ایران را سراسر برق گرفته است

خدیجه نوروزی ـ روزنامه‌نگار

مصرف انرژی در ایران شیب زیادی دارد. ما 10برابر ژاپن انرژی مصرف می‌کنیم، درحالی‌که مانند چنین کشورهایی، گام‌های اساسی در جهت استفاده بهینه از ظرفیت منابع تجدیدپذیر مانند آب، باد، خورشید، گرمای زمین، پسماندها و حتی امواج و جزر و مد دریا بر‌نداشته‌ایم. این در حالی است که بسیاری از مناطق ایران مستعد احداث نیروگاه‌ها برای بهره‌برداری و استخراج انرژی عظیم از طبیعت و تبدیل آن به برق است. در شرایطی که ایران با خاموشی‌های گسترده‌ای مواجه است، می‌توان با توسعه فناوری‌های این حوزه از شدت مصرف کاست و موجب توسعه همه‌جانبه در همه بخش‌ها شد. در ادامه به نقاطی که امکان احداث نیروگاه‌های پاک مانند برقابی، خورشیدی، ژئوترمال (انرژی زمین گرمایی)، بادی، دریایی و زیست توده وجود دارد اشاره می‌کنیم.

رودخانه‌های پرآب، مستعد احداث نیروگاه تولید برق 
انرژی برقابی، رتبه نخست انرژی‌های تجدیدپذیر را دارد؛ گرچه مقدار ظرفیت ایجاد‌شده از آن به‌علت کم شدن بارش‌ها در هر سال در حال کاهش است. نیروگاه‌های برقابی هد انرژی (هد ارتفاعی) در رودخانه دائمی کشور که پشتشان سدی ساخته می‌شود، قابل احداث هستند تا بتوان از طریق آب پشت مخزن به‌عنوان هد انرژی استفاده کرد. نیروگاه کارون3، گتوند، امیرکبیر، کرخه، ملاصدرا، کوهرنگ، سپید‌رود، زرینه‌رود، سیمینه‌رود و... ازجمله نیروگاه‌های برقابی از نوع ارتفاعی هستند که 11درصد برق کشور را تامین می‌کنند. این نوع نیروگاه‌های برقابی در هر نقطه از کشور که رودخانه‌های دائمی و پر آب دارای سد وجود داشته باشد،قابل احداث هستند.

رشته کوه‌های البرز و زاگرس، مستعد احداث نیروگاه بادی
26منطقه کشور با باد متوسط 6متر بر ثانیه و در برخی مناطق باد مدام و مناسب‌تری برای تولید برق وجود دارد. در بررسی‌های مطالعاتی روی 26منطقه کشور طبق برآورد می‌توان 6500مگابایت برق با احداث نیروگاه‌های بادی تولید کرد. بسیاری از مناطق کشور مانند ارتفاعات شمال غرب کشور مثل منجیل و مناطق حدفاصل بین دو‌رشته کوه البزر و زاگرس و شهرهایی مانند قزوین، خراسان رضوی، تبریز، اصفهان و میانه مستعد ساخت نیروگاه‌های بادی هستند. با تهیه اطلس باد کشور می‌شود مکان‌یابی‌های درست و دقیقی در این زمینه انجام داد.

همه جای کشور مستعد احداث نیروگاه زیست توده
یکی از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر سوخت زیستی (biofuel) است که به سه صورت جامد، مایع و گاز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. ماهیت سوخت زیستی به گیاهان برمی‌گردد و همین امر موجب تجدیدپذیربودن آن می‌شود. در سال‌های اخیر محبوبیت سوخت‌های زیستی به‌دلیل افزایش قیمت نفت و نیاز به تأمین امنیت انرژی، افزایش یافته است اما سهم استفاده از انرژی زیست توده در صنعت برق کشور، بسیار جزئی است. در شهرهایی که سیستم جمع‌آوری فاضلاب و ضایعات کشاورزی دارند استخراج این انرژی امکان‌پذیر است. درصورت فراهم‌کردن فناوری‌های لازم این امکان در همه شهرهای کشور وجود دارد. در این روش ضایعات کشاورزی، مواد غذایی و حتی فاضلاب‌ها را در محیط‌های خاصی جمع می‌کنند و با تولید گاز متان برای تولید برق، انرژی ایجاد می‌کنند که علاوه بر تولید برق از آلودگی‌های زیست‌محیطی هم جلوگیری می‌کند.

944نقطه مستعد احداث نیروگاه جریانی
نیروگاه برقابی جریانی معمولا کوچک است و آب توسط یک کانال‌کشی کوچک از رودخانه منحرف می‌شود و به این نیروگاه می‌رسد و دوباره به رودخانه بر‌می‌گردد. در کشور ما هم امکان ایجاد این نیروگاه‌های کوچک به‌ویژه در مناطق غرب و جنوب غربی در روی رودخانه‌های دائمی کم‌آب و پر‌آب و حتی مسیر شبکه‌های آبیاری وجود دارد. در ایران بیش از 2500 منطقه جهت احداث این نیروگاه‌ها شناسایی شده و 944 نقطه با ظرفیت 1.4میلیون کیلووات مناسب تشخیص داده شده که حدود 49منطقه از آن با ظرفیت 44،‌45756کیلووات در استان خوزستان واقع است.

دریای عمان و خزر، مستعد احداث نیروگاه موج آبی
انرژی موج، انرژی تجدیدپذیر است و معمولاً نسبت به انرژی باد بیشتر قابل تولید است. نیروگاه‌های برقابی امواج دریا از نوسانات امواج دریاها انرژی تولید می‌کنند. این فناوری هم هنوز در کشور ما به‌کار گرفته نشده اما این نیروگاه‌ها در چابهار در استان سیستان و بلوچستان، سواحل دریای خلیج‌فارس، دریای عمان و خزر و هم در دریاچه‌های بزرگی که امواج مخصوص دارند قابل احداث هستند. ایران با توجه به اینکه در معرض جبهه‌های هوایی متفاوتی است، توانایی تولید موج را در ‎سواحل شمالی و جنوبی دارد. هر یک از این مناطق دارای خصوصیات متفاوتی است که نیازمند تهیه یک اطلس کامل است.

چشمه‌های آب گرم، مستعد احداث نیروگاه ژئوترمال
انرژی زمین گرمایی، حرارتی است که از زیر‌سطح زمین به‌دست می‌آید. این انرژی می‌تواند برای اهداف گرمایشی و سرمایشی یا تولید برق پاک مورد استفاده قرار گیرد. نیروگاه ژئوترمال را می‌توان در مناطق یا استان‌های دارای چشمه‌های آب گرم و آبفشان‌ها مانند آذربایجان‌غربی و شرقی، اردبیل، مازندران، بوشهر، ایلام، لرستان، مرکزی، همدان و بندرعباس احداث کرد. پتانسیل انرژی زمین گرمایی در منطقه تفتان- بزمان، بیرجند – فردوس، نایبند، تکاب هشترود، خور-بیابانک، اصفهان - محلا، رامسر، بندرعباس - میناب، بوشهر – کازرون و لار  و بستک بسیار بالاست. با ساخت 3نوع نیروگاه خشک، بخار حاصل از آب داغ و ترکیبی (بخار و آب داغ) می‌توان انرژی زمین گرمایی را به برق تبدیل کرد.

خلیج‌فارس، مستعد احداث نیروگاه جزر و مدی
نیروگاه‌های برقابی دریایی از نوع جزر و مدی برای تولید برق از بالا‌رفتن و پایین‌آمدن روزانه آب اقیانوس به‌دلیل پدیده جزر و مد استفاده می‌کنند. هنوز در کشور ما با وجود داشتن کیلومترها مرز آبی از این فناوری بهره لازم برده نمی‌شود. امکان احداث این نوع نیروگاه‌های برقابی در منطقه‌هایی مانند رودخانه بهمنشیر در کنار خلیج‌فارس که جزر و مد دریا زیاد است وجود دارد. خور موسی در نزدیکی بندر امام، سواحل خوزستان و منطقه خوران حدفاصل جزیره قشم و سرزمین اصلی هم از مناطق مناسب برای استحصال انرژی از دریا هستند.

استان‌های کویری مستعد احداث نیروگاه خورشیدی


ایران دارای پتانسیل‌های عظیم انرژی خورشیدی است. تابش خورشید قدرت تولید 4کیلووات ساعت برق در هر مترمربع را دارد که این میزان بالاتر از میانگین تولید در اتحادیه اروپاست. نیروگاه‌های خورشیدی باید در مناطقی احداث شوند که انرژی خورشیدی در آن مناطق در تمام فصول سال وجود دارد. تمام استان‌های کویری ایران به‌ویژه استان‌های جنوب، شرق و جنوب‌شرقی کشور مانند خراسان جنوبی، فارس، بوشهر، دشت‌ها و تمام کویرهای ایران مانند دشت کویر، لوت، ریگ‌جن، بافق و گندم بریان مستعد احداث نیروگاه خورشیدی هستند. البته با ذکر این نکته که این مناطق درگیر مشکلاتی مانند ریزگردها و ریگ‌های روان نباشند. در برخی کشورها مانند چین روی دریاها هم نیروگاه خورشیدی احداث می‌کنند تا در مقیاس وسیع علاوه بر استفاده از انرژی خورشیدی از تبخیر آب دریاها هم جلوگیری شود.