌است
فرحناز چراغی-خبرنگار
کلنگ ساماندهی روخانه قره‌سو درسال1388 ازسوی مسئولان وقت بر زمین زده شد؛ طرحی که قرار بود براساس آن، محوطه اطراف رودخانه قره‌سو تبدیل به فضایی برای رونق گردشگری در استان شود و بتواند مزیتی باشد برای توسعه این حوزه در کرمانشاه.
در ابتدا، اجرای فاز نخست این طرح با رویکردهای گردشگری با حضور استاندار وقت آغاز و بخشی از فضاسازی‌ها نیز با ساخت آلاچیق، توسعه فضای‌سبز و اجرای عملیات محوطه‌سازی در حریم رودخانه انجام شد. همه این تلاش‌ها برای ایجاد فضای گردشگری بود، اما بوی نامطبوع فاضلاب‌های مختلف، همواره دراین سال‌ها مانع از آن شده‌است که گردشگری دراین نقطه از شهر کرمانشاه پا بگیرد؛ چالشی که به‌نظر می‌رسد تحقق اهدافی که برای اجرای چنین طرحی مدنظر بود را ناکام گذاشته‌است.
سرچشمه رودخانه کهن کرمانشاه، سراب روانسر در ۵۰کیلومتری شمال‌غرب کرمانشاه است و قره‌سو بعد از گذر از کرمانشاه، به رودخانه «گاماسیاب» می‌ریزد. طول مسیر این رودخانه در شهر کرمانشاه ۱۳کیلومتر است، جزو حوضه آبریز کرخه به‌حساب می‌آید و طول آن هم به حدود ۱۰۰ کیلومتر می‌رسد.
مهم‌ترین عامل آلودگی قره‌سو
شرح آلودگی‌ها و مصائب مبتلابه رودخانه قره‌سو قصه پرغصه‌ای است که سال‌هاست حل نشده باقی مانده؛ رودخانه‌ای که شکل‌گیری تمدن‌‌های بسیاری را در کنار خود تجربه کرده‌است، اما درسال‌های اخیر حال و روز خوشی نداشته و تلاش‌ها برای احیای آن، تنها درحد حرف و وعده باقی مانده‌است.
دراین میان بررسی‌ها نشان می‌دهد فاضلاب انسانی مهم‌ترین عامل آلودگی قره‌سو است که از ۱۹نقطه، وارد این رودخانه می‌شود. همچنین گفته می‌شود از صددرصد فاضلاب انسانی شهر کرمانشاه، حدود ۳۵درصد آن تصفیه می‌شود و ۶۵درصدش هم به‌صورت خام به رودخانه قره‌سو می‌ریزد. این‌درحالی‌است که آن ۳۵درصد فاضلاب تصفیه شده همه پس از پیچ و خم‌‌های بسیار، درنهایت دوباره وارد این رودخانه می‌شود.
درچنین شرایطی، خشکسالی چند سال اخیر نیز مزید بر علت شده‌است تا این رودخانه به‌طور طبیعی نتواند خودپالایی کند؛ با کاهش دبی آب رودخانه، جریان‌های آبی وجود ندارد و خاصیت خودپالایی قروه‌سو دچار مشکل شده‌است. به‌همین دلیل است که کارشناسان معتقدند بوی نامطبوع غیرقابل وصف و چهره ناخوشایند این روزهای قره‌سو، حاصل آلودگی‌های انسانی است.
حالا اما حدود 20سالی از آغاز عملیات اجرایی ساخت تصفیه‌خانه شهر کرمانشاه می‌گذرد و اعتبارات قطره‌چکانی هم نتوانسته اجرای فاز دوم این طرح را به سرمنزل مقصود برساند؛ موضوعی که سبب شد ساخت این تصفیه‌خانه به کلافی سردرگم تبدیل و امیدها به نجات قره‌سو، که به تکمیل این طرح بستگی دارد، کم‌رنگ شود.
ظرفیت‌های از دست رفته
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه منشأ آلودگی‌های رودخانه قره‌سو را ورود فاضلاب انسانی به این رودخانه می‌داند و به خبرنگارهمشهری می‌گوید: براساس نظر مسئولان شرکت آب و فاضلاب، هزارو۵۰۰میلیارد تومان برای راه‌اندازی تصفیه‌خانه و جلوگیری از ورود فاضلاب انسانی به قره‌سو لازم است.
«فریدون یاوری» با بیان اینکه تنها یک‌سوم از فاضلاب شهر کرمانشاه که حدود ۳۵درصد است تصفیه می‌شود، می‌افزاید: دوسوم دیگر فاضلاب شهر، معادل ۶۵درصد، به‌صورت خام وارد رودخانه می‌شود. فاضلاب تصفیه شده نیز درنهایت با فاضلاب خام در پایین دست مخلوط و وارد رودخانه می‌شود.
وی به ظرفیت‌های بالقوه رودخانه قره‌سو هم اشاره می‌کند و می‌گوید: این رودخانه از سراب روانسر سرچشمه می‌گیرد و وارد شهرکرمانشاه می‌شود. قره‌سو می‌توانست به یک فرصت بزرگ گردشگری دراین شهر و زیستگاه مناسبی برای انواع آبزیان تبدیل شود، اما ورود فاضلاب شهری، این چرخه را برهم زده و به یک منبع آلودگی تبدیل شده‌است.
وضعیت آلودگی‌های صنایع
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته پساب صنایع هم به این رودخانه وارد می‌شد که آلودگی‌هایی بسیاری برای قره‌یو و آبزیان آن به‌همراه داشت.
یاوری می‌افزاید: با پیگیری‌های انجام‌شده در چندسال اخیر، اکنون دیگر پساب این صنایع تصفیه می‌شود. برخی صنایع هم حوضچه‌های خاکی ایجاد کرده‌اند و تنها در مواقعی که سیلاب به‌وقوع می‌پیوندد، احتمال ورود پساب آنها به داخل رودخانه قره‌سو وجود دارد. البته پیگیری‌های لازم برای اینکه این صنایع هم سامانه‌های تصفیه فاضلاب نصب کنند تا از آلودگی‌های احتمالی پیشگیری شود نیز به‌صورت مستمر درحال انجام است.
وی ادامه می‌دهد: کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های به‌وجود آمده طی یکی‌دو دهه اخیر، سبب از بین رفتن جریان‌های آبی در منابع آبی مانند رودخانه‌ها، تالاب‌ها و سفره‌های زیرزمینی شده‌است. می‌توان گفت که این خشکسالی‌ها بر آلودگی دوچندان آب رودخانه قره‌سو بی‌تاثیر نبوده‌است، چراکه دبی آب پایین است و دیگر نمی‌تواند خودپالایی کند.
راهکار رفع مشکل آلودگی قره‌سو
این مسئول همچنین می‌گوید: علاوه بر همه اینها، کاهش شدید خروجی آب از سرچشمه رودخانه قره‌سو هم بسیار نگران‌کننده بوده و ممکن است سبب ازبین رفتن اکوسیستم رودخانه و درنهایت مرگ آن شود. دبی آب رودخانه قره‌سو نیز براساس مشاهده‌های میدانی بسیار کم شده‌است. یاوری با تاکید بر اینکه از سال‌ها قبل اقدام‌هایی برای برخورد با چاه‌‌های غیرمجاز انجام شده‌است، می‌افزاید: امیدواریم در پاییز و زمستان سال‌جاری با بارش‌های خوب، مشکل کم‌آبی و خشکسالی به‌صورت اساسی رفع تا بلکه بتوان به احیای قره‌سو هم امید داشت. خشکسالی‌های اخیر سبب کاهش قابل‌توجه دبی رودخانه شده‌است که در افزایش آلودگی‌های آن بی‌تاثیر نیست. وی همچنین راه‌اندازی تصفیه‌خانه فاضلاب شهری را مهم‌ترین راهکار برای رفع مشکل آلودگی رودخانه قره‌سو می‌داند و می‌گوید: دراین زمینه مکاتبه‌های بسیاری با مسئولان شرکت آب و فاضلاب انجام شده‌است. آنها کمبود اعتبار را دلیل اصلی اجرا نشدن طرح ساخت تصفیه‌خانه عنوان می‌کنند. یاوری اضافه می‌کند: برای راه‌اندازی تصفیه‌خانه کرمانشاه بیش‌از هزارو۵۰۰میلیارد تومان اعتبار نیاز است. درآن صورت است که می‌توان امیدوار بود فاضلاب کرمانشاه به‌صورت کامل تصفیه و از ورود فاضلاب به قره‌سو جلوگیری شود. این درحالی‌است که به‌نظر می‌رسد شرکت آب و فاضلاب استان نتوانسته اعتبار لازم را جذب کند.
چشم‌به‌راه اعتبار
معاون بهره‌برداری و توسعه فاضلاب شرکت آبفا استان کرمانشاه هم در گفت‌وگو با همشهری با بیان اینکه ساماندهی فاضلاب شهرکرمانشاه به اختصاص بیش‌از هزارو۵۰۰میلیاردتومان اعتبار نیاز دارد، می‌گوید: براین اساس طرح ساخت تصفیه‌خانه کرمانشاه در قالب 3فاز طراحی شده که درحال‌حاضر فازنخست آن در مدار بهره‌برداری قرار گرفته‌است. «ایرج شهبازی» با بیان اینکه درحال‌حاضر دوسوم از فاضلاب شهر کرمانشاه به‌صورت خام و از ۱۹نقطه وارد رودخانه قره‌سو می‌شود، می‌افزاید: 2فاز از طرح ساخت تصفیه‌خانه کرمانشاه باقی مانده و شبکه‌های اجرا نشده حدود ۴۶۰کیلومتر است که تکمیل آن به اختصاص اعتبار نیاز دارد.
وی ادامه می‌دهد: در سال‌های گذشته اعتبارهای کمی برای ساماندهی فاضلاب شهر کرمانشاه تزریق شده‌است که کفاف اجرای طرح‌های این حوزه را نمی‌دهد. به‌عنوان مثال، سال‌گذشته ۳۶میلیاردتومان برای این منظور درنظر گرفته شده بود که از این میزان، تنها ۱۱میلیاردتومان اختصاص داده شد. همچنین در سال‌جاری ۱۹۰میلیاردتومان اعتبار برای ساماندهی فاضلاب کرمانشاه درنظر گرفته شد که تاکنون ۷۲میلیارد تومان آن اختصاص یافته است.
شهبازی با بیان اینکه ساماندهی فاضلاب کرمانشاه زمانبر است، اضافه می‌کند: درسال‌جاری اجرای فاز دوم طرح ساخت تصفیه‌خانه این شهر آغاز می‌شود.
