انتخابات در قاب سینما

سعید مروتی ـ روزنامه‌نگار

   وقتی سراغ تصویر سینمای ایران از انتخابات می‌رویم، قاعدتاً محل مراجعه‌مان فیلم‌های ۴۰سال اخیر است. در سال‌های بعد از انقلاب، برپایی انتخابات به آیین مهم سیاسی، اجتماعی تبدیل شد و پرداختن به آنها هم در فیلم‌ها موضوعیت یافت. البته تعداد این فیلم‌ها خیلی زیاد نیست، درحالی‌که مثلاً در هالیوود از دیرباز درباره انتخابات و حاشیه‌هایش فیلم ساخته‌اند و اساسا رقابت‌های انتخاباتی و حاشیه‌هایش بهترین مصالح را برای فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردان‌ها فراهم کرده است. در حوزه سریال هم می‌توانیم به سریال «خانه پوشالی» اشاره کنیم که بخش مفصل و مهمی از آن درباره رقابت‌های انتخاباتی است.
   اما در سینمای ایران، موضوع تا قبل از نیمه‌دوم دهه70 برای فیلمسازان جذاب نیست و وقتی داستان کمی عوض می‌شود که بعد از نزدیک به 2دهه نخستین انتخابات رقابتی ریاست‌جمهوری برگزار می‌شود؛ وقتی که سینما و انتخابات، «توده‌ای» به مفهوم سینمایی‌اش می‌شود و می‌تواند مصرف عام بیابد و باعث شود به فیلم‌ها توجه عام یا خاص شود. البته باز هم تعداد فیلم‌هایی که به نوعی موضوع اصلی‌شان انتخابات است، زیاد نیست، جز یک استثنا که انتخابات پرحادثه ۸۸ است و جالب اینکه در این سال‌ها دیگر فیلمی که درامش مرتبط با صندوق رأی و رخدادها و حاشیه‌هایش باشد، ساخته نشده است. سینمای ایران در عصری که جامعه به دلایل مختلف و متنوع از سیاست دلسرد شده نوع رویکردش را تغییر داده و طبیعی است که در سال‌های اخیر فیلمی که قصه‌اش مرتبط با انتخابات باشد، ساخته نشود.
     داستان ورود فیلمسازان به رقابت‌های انتخاباتی از طریق ساخت فیلم تبلیغاتی هم با دوم‌خرداد آغاز می‌شود. تأثیری که فیلم‌های تبلیغاتی ۲نامزد مهم آن سال بر آرا گذاشت (یا دست‌کم اینگونه به‌نظر رسید که فیلم‌های تبلیغاتی در محبوبیت بیشتر نامزد پیروز تأثیر گذاشته) باعث شد پس از آن، فیلمسازان همیشه در موسم انتخابات از ستادهای نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری پیشنهاد کار داشته باشند. درباره کیفیت این فیلم‌ها و میزان تأثیرگذاری‌شان نکات زیادی را می‌شود مطرح کرد؛ همینطور درباره تفاوت سفارش‌گرفتن و حرفه‌ای رفتار‌کردن و با اعتقاد قلبی سراغ فیلم تبلیغاتی‌رفتن‌‌. در سرزمینی که سینمایش هنوز فاصله زیادی با صنعتی‌شدن دارد و برخورد «دلی» بیشتر از تبحر «تکنیکی» جواب می‌دهد، طبیعی است که فیلم‌های سفارشی به ندرت تأثیر‌گذار از کار در‌آید.
    در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، مروری داریم بر روایت‌هایی که سینما از صندوق رأی و حاشیه‌هایش ارائه داده است.