دفن زباله در تالاب بختگان شکست‌خورد

زهرا رفیعی- خبرنگار

روستاییان اطراف حاشیه غربی تالاب بختگان به عملیات گودبرداری احداث محل دپوی زباله اعتراض کرده و مانع از ادامه کار بولدوزرهایی شدند که در چند ساعت خاکبرداری به بستر خیس تالاب رسیده بودند. مردم محلی معتقدند زباله‌های شهر ارسنجان به این محل منتقل خواهد شد. اما به‌گفته مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست، کارفرما برای انتقال زباله 11روستا از سازمان محیط‌زیست مجوز دریافت کرده و حالا به‌دلیل شرایط طبیعی منطقه، قرار است با کارشناسی دقیق‌تر، مجوز این اقدام بازنگری شود.
محل انتخاب دفن زباله ارسنجان در مسیر راه‌آبه‌هایی است که به تالاب بختگان، طشک و کمجان می‌رسد. سیروس زارع، کنشگر محیط‌زیست در استان فارس، که برای بازدید از محل احداث دپوی زباله ارسنجان به این منطقه رفته است، به همشهری می‌گوید: در حدفاصل دو زهکشی که در دهه60 در غربی‌ترین نقطه بختگان و طشک حفر و خود عامل خشکی تالاب شده است، منطقه‌ای برای احداث سایت دپوی زباله حفر شده است.او می‌گوید: دنیا به سمت راه‌اندازی مراکز بازیافت به‌جای دفن زباله می‌رود اما در ایران درست در 170متری زهکشی‌هایی که رواناب‌های زمستانه و پاییزه و پساب کشاورزی را جمع‌آوری و به سمت تالاب‌های منطقه هدایت می‌کند، مرکز دپوی زباله احداث می‌شود.
آن‌طورکه این کنشگر محیط‌زیست به همشهری خبر داده است، به‌دلیل بالابودن «سطح ایستایی» آب در محل خاکبرداری، لودرها به گل نشسته‌اند و با توجه به شیب عمومی زمین به سمت تالاب، شیرابه‌های محل دپوی زباله، علاوه بر آب‌های زیرزمینی، رواناب‌های سطحی را نیز آلوده خواهد کرد و آلاینده‌ها را به تمام تالاب سرریز می‌کند.
به‌گفته او، هم‌اکنون به‌دلیل تصفیه‌نشدن پساب‌های کشاورزی، تالاب بختگان آلوده شده و پروژه احداث محل دفن زباله در چند متری تالاب نیز فشار مضاعفی بر اکوسیستم منطقه وارد می‌کند و ریزگردهای ناشی از خشک‌شدن تالاب با آلودگی بیشتر به ساکنان اطراف تالاب آسیب وارد می‌سازد.
سیروس زارع می‌گوید: مکان درنظر گرفته شده برای دفن زباله در سال‌های پربارش، بخشی از بستر یکپارچه تالاب بختگان می‌شود و آب، سطح محل دفن زباله را می‌پوشاند که آلودگی‌ها با جریان‌های آب می‌تواند به بستر تالاب و کناره‌های پناهگاه بختگان برسد. او می‌گوید: از آنجا که این سایت اصولی نیست و قرار است زباله در این منطقه تخلیه شود، قرارگرفتن محل مورد نظر در کریدور بادهای غربی- شرقی بختگان نیز باعث می‌شود زباله‌ها در بستر دریاچه پراکنده شوند.
تجربه نشان داده است که قرارگرفتن محل دپوی زباله در نزدیکی مسیر مهاجرت پرندگان، رژیم غذایی و زنجیره غذایی آنها را نیز تغییر می‌دهد و آن‌طور که سیروس زارع به همشهری گفته است، سایت‌های روباز مواد غذایی نامناسبی در دسترس پرندگان مهاجر و شکارچی‌ها قرار می‌دهد و علاوه بر آن سگ‌های بدون صاحب که یکی از عوامل اصلی نابودی حیات وحش هستند می‌توانند به این منطقه جذب شوند.
به‌گفته این کنشگر محیط‌زیست، محل انتخاب‌شده برای دپوی زباله، چسبیده به تالاب بختگان است و تنها یک‌کیلومتر با تالاب کمجان فاصله دارد. در نتیجه در مسیر مهاجرت پرندگان قرار می‌گیرد. از سوی دیگر به‌دلیل قرارگرفتن دپوی زباله در کنار مراتع دامداران، دام‌ها در این منطقه نیز آلوده می‌شوند. به گفته فعالان محیط‌زیست، مردم ارسنجان می‌توانند به جای موافقت با احداث محل دفن زباله در تالاب بختگان، اقدام به تفکیک زباله از مبدا کنند. به گفته آنها محل درنظر گرفته‌شده برای دفن زباله از هر طرف به یک منطقه حفاظت‌شده راه دارد و باید با اقدامی اصولی در موضوع زباله، کاری کرد که شهر ارسنجان به‌عنوان الگوی موفق در حل مشکل زباله معرفی شود، نه آنکه زباله‌ها در بستر تالابی دفن شوند.
نبی‌الله مرادی، معاون فنی محیط‌زیست استان فارس، نیز در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: بخشداری شهرستان ارسنجان برای پسماند روستایی از ادارات مختلف استعلام گرفت و سازمان حفاظت محیط‌زیست به استناد گزارش آب منطقه‌ای مبنی بر اینکه سایت پسماند 1400متر با مرزهای تالاب فاصله دارد، سطح آب‌های زیرزمینی این منطقه در عمق بیش از 100متر قرار دارد و در حریم و بستر تالاب نیست و از سکونتگاه‌های شهری و روستایی فاصله مناسب دارد، اقدام به صدور مجوز برای احداث این مجموعه کرد. ولی در زمان خاکبرداری همکاران متوجه شدند عمق آب‌های زیرزمینی در این منطقه بالاست و به همین دلیل دستور توقف خاکبرداری صادر شد. اکنون نیز مکاتباتی مبنی بر ممنوعیت احداث سایت پسماند انجام شده است و دادستان و فرمانداران شهرهای اطراف درخواست بررسی مجدد آب منطقه‌ای در این خصوص را داده‌اند. به‌گفته او، اگر در بررسی‌ها مشخص شود که این اقدام منجر به آلوده‌شدن تالاب بختگان می‌شود و کارشناسی تیم قبلی اشتباه بوده است، باید کار به‌طور کامل متوقف شود.
تلاش‌های همشهری برای گفت‌وگو با بخشدار و شهردار ارسنجان اما به نتیجه نرسید تا مشخص شود مکان‌یابی حفر سایت دفن زباله در چند متری تالاب بختگان بر چه اساسی صورت گرفته است. با این حال احداث این سایت براساس اعلام محیط‌زیست استان فارس تا پایان بررسی‌های دقیق کارشناسی متوقف شده است.