سرمایه فرانسه در راه متروی قاهره

دولت مصر موفق شد مجموعه قراردادهایی به ارزش یک میلیارد و 700میلیون یورو (معادل بیش از 2میلیارد دلار) برای سرمایه‌گذاری‌های فرانسه جهت زیرساخت‌های شهر قاهره منعقد کند. براساس اعلام وزارت بازرگانی مصر، این سرمایه‌گذاری‌ها به‌طور عمده برای زیرساخت‌های حمل‌ونقل، نیروگاه‌های برق، شبکه تصفیه آب و سایر مراکز خدمات شهری اختصاص خواهد یافت. نزدیک به یک میلیارد یورو از این مبلغ توسط صندوق توسعه فرانسه و بخش دیگر آن مستقیما توسط دولت فرانسه تامین شده است.
این قراردادها در جریان سفر روز دوشنبه برونو لومر، وزیر امور مالی فرانسه به قاهره نهایی شد. جالب آنکه در لیست پروژه‌های نامبرده برای اختصاص سرمایه‌های فرانسوی، نام متروی قاهره به‌طور گسترده دیده می‌شود؛ ازجمله در مواردی نظیر نوسازی خطوط مواصلاتی، ساخت ایستگاه‌های نوین و البته خرید 55قطار جدید. علاوه بر اینها قرار است بخش محدودی از منابع مالی جدید نیز به توسعه خطوط ریلی مصر در نقاط دیگر این کشور اختصاص یابد. به نوشته العربی الجدید، محمد معیط، وزیر امور مالی مصر پس از انعقاد این قراردادها گفت: فرانسه شریک استراتژیک مصر است و در حال حاضر، اصلی‌ترین حمایت‌های مالی برای کشور ما از سوی پاریس تامین می‌شود.

متروی قاهره، قدیمی و ناکافی برای پایتخت
قاهره با بیش از 20میلیون جمعیت با بحران‌هایی جدی در زمینه حمل‌ونقل عمومی مواجه است. وزارت عمران مصر سال 2018 در گزارشی اعلام کرد که زیرساخت‌های حمل‌ونقل قاهره، مخصوصا در حوزه مترو وضعیت بحرانی دارد و هیچ‌گونه تناسبی با نیازهای جمعیتی این کلانشهر ندارد. متروی قاهره نخستین خطوط ارتباطی زیرزمینی در سراسر قاره آفریقا و جهان عرب است که در دهه80 میلادی با مشارکت چندین شرکت فرانسوی، ازجمله «آلستوم» افتتاح شد. البته ایده تاسیس مترو برای کمک به شبکه حمل‌ونقل قاهره نخستین بار توسط جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور مصر در دهه‌های50و60 میلادی مطرح شد. اما از آنجا که شرایط دائمی جنگ با رژیم صهیونیستی، مجالی برای سرمایه‌گذاری در چنین پروژه‌هایی باقی نمی‌گذاشت، پیگیری امور متروی قاهره تا دوران انور سادات در دهه70 به تعویق افتاد و سرانجام این پروژه بزرگ به‌دست حسنی مبارک در دهه 80افتتاح شد. هم‌اکنون متروی قاهره با 3خط و 53ایستگاه، روزانه بیش از 3میلیون و 500هزار شهروند مصری در پایتخت این کشور را منتقل می‌کند.
از سال2009 دولت مصر اعلام کرد طرحی را برای ساخت افزودن 3خط جدید به شبکه مترو پایتخت درنظر گرفته است؛ طرحی که مانند بسیاری از برنامه‌های دیگر دولت مبارک هرگز اجرایی نشد. اما بعد از حوادث انقلاب‌های بهار عربی، سقوط مبارک، کودتا علیه محمد مرسی و در نهایت روی کار آمدن دولت عبدالفتاح سیسی، بار دیگر زمزمه‌های از سرگیری طرح توسعه متروی قاهره بر سر زبان‌ها افتاد؛ اگرچه این بار همراه با استقراض از منابع خارجی. بر این اساس دولت مصر طی 3سال گذشته رایزنی‌هایی را با 3کشور اروپایی برای تامین منابع مالی توسعه مترو آغاز کرده است؛ رایزنی‌هایی که سرانجام با موافقت فرانسه برای سرمایه‌گذاری انبوه زیرساخت‌های شهری قاهره خاتمه یافت. گفته می‌شود تاسیس این 3خط، ظرفیت انتقالی متروی قاهره را تا روزانه بیش از 2میلیون نفر افزایش خواهد داد.

بحران درآمدزایی
دولت مصر سال2017 برای نخستین‌بار ضررهای مالی شرکت مترو برای این کشور را اعلام کرده است. به‌گفته وزیر عمران وقت، اداره متروی پایتخت بیش از 180میلیون پوند، معادل 30درصد از درآمدهای این مؤسسه ضرردهی دارد. دولت مصر ظرف 4سال گذشته توانسته این خسارت‌ها را از طریق کاهش هزینه اداره و نگهداری، افزایش جذب تبلیغات، تشدید نظارت بر فرایند فروش بلیت و افزایش قیمت بلیت تا 15درصد کاهش دهد. هم‌اکنون 4نرخ بلیت مترو برای گروه‌های مختلف از شهروندان مصری وجود دارد؛ از شهروندان عادی گرفته تا دانشجویان، افراد دارای نیازمندی‌های خاص و سالمندان که به‌ترتیب هزینه‌های کمتری را برای خرید بلیت می‌پردازند.

نگاه بلندمدت فرانسه به مصر
حمایت همه جانبه فرانسه از دولت سرکوبگر مصر، همواره توجه رسانه‌ها و تحلیلگران را به‌خود جلب کرده است. پاریس ازجمله نخستین قدرت‌های غربی بود که دولت برآمده از کودتا در قاهره را به رسمیت شناخته و در مجامع بین‌المللی، از جمله شورای امنیت سازمان ملل از آن دفاع کرد. برخی تحلیلگران این حمایت را با نگرانی فرانسه از توسعه نفوذ ترکیه و گروه‌های اسلامگرا در منطقه خاورمیانه مرتبط می‌دانند. به گزارش شبکه الجزیره، با سقوط دولت مرسی، نفوذ ترکیه در مصر به‌عنوان مهم‌ترین کشور عربی از بین رفت و روند انقلاب‌های اسلامگرا در سایر نقاط منطقه نیز متوقف شد. بر این اساس، فرانسه حمایت از نظامیان سکولار مصری را ضامن بخشی از منافع خود در خاورمیانه و آفریقا می‌داند. از سوی دیگر اما باید توجه داشت که مصر در دوران ژنرال سیسی به یکی از بزرگ‌ترین مشتریان بازار تسلیحاتی فرانسه تبدیل شده است. برای مثال وزارت دفاع مصر در‌ماه میلادی گذشته قراردادی به ارزش 4میلیارد یورو برای خرید 30جنگنده فرانسوی تا سال2024 به امضا رساند. این در حالی است که نیروی دریایی مصر نیز در سال‌های اخیر خریدهای قابل توجهی از صنایع نظامی فرانسه داشته است. به‌نظر می‌رسد در شرایطی که منطقه خاورمیانه به میدان نبرد آمریکا با روسیه و چین تبدیل شده است، فرانسه اصرار دارد پایگاه تاریخی خود در کانال سوئز، شمال دریای سرخ و جنوب دریای مدیترانه را از طریق پیوندهای اقتصادی و نظامی حفظ کند.