رکوردشکنی بورس در تأمین مالی و فروش اوراق بدهی

 این روزها در جریان برگزاری سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری آمارهای متفاوتی از متغیرهای اقتصادی ارائه می‌شود که گاه با واقعیت‌های موجود همخوانی ندارد؛ چنان که روز دوشنبه ارائه یک سلسله اعداد، از زبان یکی از نامزد‌های ریاست‌جمهوری، واکنش وزیر اقتصاد را برانگیخت. به گزارش همشهری،یکی از آمارهای ادعایی نامزد یادشده تامین مالی 300هزار میلیارد تومانی دولت از بازار سرمایه بود. منتقدان می‌گویند دولت برای تامین کسری بودجه‌اش از طریق بازار سرمایه، زمینه‌های نزول بورس را فراهم کرده است. اما واقعیت چیست؟ حجم کل تامین مالی دولت از بازار سرمایه در سال گذشته چقدر بوده است؟

آمار‌ها چه می‌گویند؟
داده‌های آماری بانک مرکزی نشان می‌دهد جمع کل تامین مالی دولت از طریق انتشار اوراق بدهی در سال1399 معادل 183هزار و 300میلیارد تومان بوده که بخش عمده این رقم شامل فروش اوراق مرابحه دولتی است. طبق این اطلاعات از جمع کل اوراق بدهی که دولت در سال گذشته فروخته، 130هزار و 200میلیارد تومان آن مربوط به فروش اوراق مرابحه دولتی و 43هزار و 700میلیارد تومان مربوط به فروش اسناد خزانه اسلامی بوده است. این دو نوع اوراق بدهی بیشترین سهم را در تامین مالی دولت در سال گذشته داشته‌اند. دولت همچنین پارسال 5هزار میلیارد تومان اوراق منفعت و 4.4هزار میلیارد تومان اوراق سلف موازی استاندارد فروخته است.
در مورد اینکه چه میزان از این اوراق به جذب نقدینگی به‌طور مستقیم از بازار سرمایه منجر شده، شک و ابهام وجود دارد و تاکنون هیچ نهاد رسمی گزارشی در این‌باره منتشر نکرده اما آنطور که روز سه‌شنبه فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد گفت، دولت اجازه عرضه 213هزار میلیارد تومان اوراق بدهی را داشت که از این میزان 132هزار میلیارد به فروش رفت. خریداران این اوراق عمدتاً کسانی بودند که نمی‌توانستند از لحاظ قانون و مقررات در بازار سهام وارد شوند و تنها گزینه آنها بازار بدهی بود؛ بنابراین رقم 300هزار میلیارد تومان کذب است.
فعلا در فضای ابهام‌آلود نظام آماری که همیشه حلقه‌های گمشده‌ای وجود دارد، مشخص نیست چه میزان از منابعی که می‌توانست صرف معاملات سهام شود، صرف فروش اوراق بدهی دولتی شده؛ با این حال شواهد موجود نشان می‌دهد احتمالا این منابع را در سال گذشته، صرف‌نظر از بانک‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خریده‌اند؛ موضوعی که در چند‌ماه گذشته مورد توجه سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت به سرمایه‌گذاری حداقل 15درصد و حداکثر 25درصد از ارزش کل دارایی‌هایشان در سهام ملزم شده‌اند.

جمع کل تأمین مالی از طریق بازار سرمایه
آمار‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در سال گذشته که کشور با بحران شدید تامین نقدینگی مواجه بود بازار سرمایه توانست 447هزار میلیارد از منابع مالی مورد نیاز همه بخش‌های اقتصادی، ازجمله دولت و شرکت‌های خصوصی را تامین کند. این تامین مالی از طریق افزایش سرمایه، عرضه‌های اولیه و فروش اوراق بدهی انجام شده است. طبق این آمار حجم تامین مالی انجام‌شده از بازار سرمایه در سال گذشته 107درصد افزایش داشته که در تاریخ بازار سرمایه بی‌سابقه است. همچنین طبق آمار بانک مرکزی، دولت و شرکت‌های بخش خصوصی توانسته‌اند در سال گذشته 225هزار میلیارد تومان از منابع مالی مورد نیازشان را از طریق فروش اوراق بدهی و 222هزار میلیارد تومان را از طریق عرضه اولیه و افزایش سرمایه به‌دست بیاورند.
حجم تامین مالی بخش خصوصی در سال گذشته به‌طور بی‌سابقه‌ای رشد کرد و شرکت‌های بخش خصوصی توانستند 36هزار و 300میلیارد تومان از نقدینگی مورد نیازشان را با فروش اوراق بدهی در بورس تامین کنند که این مقدار 411درصد رشد داشته است. همه این ارقام نشان می‌دهد در شرایطی که اقتصاد ایران سال گذشته به‌دلیل افزایش تحریم‌ها و شیوع کرونا با کمبود پول مواجه بوده، بازار سرمایه توانسته بار تامین مالی اقتصاد ایران را به دوش بکشد.