تحول در جوار آرامستان تاریخی

 محمد سرابی ـ خبر‌نگار

 5آرامستان‌ مسیحیان محله دولاب آخرین مراحل بازسازی و تبدیل به یک فضای فرهنگی و گردشگری را طی می‌کند تا به‌عنوان بخشی از تاریخ شهر تهران و نمادی از همزیستی فرهنگ‌های گوناگون باقی بماند.
آرامستان دولاب درحقیقت همان گورستان قدیمی ارامنه است که در آن پیکر 409سرباز و ۵۲۸ غیرنظامی سال‌های دور آرام گرفته‌؛ آرامستانی که در سال ۱۳۱۵ تاسیس شده و سال‌های سال است که در آن هیچ‌گونه تدفینی صورت نمی‌گیرد. این محل در جنوب شرق پایتخت، توسط فرانسوی‌ها، ایتالیایی‌ها و لهستانی‌ها اداره می‌شود و قبرهای اشخاص مشهور و همچنین ناشناس را در خود جای داده است. درب چوبی این گورستان رو به باغی چشم‌نواز باز می‌شود. اکثر قبرها قدیمی هستند و ملیت فرد متوفی با یک پرچم مشخص شده است؛ افرادی که بعضی از آنها جانباختگان جنگ جهانی دوم به شمار می‌آیند. این آرامستان در سال 1396به ثبت ملی رسید و از آن پس، شهرداری تهران به‌خاطر وضعیت نامناسبش، عملیات بهسازی و ساخت یک ‌میدانگاه همگانی در آن را در دستور کار قرار داد؛ بر همین اساس دیروز که مدیران عالی شهری تهران برای بهره‌برداری از چند پروژه به منطقه 14رفته بودند از میدانگاه مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب بازدید کردند.
شهردار تهران در این مراسم گفت: «امروز پروژه‌های متفاوتی را افتتاح می‌کنیم و نکته مشترک همه پروژه‌ها نگاه اجتماعی آنهاست؛ نگاهی که برای حل مشکلات شهر راهگشاست و هزینه‌های پروژه‌ها را کاهش می‌دهد. یکی از خصوصیات این دوره این بود که عرصه‌های عمومی را گسترش دادیم و امیدواریم که این نگاه ادامه پیدا کند؛ نگاهی که ضمانت اجرای آن خود مردم هستند. امیدواریم که دوستان دیگر هم که برای دوره بعد مدیریت را بر عهده می‌گیرند، این مسیر را دنبال کنند و به عقب برنگردیم.»
پیروز حناچی افزود: «شورای شهر اعتبار مناسبی را برای پروژه‌های توسعه محله‌محور درنظر گرفته است که 2هزار میلیارد تومان در سال ۹۹ و بیش از این مقدار در سال ۱۴۰۰ است.»
حناچی با اشاره به بازدیدش از بوستان اجتماعی نارنج منطقه ۱۴ نیز گفت: «در این بوستان مردم نقش محوری را برای حفاظت و حراست دارند و این نتیجه نگاه اجتماعی به شهر است. بخش دیگری از این پروژه‌ها به موضوعی مانند عقب‌نشینی املاک خیابان کرمان ارتباط پیدا می‌کرد که مدت مدیدی بدون توجه مانده بود. همچنین در این دوره ۵۰هکتار از این منطقه به محدوده بافت فرسوده اضافه شد تا مالکان بتوانند از طرح‌های تشویقی آن استفاده کنند.»
شهردار پایتخت با تأکید بر توجه به ارزش‌های آرامستان مسیحیان دولاب که ریشه در تاریخ معاصر دارد، افزود: «اینجا ثبت ملی شده است و قطعا واجد ارزش‌است. بسیاری از شخصیت‌های دوران معاصر در اینجا دفن هستند که امیدواریم پس از بازسازی کامل به یکی از جاذبه‌های شهر تبدیل شود.»  حناچی با اشاره به اینکه یکی از خصیصه‌های ایرانیان پیش از اسلام استقرار اقوام و ادیان مختلف در کنار یکدیگر بوده است، گفت: «به همت شهرداری تهران، آرامستان دولاب بهسازی و تبدیل به مجموعه‌ای از میدانگاه‌ها شد. حدود ۴۰ میلیارد تومان برای بهسازی میدانگاه و مجموعه آرامستان‌های ارامنه دولاب هزینه شده است.»

آرامش‌بخشی به شهر با هماهنگی بین شورا و شهرداری
رئیس شورای اسلامی شهر تهران نیز که در این مراسم بهره‌برداری از پروژه‌های جدید حضور داشت، گفت: «بهسازی آرامستان‌های دولاب رابطه تاریخی بین ایرانیان و ادیان مختلف را زنده کرده و به رونق گردشگری کشور کمک می‌کند.»
محسن هاشمی‌رفسنجانی افزود: «۷۰پروژه آماده شده منطقه ۱۴ در زمینه‌های مختلف است؛ پروژه‌هایی که در ابتدا تحت عنوان پروژه‌های اولویت‌محور و تحقق‌پذیر و بعد از آن جزو سیاست‌های شورای شهر یعنی محله‌محوری مطرح و احداث شده است. البته در مجموعه آنها پروژه‌هایی شاخص و فرامنطقه‌ای نیز دیده می‌شد. این امر نشان‌دهنده هماهنگی بین شورا و شهرداری است که باعث شده اقدامات مدیریت شهری آرامش ویژه‌ای به شهر ببخشد.» 
او اضافه کرد: «از گذشته درباره این محدوده بحث‌هایی مطرح بود و برخی درباره تغییر فضای آن و حضور شهروندان در آرامستان‌های تاریخی نگران بودند، ولی در نهایت همه این مسائل پیش رفت و اتفاق ویژه‌ای افتاد که هم از نظر ملی و هم از نظر بین‌المللی اهمیت دارد. با توجه به نگاه بین‌المللی به این مجموعه باید مشخصات آن را به زبان‌های دیگر منتشر کنیم.» او اظهار امیدواری کرد، 2پلازای دیگر در 2منطقه ۱۰ و ۱۸ نیز تا آخر این دوره از مدیریت شهری به نتیجه برسد.
هاشمی با تبریک به اعضای شورای شهر ششم که اواخر مرداد مدیریت شهر را بر عهده می‌گیرند، گفت: «امیدوارم آرامشی که شورای پنجم و شهرداری در راستای مسائلی مانند شفافیت فعالیت‌ها، شهرسازی و عدم‌فروش تراکم، مسائل پرسنلی و ایجاد فضاهای مناسب برای معلولان به شهر بخشیده شده است با متانت و دقت ادامه پیدا کند.» 

 ممنوعیت تردد خودروها در خیابانی میان آرامستان‌ها 

مجموعه آرامستان‌های دولاب از 5آرامستان جداگانه تشکیل شده و خیابان وسیعی از میان آنها می‌گذرد. این خیابان که فقط به‌صورت سواره‌رو بود و ترافیک کمی داشت، روی خودرو‌ها بسته شده است. دیوار‌های کوتاه آرامستان‌ها بازسازی و کف خیابان با سنگفرش پوشانده شده است. در این پیاده‌راه، مسیر ویژه دوچرخه‌سواری نیز ایجاد شده است. یکی از مهم‌ترین مراحل بازسازی مجموعه آرامستان‌‌ها، پاکسازی آنها از علف‌های هرز بود که مانع تردد می‌شد. مقدار زیادی نخاله ساختمانی و ضایعات غیرقابل استفاده نیز در نقاط مختلف انباشته شده بود که کارگران شهرداری همه را با کامیون به خارج از شهر منتقل کردند. نکته واجد اهمیت دیگر حفظ فضای سبز و درختان قدیمی است که نیاز به آبیاری منظم دارد. برای این کار نهر‌ها بازسازی شدند و یک مخزن آب در آرامستان گریگوری بازسازی شد تا آب موردنیاز را که از قنات و چاه تامین می‌شود، ذخیره کند. مبلمان لازم مانند نیمکت و سطل‌های زباله نیز به تناسب فضای آرامستان تهیه و در آنها نصب شده‌اند. از حدود 50سال پیش دیگر دفن در این محدوده انجام نمی‌شود و مسیحیان ایران درگذشتگان خود را در گورستان مسیحیان خاوران به خاک می‌سپارند. پروژه بازسازی آرامستان‌های دولاب همچنان ادامه دارد و بخش‌هایی از آن همچنان در حال پاکسازی و بازسازی است.

مسیر فرهنگ و هنر در منطقه 14

شهردار منطقه ۱۴ در مراسم دیروز گفت: «۷۰پروژه‌ای که امروز (چهارشنبه) در منطقه ۱۴ افتتاح شدند با تأکید بر رویکردهای مدیریت شهری ازجمله زیست‌پذیر کردن شهر، توجه به انسان‌محوری، تأکید بر عدالت توزیعی، توجه به محرومان و برخورداری از همه امکانات شکل گرفته‌اند.» 
کامبیز مصطفی‌پور افزود: «مکان آرامستان ارامنه به لحاظ تاریخی به زمان زندیه بازمی‌گردد. بعد از ۵۰سال وضعیت نامناسب آن، به این آرامستان توجه و صدها کامیون نخاله از اینجا خارج شد. نقطه‌ای که در فاصله یک کیلومتری باغ سلیمانیه و کوشک وثوق‌الدوله قرار دارد و در سمت دیگر آن هم خیابان کرمان است و کریدور فرهنگ و هنر را در این منطقه شکل می‌دهد.»
  او با بیان اینکه، ۵۵درصد بافت فرسوده این منطقه نوسازی شده و حدود ۸درصد ماندگاری مردم در این منطقه نسبت به ۴سال گذشته بیشتر و در واقع زیست‌پذیرتر شده است، گفت: «از لحاظ تعداد پروژه‌های توسعه محله‌ای بالاترین تعداد را در بین مناطق ۲۲گانه داشتیم. با اعتباری حدود ۴۱۰میلیارد ریال، ۱۰۴پروژه توسعه محله‌ای تعریف شده که ۶۰درصد آن به پایان رسیده و ۴۰درصد باقیمانده نیز تا پایان تیرماه به اتمام می‌رسد.
 در خیابان کرمان ۴۰سال بود که ۱۱۰هزار نفر از شهروندان به‌دلیل طرح تعریض خیابان و فریزشدن محدوده نمی‌توانستند اقدامی برای نوسازی انجام دهند، اما با لغو تعریض خیابان این مشکل حل شد.» مدیرعامل سازمان نوسازی شهرداری تهران نیز با اشاره به بهره‌برداری از ۳ میدانگاه امیرکبیر، خورشید و ارامنه دولاب، اعلام کرد که تلاش می‌شود با سرعت 2میدانگاه دیگر در منطقه ۱۰ و ۱۸ در همین دوره مدیریت شهری به بهره‌برداری برسد.
کاوه حاجی‌علی‌اکبری با اشاره به مجموعه آرامستان‌های مسیحیان در دولاب، گفت: «این پروژه صرفاً یک میدانگاه نیست که به‌صورت منفرد و مجزا عمل کند، بلکه زنجیره‌ای از فضاهای فرهنگی به شمار می‌رود.»  در این مراسم، اسقف اعظم سیبوه سرکیسیان، خلیفه ارامنه تهران و شمال و همچنین آرا شاوردیان، نماینده دوره یازدهم مسیحیان ارمنی تهران و شمال ایران و شارلی انویه تکیه، نماینده مسیحیان آشوری و کلدانی به سخنرانی پرداخته و در صحبت‌های خود بر اهمیت حفاظت از میراث تاریخی و فرهنگی ایران تأکید کردند.