یادداشت
کاهش آسیب‌های بحرانی با آموزش همگانی
مه‌سیما مقدسی ـ کارشناس ارشد مدیریت شهری دانشگاه تهران
بررسی‌ها نشان می‌دهد شهرداری تهران امروز وضعیت مطلوبی برای مقابله با بحران و حوادث غیرمترقبه دارد. تهیه تجهیزات و فراهم‌کردن برخی زیرساخت‌ها، طراحی نقشه نقاط امن و دسترسی شهروندان به آنها از طریق اپلیکیشن تهران من و حتی ساخت سوله‌های بحران در محله‌ها اقدامات ارزشمندی است که به همت مدیریت شهری در پایتخت انجام شده و قطعا از این ظرفیت‌ها در زمان بروز حوادثی چون سیل، زلزله و... می‌توان استفاده کرد.
نکته قابل تامل در موضوع بحران که مدیریت شهری باید تمرکز بیشتری روی آن داشته باشد، آموزش همگانی شهروندان است. هر‌چند طی سال‌های اخیر گروه‌های دوام(داوطلبان واکنش اضطراری محلات) در مناطق شکل گرفته‌اند اما در زمان بحران کودکان و سالمندان آسیب‌پذیرترین افراد هستند و از این‌رو آموزش به این افراد هم امری لازم و ضروری است. در مواقع بحران افراد سالمند و حتی کودکان بالای 12سال باید بدانند چگونه به‌خود و دیگران کمک کنند یا چگونه و در کجاها پناه بگیرند تا آسیب کمتری ببینند. بنابراین مدیریت شهری آموزش به این اقشار را باید با جدیت پیگیری کند. تحقیقات نشان می‌دهد گاهی اوقات آموزش‌های ناکارآمد نه‌تنها تأثیری در کاهش آسیب‌های ناشی از بحران نداشته ، چه‌بسا سبب افزایش آسیب‌ها و تلفات هم شده‌اند. پس مقوله آموزش همگانی شهروندان بسیار حائز اهمیت است که مدیریت شهری در کنار فراهم‌کردن زیرساخت‌ها و امکانات باید مورد توجه قرار دهد و برای این کار هم می‌توان از ظرفیت‌های محلی مانند سراهای محله و مساجد استفاده کرد. همانطور که بحران کرونا نشان داد، نیروهای مردمی بهترین نیروهای امداد‌رسان هستند و از این‌رو با آموزش‌های اصولی می‌توان همین نیروها را به امداد‌رسان مجرب تبدیل کرد و در مواقع بحران از آنها کمک گرفت.
ساخت‌وسازهای غیراصولی هم مورد دیگری است که در شدت یا کاهش میزان آسیب‌های ناشی از بحران نقش دارند. همگان قبول دارند در تهران گسل وجود دارد اما همچنان شاهد هستیم مجوز ساخت‌وساز روی گسل‌ها به‌ویژه در بخش شمالی پایتخت صادر می‌شود. بلند‌مرتبه‌سازی روی گسل‌ها تهدید بسیار جدی برای تهران محسوب می‌شود و از این‌رو مدیریت شهری برای جلوگیری از هر بحرانی باید بازنگری ویژه‌ای در صدور پروانه روی گسل‌ها داشته باشد.
مدیریت شهری مسئولیت شهر را به‌عهده دارد و تصور همگان این است که مدیریت بحران وظیفه شهرداری است اما در حقیقت نهادها و ارگان‌های دیگری هم در این امر دخیل هستند که وظایف هر یک از آنها به وضوح در آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت بحران ذکر شده است. آیین‌نامه‌ای که پس از حدود 2سال هنوز به نهادهای اجرایی ابلاغ نشده و این قصور می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری در مواقع بحرانی وارد کند. بنابراین بهتر است امروز اقدامات پیشگیرانه را در رأس امور قرار داد و قبل از اینکه دیر شود این آیین‌نامه به نهادهای اجرایی ابلاغ شود تا در مواقع بحرانی که ناگهان غافلگیرمان می‌کند، با مدیریت درست از افزایش خسارت‌ها جلوگیری کنیم.
