«ایستگاه موسیقی»

نسرین بختیاری  

در ایستگاه فردوسی، همان که دقیقاً راه به خیابان سپهبد قرنی باز می‌کند، به فاصله خروج از گیت کنترل و رفتن روی پله‌های برقی، همیشه از دور صدای موسیقی به گوش می‌رسد و تو با هزار خیال همچنان شنوای موزیکی هستی که از گذرگاه‌های ورود و خروج مترو به کمک انعکاس صدای‌ ساز و خواننده‌‌اش می‌آید. من اسم این منطقه را گذاشته‌ام «تونل موسیقی» و همینطور که دستم روی پله‌برقی می‌رود، چشمم را می‌بندم تا بهتر بشنوم. این بار جوان بلندقامتی می‌خواند: «یک شب از خیال من، نمی‌روی‌ ای غزال من» و تا به بالا برسم، یادم می‌رود پی افکار گَسم را بگیرم و ذهنم برای لحظه‌ای گذشته و آینده را از یاد می‌برد و بعد از آن پرسشی ذهنم را به‌خود مشغول می‌کند که طنین صدای موسیقی در مترو گوش چند نفر را برای شنیدنش تیز می‌کند؟ آیا مردم از موسیقی نوازندگانی که در ورودی متروها می‌نوازند و به آن موسیقی خیابانی گفته می‌شود، تأثیر می‌پذیرند و آیا اصلا این شکل از نواختن موسیقی می‌تواند جریانی تأثیرگذار محسوب شود؟ پاسخ این پرسش‌ها را از رضا مهدوی، پژوهشگر موسیقی، نوازنده و مجری تلویزیون پرسیده‌ایم.

   مهدوی در ابتدا به جریان‌سازی موسیقی اشاره می‌کند؛ «موسیقی اعم از باکلام، بی‌کلام، خوب و بد از گذشته‌های دور میان همه مردم جهان جریان‌ساز بوده است. مسلم است که موسیقی‌های بی‌کلام خالص و مجردند و جایی موسیقی مشکل ایجاد می‌کند که کلام نامربوطی تلفیق می‌شود و ساحت آن را خدشه‌دار می‌کند. ما باور داریم که موسیقی جریان‌ساز است و از لحاظ روح و روان تلطیف‌کننده و درمانگر است و به‌طور قطع در محیط شلوغ و پراسترس چه برای کارکنان مترو و چه کسانی که مسافر دائمی این وسیله نقلیه هستند، آرامبخش است و موجب می‌شود که کمتر متوجه سروصدا یا کاستی‌ها شوند. همچنین اگر موسیقی مناسبی در ایستگاه‌ها پخش شود، نتیجه خوبی دارد و در شیوه ارتباط صحیح مردم با یکدیگر تأثیرگذار و جریان‌ساز است.»
او اشاره می‌کند که خودش وسیله شخصی دارد، اما مترو سوار می‌شود و شنوای این نوع موسیقی هم هست؛ «مردم اگر در هرجا اعم از وسایل نقلیه عمومی، مترو و فروشگاه شنوای پخش موسیقی باشند، کمتر متوجه بدی‌ها می‌شوند و اگر هم اعتراض نابهنگام و سوءتفاهمی ایجاد شود، سریع برطرف خواهد شد و موجب می‌شود که مردم به‌راحتی عصبانی نشوند. موسیقی قابلیت‌های فراوانی دارد و خوشبختانه از سالی که مترو تصمیم گرفته موسیقی را در ایستگاه‌ها پخش کند، شنوای آن بودم. البته درباره نوع و کیفیت موسیقی‌ای که پخش می‌شود، بیشتر باید تحقیق کرد.»

   این کارشناس موسیقی با نقبی به گذشته و موسیقی خیابانی و نوازندگان دوره‌گرد می‌گوید: «موسیقی خیابانی یکی از هنرهای شاخص یکصدسال اخیر بوده است و حاجی‌فیروزها و نوازندگان دوره‌گرد جزو این طیف هستند. همچنین نوازندگان آکاردئون و ویولن در ایام خاصی می‌آمدند و در خیابان می‌نواختند، اما بعد از آغاز به‌کار مترو خوشبختانه موسیقی خیابانی شکلی جدی به‌خود گرفت و حتی خودم بارها درخواست کردم که این گروه از نوازندگان با تأسیس صنف وجاهت قانونی پیدا کنند. این گروه از نوازندگان کسانی هستند که به دلایل مختلف ازجمله نبود تمکن مالی به تالارهای موسیقی راه پیدا نکرده‌اند».

   مهدوی معتقد است که وجود این نوازندگان موجب تغییر فضای شهری و روحیه مردم می‌شود و اگر مردم غمی داشته باشند، لحظه‌ای می‌ایستند و غمشان را از یاد می‌برند. مهدوی می‌گوید: «این گروه از نوازندگان معمولا موسیقی موجه و آشنا برای مردم را اجرا می‌کنند تا خاطراتی خوش برایشان زنده شود.» این پژوهشگر موسیقی یادآوری می‌کند که برخورد سلبی با نوازندگان خیابانی درست نیست و باید از آنها حمایت و کارت شناسایی برایشان صادر شود و آنها نیز به شکل دوره‌ای اجرا کنند و کارشان به‌طور قانونی درآمدزایی داشته باشد».

   نکته: «هرچه از این نوازندگان شنیده‌ام به گوشم خوب رسیده و هیچ‌گاه با پژواک نامناسب صدا در مترو مواجه نشده‌ام. همچنین استعدادهای ویژه‌ای از میان خانم‌ها و آقایان دیده‌ام که جایگاه‌شان شایسته و قابل احترام است؛ چراکه برای دقایقی احوال مردم را تغییر می‌دهند.»