آزادسازی اطلاعات اولویت مدیریت شهری بود

هوشمند‌سازی‌ شهر تهران که با 2دستاورد سایت شفافیت و اپلیکیشن تهران من شروع شد، با شدت گرفتن بیماری کرونا اهمیت بیشتری پیدا کرد و از «طرح» به «ضرورت» رسید. در 2سال گذشته به‌دلیل محدودیت‌های قرنطینه کرونا، ارائه خدمات غیر‌حضوری بخشی از امور اداری را در شهرداری و همین‌طور دیگر دستگاه‌های خدمات‌رسان برعهده گرفت اما تا رسیدن به شهر هوشمند کامل مسیر همچنان باقی‌ است. در چهارمین همایش تهران هوشمند با رویکرد «تحول دیجیتال، خدمات دیجیتال، شهرهای هوشمند در دوران کرونا و پساکرونا» دستاورد‌های این دوره مدیریت شهری در زمینه هوشمند‌سازی‌ مورد بررسی قرار گرفت. این همایش دو روزه با حضور فیزیکی چند مدیرعالی  شهری تهران و حضور مابقی مسئولان و کارشناسان به صورت آنلاین و مجازی دیروز افتتاح شد و امروز خاتمه می‌یابد. این همایش دارای پنل‌های تخصصی مجازی جالبی مانند راهکارهای ایجاد مزرعه عمودی هوشمند و چالش‌های حوزه دیجیتال  در دوران کروناست. علاقه‌مندان برای شرکت در این همایش می‌توانند به سایت congress.tehran.ir مراجعه کنند. 
به گزارش همشهری، شهردار تهران در افتتاحیه چهارمین همایش تهران هوشمند، گفت: در این دوره از مدیریت شهری، آزاد‌سازی‌ اطلاعات در اولویت بود. به‌ویژه ایجاد رانت و فساد در حوزه شهرسازی از مسائلی گفت که مردم درباره آن حساسیت نشان می‌دهند. در گذشته، شهرداری جزو نخستین دستگاه‌ها در زمینه نارضایتی شهروندان بود ولی اکنون ششمین دستگاه از حیث نارضایتی مردم است‌.
پیروز حناچی افزود: تلاش کردیم برنامه هوشمندسازی تهران را با یک سیاستگذاری واحد دنبال کنیم و دبیرخانه حکمرانی هوشمند را در تهران شکل دادیم. همچنین سعی کردیم بخش خصوصی، افراد آکادمیک و اعضای دولت را متقاعد کنیم تا در این زمینه فعال شوند و عملیاتی‌کردن برنامه‌ها را با همکاری تمام ذینفعان در 2مقوله شهر هوشمند و شهرداری هوشمند دنبال کنیم.
او با اشاره به ابعاد مختلف شعار تهران شهری برای همه، افزود: یکی از راحت‌ترین بُعدهای قابل درک هوشمند‌سازی‌، عدالت اجتماعی و دسترسی به خدمات یکسان برای همه شهروندان است. همچنین در حوزه خدمات الکترونیک، سرویس‌های مختلفی روی اپلیکیشن «تهران من» ارائه شد تا شهروندان به درگاه دیگری مراجعه نکنند. این اپلیکیشن به بیش از 3میلیون شهروند سرویس می‌دهد.
شهردار ادامه داد: برنامه‌های محله‌محوری و مشارکت مردم برای تصمیم‌سازی با هدف بهبود کیفیت زندگی در محلات را تعقیب کردیم و این مسئله در برنامه تهران هوشمند لحاظ شد. همچنین سامانه شفافیت در این دوره شکل گرفت و تمام اطلاعاتی را که در گذشته به‌صورت غیرشفاف وجود داشت، روی این سامانه قرار دادیم و امیدواریم این مسیر ادامه پیدا کند؛ چرا‌که پشت درهای بسته، کسی به مقصد نمی‌رسد.
حناچی با بیان اینکه در این دوره از مدیریت شهری، آزاد‌سازی‌ اطلاعات در اولویت بود، اضافه کرد: پورتال شهرداری تهران را در طرح تفصیلی قفل کردیم و اقدامی خارج از طرح تفصیلی انجام نمی‌شود. با اصلاح فرایندها و شفاف‌‌سازی،‌ امکان فساد را از بین بردیم و امیدواریم این مسیر ادامه پیدا کند.
او امضای تفاهمنامه با دستگاه‌های مختلف مانند سازمان تامین اجتماعی، سازمان  امورمالیاتی و نظام مهندسی برای تسریع روند شهرسازی را از دیگر اقدامات برای حذف سفرهای غیرضروری عنوان کرد و گفت: علاوه بر این ایجاد درگاه پرداخت واحد شهری تحت عنوان «شهر پی» انجام شد که براساس آن ۳۰‌هزار تاکسی به این سامانه مجهز شدند و شهروندان برای پرداخت آنلاین کرایه تاکسی‌ها از آن استفاده می‌کنند.
حناچی گفت: با توجه به نیاز به حمل‌ونقل پاک و تغییر سبک زندگی در شهر با نگاه سلامت شهروندان و کنترل آلاینده‌های شهر، اپلیکیشن دوچرخه تهیه شد و سرویس و خدمات بخش خصوصی نیز در موضوع دوچرخه مورد استفاده قرار گرفت که با استقبال شهروندان روبه‌رو و به‌عنوان یکی از تجربیات موفق جهانی در مورد تهران مطرح شد.
شهردار تهران با بیان اینکه آمار استفاده از دوچرخه در تهران پایین و حدود یک درصد است، توضیح داد: شاید این آمار کم باشد اما با اضافه‌شدن هر دوچرخه، یک خودرو از خیابان کاسته می‌شود و در همین مدت کوتاه میزان استفاده از دوچرخه در شبکه حمل‌ونقل تهران 3برابر افزایش یافته است. توجه به دوچرخه از این لحاظ اهمیت دارد که آمارهایی مانند اضافه وزن، فشار خون و دیابت در شهروندان نشان از کم‌تحرکی آنها دارد که با توسعه دوچرخه‌سواری می‌توانیم تحرک و سلامت را به آنها هدیه کنیم.
او با اشاره به اینکه با استفاده از شبکه‌های هوشمند در حمل زباله‌ها، نگهداری فضای سبز و خدمات دیگر، هزینه‌های جاری شهر را کاهش دادیم، عنوان کرد: در بخش تحول دیجیتال تلاش‌های زیادی شده تا با بهره‌گیری از زیرساخت‌های به‌روز و داده‌محور، هزینه‌ها‌ی اداره تهران را کاهش دهیم و بر همین اساس در این دوره شهر را ۴۰درصد ارزان‌تر اداره کردیم.
حناچی با بیان اینکه استفاده از زیرساخت‌هایی مانند امضای دیجیتال، هوش مصنوعی، داده‌کاوی و ارائه راهکارهایی بر مبنای داده‌های درست نیز در دستور کار است، یادآوری کرد: مرکز آمار و رصد شهری تهران، قطب تصمیم‌سازی‌ و تصمیم‌گیری شهر است که در آن حدود ۹۰۰لایه اطلاعاتی را تبدیل به نقشه و اطلاعاتی برای تصمیم‌گیری کردیم.
شهردار تهران ادامه داد: یکی از اقدامات مهم این دوره آشتی‌دادن شهرداری تهران با زیست‌بوم نوآوری شهری بود و تلاش کردیم که این موضوع را به‌عنوان یک ثمره دوسویه تعقیب کنیم. راه‌اندازی مراکز نوآوری و کارآفرینی و ایجاد کسب‌وکارهای نوآور برای رفع نیازهای تهران از دیگر مواردی است که در این دوره تعقیب شد.
او با بیان اینکه شهرداری جزو نخستین دستگاه‌هایی بود که در شرایط کرونایی امکان برگزاری جلسات پرجمعیت را به‌صورت غیرحضوری و امکان دورکاری کارکنان را فراهم کرد، گفت: ادعای هوشمندسازی کامل شهر تهران را نداریم اما گام‌های زیرساختی، بنیادین و جدی را برای هوشمندسازی تهران برداشتیم و برنامه‌ای جامع و قابل اجرا در 2حوزه شهر هوشمند و شهرداری هوشمند تهیه کردیم.
حناچی عنوان کرد: تلاش کردیم با هدف افزایش رنکینگ تهران در رقابت‌های بین‌المللی هم شرکت کنیم و بسیاری از فعالیت‌های شهرداری در عرصه بین‌المللی مورد تقدیر قرار گرفت. امیدواریم با حمایت همه‌جانبه دولت در این زمینه بتوانیم با هوشمند‌کردن همه سرویس‌ها، خدمات بهتری به مردم ارائه دهیم و مدیریت شهری جدید نیز همین مسیر را با شتاب بیشتری تعقیب کند.

هوشمندسازی؛ ابزاری برای مبارزه با فساد 
رئیس شورای شهر تهران، در این مراسم برگزاری همایش تهران هوشمند را فرصت مناسبی برای بررسی و تحلیل عملکرد مدیریت شهری در حوزه هوشمندسازی دانست.
محسن هاشمی رفسنجانی گفت: هوشمندسازی در شهرداری ۵۰‌سال عمر دارد که با استفاده از امکانات آن زمان آغاز شد و جرقه‌ای بود که در کشور شکل گرفت. هدف اصلی هوشمندسازی بهبود حکمرانی شهری است که با هدف افزایش بهره‌وری و کاهش نارضایتی، تسریع و تسهیل در ارائه خدمات و مبارزه با فساد و رانت ایجاد می‌شود.

او با بیان اینکه هوشمندسازی در برخی دستگاه‌ها ویترین است، گفت: خوشبختانه در شهرداری تهران چنین نیست و سعی شده طوری عمل شود که هم ویترینی برای حکمرانی شهری مناسب و هم دارای عمق مناسبی باشد که نمونه آن نرم‌افزار «تهران من» است. سایر اقداماتی که در حوزه هوشمندسازی در شهر تهران انجام شده، علاوه بر اینکه ویترینی برای خود تهران است، مورد استفاده کلانشهرهای دیگر هم قرار گرفته و کاربرد بین‌المللی هم دارد.


او با بیان اینکه این همایش فقط نشان‌دهنده هوشمندسازی شهر تهران نیست، گفت: فرایند هوشمندسازی علاوه بر اینکه شفاف‌سازی‌ در خدمات ایجاد می‌کند، خودبه‌خود مراجعه حضوری را هم کم کرده و در دوران کرونا و آلودگی هوا ارائه خدمات الکترونیکی حضور شهروندان را به حداقل رسانده است. همچنین این کاهش حضور، سبب کاهش فساد، رشوه و رانت هم می‌شود و درواقع همه‌‌چیز سیستمی و شفاف است.
رئیس‌شورای پنجم شهر تهران به تجربه دفاتر خدمات الکترونیک شهر در دوره‌های پیشین اشاره کرد و افزود: قرار بود با ایجاد این دفاتر مسیر کارهای شهرسازی برای شهروندان به مراجعه کمتر آنها به سایر سازمان‌های شهرداری منجر شود؛ اما به جای مراحلی که قرار بود حذف شود، یکی دو مرحله جدید هم اضافه شد.
هاشمی رفسنجانی با بیان اینکه تهران و بسیاری از کلانشهرهای ایران با پدیده «سیاه‌چالگی» مواجه هستند، گفت: سیاه‌چالگی تهران که به دلیل تحریم‌ها و مسائل دیگر رخ داده، سبب شده مشکلات زیادی برای گردشگران رخ دهد. در دنیا با هوشمندسازی سفرها انجام و اجاره ماشین و حتی فعالیت‌های اداری دنبال می‌شود؛ اما تهران از این جهت دچار بحران جدی است. به این معنی که یک خارجی که وارد تهران می‌شود، نمی‌تواند بلیت رزرو کند چون کارت اعتباری ندارد. بنابراین دولت باید به‌صورت جدی به این موضوع بپردازد.
او درباره اقدامات شهرداری تهران در زمینه هوشمندسازی، بیان کرد: فعالیت‌های مدیریت شهری و به‌خصوص سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران در پاسخ به مطالباتی که در شورای شهر داشتیم، قابل تقدیر است. مثلا در زمینه‌های مربوط به آلودگی هوا، ترافیک و مدیریت پسماند، کارهایی آغاز و در برخی موارد موفقیت‌هایی حاصل شده که قابل تقدیر است.

هوشمندسازی، مطالبه‌گری ایجاد کرد
مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران نیز در سخنانی با بیان اینکه چهارمین همایش تهران هوشمند با پیک پنجم کرونا همزمان شده و همه شهروندان و شهر با این ویروس درگیر هستند، گفت: با اینکه کرونا مشکلات زیادی برای همه ایجاد کرد، اما در طول یک‌سال گذشته در بُعد دیگری به برنامه‌های مختلفی که شهرها در حوزه هوشمندی، تحول دیجیتال و خدمات غیرحضوری داشتند، شتاب داد. امروز تهران که نتیجه نقش جمعی و تاریخی همه شهروندان و بازیگران شهری است، مدل متفاوتی از زیست را تجربه می‌کند.

محمد فرجود گفت: وقتی درهای داده‌های شهر براساس مصوبه شورای شهر تهران به روی همه شهروندان، خبرنگاران، پژوهشگران و بخش خصوصی باز شد، مطالبه‌گری ایجاد شد. شهرهای جدید باید با بهره‌گیری، آزادسازی و گسترش استفاده از داده اداره شوند. همانطور که در شهرداری تهران هم این مهم، رخ داد. شهر داده‌محور یعنی همین و بعد از داده باید به سمت خدمات دیجیتال حرکت کرد.
مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران با طرح این سؤال که عامل کلیدی تفاوت شهرها در حوزه هوشمندی چیست؟ گفت: شاید آن واژه کلیدی، حکمرانی هوشمند باشد. شهر هوشمند، شهری است که حکمرانی هوشمند دارد و حق مردم برای رسیدن به شهر زیست‌پذیر و تاب‌آور را فراهم می‌کند. 
آنچه هم‌اکنون شهر تهران است، نتیجه تعاملات همه ‌بازیگران این حوزه است، تهران باید تاب‌آور باشد و از آن طرف بیش از ۱۰۰‌سال تجربه مدیریت و از طرف دیگر فناوری‌های جدید همگی فرصتی برای حل معضلات و چالش‌ها هستند.
فرجود با بیان اینکه سرعت تغییرات در شهر افزایش پیدا کرده است، گفت: این افزایش سرعت سبب شده روش حکمرانی سنتی کارایی نداشته باشد. نظم نوینی هم‌اکنون در شهرها حاکم است و نیاز به تحولی دیجیتال وجود دارد.
او ادامه داد: حکمرانی هوشمند برای شهرها لازم است، به این معنی که چگونه از فناوری‌های تحول‌آفرین به نحو بهتری برای بهبود شهر استفاده شود. حکمرانی هوشمند عصر جدید فناورانه است و اگر می‌خواهیم شهر را به شیوه جدید اداره کنیم، به حکمرانانی نیاز داریم که نگاهشان هوشمند باشد.
او رسیدن به حکمرانی شهری را رسیدن به «داده» عنوان کرد و توضیح داد: اطلاعات، شاهراه اصلی تصمیم‌گیری مدیران است. در حکمرانی سنتی، داده‌ها در دسترس نبودند؛ اما حالا مشکل اساسی این است که این اطلاعات را چگونه به هم مرتبط کنیم و از آنها تحلیل بگیریم و چگونه با این تحلیل‌ها دانشی برای اداره بهتر شهرها بگیریم.
به‌گفته مدیرعامل سازمان فاوا، شهرهای جدید باید با بهره‌گیری، آزادسازی و گسترش استفاده از داده اداره شوند. همانطور که در شهرداری تهران هم این مهم، رخ داد.
فرجود به اقدامات شهرداری تهران در حوزه نوآوری اشاره کرد و گفت: متولی شهر هوشمند فقط شهرداری نیست و همه ارکان مدیریت شهری باید در کنار هم قرار بگیرند. نمی‌توان شهری داشت که دائم در حوزه انرژی و برق در حال حل مشکل باشد؛ اما در ارائه خدمات الکترونیک خللی ایجاد نشود.

  شناسایی مطالبات شهروندان 

عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران دربخش دیگری از  این همایش گفت: اولین گام هوشمندسازی شهر، نیازسنجی و جست‌وجوی مطالبات شهروندان است که در ادامه می‌تواند به رضایت شهروندان نیز منجر شود. موضوع شهر هوشمند تنها متعلق به تهران و ایران نیست بلکه در کشورهای فقیر تا توسعه‌یافته نیز این موضوع دنبال می‌شود و مقوله‌ای جدی است که مدیران شهری و حتی ملی به‌دنبال تحقق آن هستند. با توجه به محدودیت منابع و لزوم بهره‌گیری کیفی از آن، ضرورت دارد که برای ایجاد شهر هوشمند اقدام کنیم. با وجود اقدامات و تجارب مختلف، هنوز گام‌های نخست را در مسیر هوشمندسازی تهران طی می‌کنیم. زهرا نژادبهرام افزود:  امروز اگر به مناسب‌سازی‌ و ضرورت توجه به معلولان می‌پردازیم، بر این مبنا‌ست که این مسئله با ظرفیت‌های شهر هوشمند متناسب شده است.مناسب‌سازی بسیاری از ایستگاه‌های اتوبوس و ایجاد جای پارک خودرو به عنوان یک نیاز از سوی شهروندان مطرح شد که نشان می‌دهد مقوله هوشمندسازی در جای خود نشسته در غیراین صورت هوشمندسازی تنها تصویری زیبا از شهر خواهد بود.هدف، هوشمند‌کردن شهر تهران است نه اینکه شهر هوشمند بسازیم. نخستین گام آن نیازسنجی و جست‌وجوی مطالبات شهروندان است که در ادامه می‌تواند به رضایت شهروندان نیز منجر شود.

هوشمندسازی یکی از ابعاد نوآوری است
 رئیس مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران نیز در این همایش بیان کرد: شهرهای کنونی بدون هوشمندسازی، کارآمدی و اثربخشی مناسبی ندارند. شهرهای شکوفا و شهرهای پایدار عمدتا از طریق روش‌های نوین که هوشمندسازی یکی از این روش‌هاست، تلاش می‌کنند خدمات خود را سریع‌تر، ارزان‌تر و دقیق‌تر و فارغ از بُعد زمانی به شهروندانشان ارائه دهند. محمدحسین بوچانی افزود: هوشمندسازی معمولا تلاش می‌کند در راستای فراگیری شهر گام بردارد. لذا، یکی از راه‌حل‌‌های فراگیر‌بودن تهران و سایر شهرهای ایران، مسئله هوشمندسازی است.

تهران جزو 50 شهر برتر شاخص جهانی نوآوری

سورنا ستاری
 معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری:
شهرداری یک شتاب‌دهنده بزرگ است که با تسریع در روند هوشمند‌سازی‌ کسب‌وکارها و فاصله‌گرفتن از روش‌های سنتی مانند فروش تراکم می‌تواند درآمد خود را ارتقا دهد. در سال‌های اخیر با توجه به حمایت‌های شهردار تهران اتفاقات خوبی در موضوع شهر هوشمند افتاده است.  گزارش‌های بین‌المللی نشانگر آن است و از آن جمله می‌توان به گزارش سال‌۲۰۲۰ در زمینه شاخص جهانی نوآوری اشاره کرد که براساس آن تهران جزو 50شهر برتر در این حوزه است.  هوشمندسازی پیش از هر چیزی بستری برای آموزش است. در زندگی روزمره مردم هم می‌توانید این مسئله را ببینید. اکنون می‌بینیم که  افراد مسن نیز براساس آموزش‌های مداوم با این مسائل فناوری ارتباط دارند و از اپلیکیشن‌های مختلف استفاده می‌کنند. براساس همین نگاه، بسترهایی در دانشگاه‌های برتر در این حوزه در تهران شکل گرفتند و توسعه کارخانه‌های نوآوری در این دوره مورد توجه ویژه بوده است. این مرهون بستر فوق‌العاده‌ای است که شهرداری ایجاد کرده است. همچنین می‌توانیم استارت‌آپ‌هایی داشته باشیم که انجام خدمات شهری را برعهده بگیرند. البته می‌دانیم که  کسب‌وکارهای سنتی در مقابل روند هوشمند‌سازی‌ مقاومت دارند ولی مقاومت بخش سنتی بالاخره شکسته می‌شود.  روند هوشمند‌سازی‌ به‌درستی پیش می‌رود و می‌توان این روند را تسریع کرد و این یک لزوم است که نتیجه آن در رنکینگ‌های بین‌المللی تهران دیده می‌شود.

حوزه هوشمندسازی در حد معاونت دیده شود

مهدی جمالی‌نژاد
رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های وزارت کشور:
یکی از ایرادها و چالش‌ها در هوشمندسازی شهرها به موضوع حاکمیتی در شهرداری‌ها ارتباط دارد. درواقع مدیران شهری، تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان شهری باید تغییراتی ایجاد و به این موضوع توجه کنند که اگر هوشمندشدن شهرها به‌عنوان یک فرایند اصلی دیده نشود، محقق نخواهد شد.یکی از ضرورت‌های رسیدن به شهر دانایی‌محور رسیدن به یک شهر هوشمند است.  بسیاری از شهرهای کشور اقدامات زیادی در راستای هوشمندسازی انجام دادند و موفقیت‌هایی کسب کردند. در این راه به معیارها و مولفه‌هایی مانند‌ اقتصاد هوشمند، محیط‌زیست و حکمرانی هوشمند توجه کردند اما در بسیاری از کلانشهرها باوجود اینکه هوشمندسازی اراده مدیران اصلی شهر بوده، این هدف محقق نشده است. یکی از ایرادها و چالش‌ها در هوشمندسازی شهرها به موضوع حاکمیتی در شهرداری‌ها ارتباط دارد. اگر هوشمندشدن شهرها به‌عنوان یک فرایند اصلی دیده نشود، محقق نخواهد شد. حتی در سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها هم این چالش وجود دارد و حوزه هوشمندسازی باید در ساختار سازمانی در حد معاونت دیده شود. 
خوشبختانه در شهرداری تهران با وجود اینکه هوشمندسازی در حد معاونت نیست، اما این اراده وجود داشت و برگزاری 4همایش هوشمندسازی و ۱۲‌مگا‌پروژه و زمان‌بندی برای اجرای پروژه‌ها بسیار ارزشمند است.