جنگ آتش‌ با زاگرس

سیدمحمد فخار- خبر‌نگار

زاگرس ماه‌هاست که در آتش می‌سوزد. آتشی که عمدی و غیرعمدی به جان بلوط‌زارهای قیمتی می‌افتد و جز خاکستر چیزی باقی نمی‌گذارد. در جوامع محلی زاگرس مرکزی حتی نشانه‌هایی از آتش عمدی یافت شده که به‌گفته اهالی یا برای ساخت زغال از چوب بلوط، افروخته شده یا برای تصرف زمین‌های جنگلی.
مهم‌ترین مسئول مقابله با حریق منابع طبیعی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است؛ سازمانی که اخیرا ۱۶هزار و۱۵۷ قلم تجهیزات اطفای حریق به ارزش ۶۵میلیارد تومان برای استان‌های در معرض خطر فرستاده است. نقشه‌ها و مناطق بحرانی را شناسایی کرده و با دیده‌بان‌ها، قرارداد جدیدی منعقد کرده است. حتی 17پایگاه هوایی غرب کشور را نیز برای فرستادن بالگرد، گوش به زنگ کرده اما آتش همچنان دارد کار خودش را می‌کند.
جنگل‌های کشور طی سال‌های اخیر اگرچه بیش از همه با ویلاسازی‌ها، قاچاق چوب و آفات مواجه بوده‌اند، اما از سال 98آتش، تهدید اصلی عرصه‌های ارزشمند کشور شد. عمده علت این حریق‌ها علاوه بر بی‌احتیاطی‌ها، وضعیت نامناسب اقتصادی و به تبع آن بهره‌برداری غیرقانونی سودجویان بوده است.
۸۳درصد عرصه‌های کشور، عرصه‌های منابع طبیعی شامل جنگل‌ها، مراتع و بیابان‌های کشور است. اما امکانات مورد استفاده در اطفای حریق جنگل‌ها و مراتع به‌دلیل صعب‌العبور بودن، عمدتا ادوات سبک و به‌صورت انفرادی است. برای نمونه در بخش اعزام بالگرد در استان خوزستان که پرتنش‌ترین عرصه منابع طبیعی حریق‌زاست، امسال 3نقطه به‌عنوان پایگاه‌های اطفای حریق تعریف شده و با توجه به تفاهمنامه منعقد شده بین سازمان جنگل‌ها و وزارت دفاع، هر لحظه که مدیرکل منابع طبیعی یک استان برای اعزام بالگرد آبپاش اعلام نیاز کند، از نزدیک‌ترین پایگاه بالگرد به آن استان اعزام می‌شود. البته در بسیاری از موارد، مکان مناسب برای فرود بالگرد وجود ندارد. برای فرود بالگرد در ارتفاعات محدودیت وجود دارد که این شرایط موجب تأخیر در اطفای حریق می‌شود.

آتش جنگل‌های کوه حاتم
آتش جنگل‌های کوه حاتم در مرز استان‌های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد از ساعت ۱۵و۴۵دقیقه روز دوشنبه ۲۴خرداد شروع شد و تا 12ظهر 27خرداد یعنی 70ساعت ادامه یافت و سرانجام با اعزام بالگرد آبپاش، آتش مهار شد. در این آتش‌سوزی، 2کوهنورد استان خوزستان که در مهار و خاموش کردن آتش‌ همکاری داشتند، دچار مصدومیت شدند. مدیریت بحران استان کهگیلویه و بویراحمد علت این آتش‌سوزی را عامل انسانی اعلام کرد. 2ساعت پس از این آتش، استاندار کهگیلویه و بویراحمد، خواستار برخورد قاطع و قانونی با کسانی شد که عمداً اقدام به آتش زدن جنگل‌ها می‌کنند. حسین کلانتری گفت: همه باید پای کار باشند ازجمله دستگاه‌هایی مثل منابع طبیعی، محیط‌زیست و جهادکشاورزی و انرژی بیشتری درخصوص اطفای حریق بگذارند.

10هزار هکتار در فارس
به گزارش مهر، در 3‌ماه نخست امسال، ۱۰هزار هکتار از اراضی منابع طبیعی فارس در آتش سوخته است. از ابتدای امسال تاکنون ۱۱۷مورد حریق در استان ثبت شده که طبق نقشه‌های دقیق هوایی ۱۰هزار هکتار از اراضی تحت پوشش منابع طبیعی فارس در آتش سوخته است. به گزارش سازمان جنگل‌ها، عبدالحسن صمدنژاد، مدیرکل منابع طبیعی فارس در این‌باره اعلام کرد: براساس برنامه‌ریزی‌ها، استان فارس در حوزه آتش‌سوزی منابع طبیعی به ۲۷۴بلوک بحرانی تقسیم‌بندی شده که در هریک از این مناطق حداقل به یک نیروی انسانی و موتورسیکلت نیاز است که به‌صورت مستمر گشت‌زنی کند. درصورتی که هنوز کمترین امکانات هم در اختیار منابع طبیعی فارس نیست.

سوختن ۲۲۰۰ نخل اروندکنار
طی هفته اخیر، 2200نخل مثمر در نخلستان‌های اروندکنار سوخت و خاکستر شد. حسن دشتی‌نژاد مدیر جهادکشاورزی آبادان وسعت این منطقه را ۹هکتار عنوان کرد. در این آتش‌سوزی علاوه بر نخیلات، بخشی از نیزارهای منطقه نیز دچار حریق شد. آخرین مورد این آتش‌سوزی، پنجشنبه شب در چوئبده آبادان با کمک‌های مردمی مهار شده و نیروهای کارشناس در حال بررسی علت آتش‌سوزی و میزان خسارت‌ها هستند. اما احتمال آتش‌سوزی مجدد در نخلستان‌های این منطقه همچنان وجود دارد.

 آتش در جنگل‌های کرخه
از ابتدای امسال تاکنون جنگل‌های کرخه حدود ۲۵بار دچار آتش‌سوزی شده و حدود ۵۰هکتار از جنگل‌های این منطقه در آتش سوخته‌اند. محمد الوندی، رئیس پارک ملی کرخه در ارزیابی شرایط اعلام کرده است که میزان خسارت این آتش‌سوزی‌ها زیاد بوده است. در آخرین مورد، روز 27خرداد آتش در جنگل‌های کرخه در محدوده روستای سیدعدنان شعله‌ور شد که در چند مرحله حریق مهار شد. اما به‌دلیل وزش باد، مجددا شعله‌های آتش زبانه می‌کشد که در نهایت پس از 27ساعت، حریق کاملا مهار شد. همچنین با توجه به اینکه اکثر پرندگان پارک ملی کرخه شاخه‌نشین هستند و روی درختان آشیانه دارند، در این آتش‌سوزی‌ها آشیانه و جوجه‌های پرندگان نیز از بین ‌رفت. آتش زدن کاه و کلش اراضی کشاورزی و سرایت حریق به جنگل‌های کرخه، علت وقوع این آتش‌سوزی‌هاست. تاکنون در این خصوص 6پرونده تشکیل و به مراجع قضایی ارسال شده و 3پرونده دیگر نیز در حال تشکیل است.

کاهش 65درصدی بارش‌ها
تمرکز آتش در جنگل‌های زاگرس پس از وقوع بیش از 400مورد حریق در این رویشگاه، نگران‌کننده است. جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱استان کشور با ۶میلیون هکتار مساحت، ۴۰درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط ها تشکیل می‌دهند. زاگرس به لحاظ قرارگیری در منطقه نیمه خشک کشور طی سال‌های اخیر با شدیدترین دامنه تنش آبی مواجه شده است. طبق گزارش پژوهشکده اقلیم‌شناسی کشور، این ناحیه در شرایط عادی بارندگی ۶۰۰میلی‌متر در قسمت‌های شمالی تا ۳۰۰ میلی‌متر، در جنوب غرب باید داشته باشد اما طی سال‌جاری کمتر از 120میلی‌متر بارندگی داشته که نشان از کاهش 65درصدی بارش‌هاست.