اسلحه‌های خوراکی برای مقابله با گرمازدگی
دبیر انجمن تغذیه استان البرز می‌گوید که در فصل گرما از خوردن غذاهای چرب، پرکالری، سرخ‌شده و پر‌ادویه بپرهیزید
فتانه احدی ـ روزنامه‌نگار
با آمدن فصل گرم که تقریبا از خرداد‌ماه آغاز می‌شود و تا پایان مرداد ادامه دارد، گرمازدگی نیز شایع می‌شود. این حالت اغلب در ماه‌های داغ سال رخ می‌دهد و می‌تواند از طیف خفیف تا شدید بروز کند و اگر کنترل نشود حتما باعث جدی‌ترین آسیب‌ها به فرد می‌شود؛ عارضه‌ای که شاید خیلی جدی گرفته نشود اما در کمترین زمان، جان فرد را تهدید می‌کند و حتی باعث مرگ می‌شود. بدون شک با افزایش دمای هوا، نوع مواد غذایی مورد استفاده افراد نیز باید تا حدودی تغییر پیدا کند. بعضی خوراکی‌ها هستند که سبب کاهش دمای بدن می‌شوند و خوردن آنها در فصل تابستان توصیه می‌شود. برای اینکه با این خوراکی‌ها آشنا شویم، با زهرا احدی، مشاورتغذیه و رژیم درمانی و دبیر انجمن تغذیه استان البرز به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
گرمازدگی چگونه رخ می‌دهد؟
زمانی که دمای بدن به‌دلیل بالارفتن دمای هوا، قدرت کنترل خود را از دست می‌دهد و سیستم درونی که در حال خنک و متعادل‌کردن بدن است، نمی‌تواند کار معمول خود را انجام دهد و دمای بدن از 35درجه بالاتر رود، گرمازدگی خود را نشان می‌دهد. گرمازدگی شرایطی است که تعریق شدید و ضربان قلب سریع و در نتیجه گرم‌شدن بیش از حد بدن را در پی دارد. این حالت یکی از سه سندروم مربوط به گرماست. در حقیقت گرمازدگی خفیف‌ترین و گرما گرفتگی (گرفتگی عضلات بر اثر گرما) شدیدترین آن است.
علائم گرمازدگی چیست؟
علائم گرمازدگی ممکن است به‌طور ناگهانی یا با گذشت زمان، به‌ویژه با دوره‌های ورزش طولانی‌مدت ایجاد شود. قرمزشدن پوست، پوست خنک، مرطوب و مور‌مور‌شده در اثر گرما، تعریق شدید، ضعف، سرگیجه، خستگی، نبض ضعیف و سریع، فشار خون پایین هنگام ایستادن، گرفتگی عضلات، حالت تهوع، سردرد، افزایش ضربان قلب، کاهش میزان ادرار و پررنگ‌تر‌شدن ادرار از علائم گرمازدگی است که باید به آنها توجه کرد. درصورت درمان‌نشدن بهموقع و سریع، گرمازدگی می‌تواند به سکته قلبی منجر شود که البته در بسیاری از موارد گرمازدگی قابل پیشگیری است.
ورزش در هوای گرم نیز می‌تواند عامل گرمازدگی شود؟
گرمازدگی از عوارض شایع ورزش در هوای گرم است. این عارضه اکثرا خفیف است ولی می‌تواند موجب مرگ شود. گرمازدگی قابل پیشگیری است. با دانستن علل ایجاد، علائم و درمان زودهنگام آن می‌توان جلوی بسیاری از موارد شدید بیماری را گرفت. وقتی ورزش می‌کنیم بدن ما به وسیله عرق‌کردن خودش را خنک می‌کند. با عرق‌کردن بدن ما مقادیر زیادی آب و املاح را از دست می‌دهد و اگر این آب و املاح را جایگزین نکنیم بدن ما دیگر آبی ندارد که به‌صورت عرق از دست بدهد. بعد از مدتی عرق‌کردن متوقف می‌شود و بدن نمی‌تواند خود را خنک کند. به‌تدریج حرارت بدن بالا رفته و این حرارت بالا به بدن آسیب می‌رساند. این افزایش حرارت، گرمازدگی است.
چه افرادی بیشتر در معرض گرمازدگی قرار می‌گیرند؟
احتمال ابتلای کسانی که در محیط‌های خیلی گرم کار می‌کنند یا در محل کار خود در معرض حرارت بالا قرار دارند، به گرمازدگی بیشتر است. کارگران ساختمانی، کشاورزان و کسانی که به‌مدت طولانی در مجاورت گرما قرار دارند، آتش‌نشان‌ها و افرادی که با اجاق‌های بزرگ سروکار دارند یا در فضاهای بسته با تهویه نامطلوب کار می‌کنند، باید بیشتر جانب احتیاط را رعایت کنند.
علاوه بر اینها، شرایط بدنی و بیماری‌های خاصی هم می‌تواند خطر ابتلا به گرمازدگی را بیشتر کند. مثلا داروهای مربوط به قلب و فشارخون مثل داروهای ادرارآور، توانایی بدن برای خنک‌کردن از طریق تعریق را کاهش می‌دهند. همچنین اگر برای کنترل فشار خون خود، رژیم غذایی‌تان کم‌سدیم است، ممکن است سریع‌تر دچار گرمازدگی شوید، بنابراین بیماران قلبی و عروقی و دیابتی باید در گرما بیشتر از خود مراقبت کنند. افراد مسن، کودکان، نوزادان و زنان باردار ازجمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر گرمازدگی قرار دارند و باید از قرارگرفتن در محیط‌های باز و به‌شدت گرم و در معرض تابش مستقیم نور خورشید خودداری کنند. بسیاری از کودکان ساعت‌های طولانی در هوای گرم بدون اینکه استراحتی داشته باشند یا خودشان را خنک کنند یا آب کافی بنوشند، مشغول بازی‌کردن هستند. افراد مسن هم معمولا نسبت به افزایش دمای محیط اطراف‌شان حساس و آگاه نیستند و نمی‌توانند بهموقع به دمای بالا عکس‌العمل نشان بدهند، بنابراین سالمندانی که در مکان‌های خیلی گرم زندگی می‌کنند و در خانه‌شان پنکه یا کولر ندارند، ممکن است دچار گرمازدگی شوند.
در چه شرایطی مراجعه به پزشک الزامی است؟
اگر فکر می‌کنید دچار گرمازدگی شده‌اید، تمام فعالیت‌های خود را متوقف کرده و استراحت کنید. به مکان خنک‌تری بروید. آب خنک یا نوشیدنی‌های ورزشی بنوشید. درصورت وخیم‌شدن علائم طی یک ساعت با پزشک خود تماس بگیرید. اگر با کسی هستید که علائم گرمازدگی دارد، درصورت گیجی یا آشفتگی، از دست‌دادن هوشیاری یا ناتوانی در نوشیدن، فورا به پزشک مراجعه کنید. اگر دمای مرکزی بدن (اندازه‌گیری توسط دماسنج مقعدی) به ۱۰۴ درجه فارنهایت (۴۰ درجه سانتی‌گراد) یا بالاتر برسد، به مراقبت‌های پزشکی فوری نیاز خواهید داشت.
کدام مواد غذایی گرمازدگی را تشدید می‌کند؟
برخی از مواد غذایی فرد را به‌سوی گرمازدگی سوق می‌دهند، بنابراین باید از خوردن آنها پرهیز کرد. در فصل گرم و هنگام گرمازدگی از خوردن مواد غذایی کافئین‌دار و ادویه دار باید جلوگیری کرد. کافئین باعث دفع زیاد مایعات در بدن می‌شود. از نوشیدن آب سرد و یخ و نوشابه‌های گازدار، در زمان گرمازدگی باید به‌شدت پرهیز کرد، زیرا سیستم دستگاه گوارش فرد را دچار مشکل می‌کند.
افراد باید سعی کنند که مطابق فصل غذا بخورند. در فصل گرما از خوردن غذاهای چرب، پرکالری، سرخ‌شده و پر‌ادویه بپرهیزند. خورش‌های پرچرب، مانند فسنجان و قرمه سبزی چرب، انواع کوکو و کتلت را مصرف نکنند.
مصرف کدام مواد غذایی مناسب فصل گرم و تابستان است؟
نوشیدن آب، اولویت اول است. دقت کنید که مصرف موادغذایی‌ای که آب زیادی دارند، باعث می‌شود بدن بتواند شرایط سخت گرمایی را بهتر کنترل کند. بنابراین در فصول گرم سال میوه‌های آب‌دار و همچنین شربت‌های خنک و تازه را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
شربت خاکشیر و تخم‌شربتی با آبلیمو و گلاب خیلی از گرمازدگی پیشگیری و حتی گرمازدگی را درمان می‌کند.
عرق کاسنی، خیار، آبمیوه‌ها و سبزیجات به‌دلیل املاح و الکترودی که دارند بسیار برای بدن در مقابل گرمازدگی مفید هستند.
خوردن غذاهای لطیف مانند انواع آش، سوپ، آب‌گوشت، دوغ و لبنیات مناسب افراد گرمازده هستند. برای مثال بهتر است مرغ و سبزیجات، آش‌های آلو و گوجه سبز، آبدوغ خیار و سالاد شیرازی در فصل گرما بیشتر از سایر غذاهای سنگین، پرکالری و چرب مصرف شود. جو، باعث دفع سموم مثل اوره می‌شود. در فصول گرم سال سعی کنید از غذاهایی که در آنها جو وجود دارد استفاده کنید؛ مثل انواع سوپ جو.
می‌توانید در خانه نوشیدنی «او آر‌اس» را با ترکیب آب و نمک و مقداری شکر درست کنید که بسیار مناسب است.
مصرف پروتئین باعث تنظیم پلاسمای بدن می‌شود و از گرمازدگی جلوگیری می‌کند.
سرکه سیب، باعث حفظ منابع معدنی بدن مثل پتاسیم و منیزیم می‌شود. معمولاً این مواد معدنی از طریق عرق‌کردن دفع می‌شوند. مقداری از این سرکه را در آب مخلوط کنید و بنوشید.
آب آلوئه‌ورا یکی از بهترین نوشیدنی‌ها برای گرمازدگی است. آلوئه‌ورا، سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و گرمازدگی را برطرف می‌کند.
ترکیب گشنیز و نعنا هنگام گرمازدگی معجزه می‌کند. آب گشنیز را بگیرید و آن را با برگ نعنا و نمک و لیمو ترکیب کنید و بنوشید. به سرعت شاهد کاهش دمای بدن خود خواهید بود.
آب نارگیل ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی بدن را تامین می‌کند و اجازه نمی‌دهد این مواد از طریق تعریق از بدنتان خارج شود.
تمر هندی برای گرمازدگی بسیار مناسب است. مقداری از تمر هندی را در آب خیس کنید و بنوشید تا شاهد تأثیر فوق‌العاده آن روی بدن خود باشید.
هندوانه، میوه‌ای فاقد چربی و بسیار آب‌دار است و همچنین آنتی‌اکسیدان‌های زیادی دارد. مصرف مداوم این میوه می‌تواند مانع از گرمازدگی شود.
آناناس به کاهش التهابات بدن در فصول گرم سال کمک می‌کند. بنابراین اگر دچار گرمازدگی شدید شدید، آناناس گزینه بسیار خوبی برای شماست.
در همینه زمینه :
