بازگشایی مدارس در مهر؛ بایدها و نبایدها

ناصر کوهستانی ـ معاون نظارت و هماهنگی مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور 

اخبار بازگشایی مدارس در مهرماه 1400این روزها به‌عنوان یکی از اخبار مهم رسانه‌هاست که درصورت واکسیناسیون معلمان در مردادماه، آموزش و پرورش آماده بازگشایی حضوری مدارس خواهد بود. درخصوص ضرورت بازگشایی یا عدم‌بازگشایی مدارس، دو دیدگاه کلی پیرامون جریان و حیات آموزش در دوران کرونا وجود دارد. دیدگاه نخست نظر کارشناسان سلامت و جامعه پزشکی است که بازگشایی مدارس را شروع دوره موج پنجم و مرگ‌ومیر مردم می‌دانند و در این زمینه معتقدند که؛ چگونه است که جامعه آموزشی کشور بی‌محابا با شیوع کرونای انگلیسی و هندی دو ویروس جهش یافته‌ای که اتفاقا کودکان و نوجوانان را بیشتر درگیر می‌کند، بحث بازگشایی مدارس را پیش کشیده‌اند و خانواده‌ها را دچار نگرانی و استرس و اضطراب کرده‌اند؟ لذا این گروه بازگشایی مدارس و عادی‌انگاری آن در این شرایط را باعث درگیری چندباره فعالان حوزه سلامت و کادر درمان و کاهش توان نظام سلامت می‌دانند که منجر به افزایش آمار مرگ‌ومیرها خواهد شد و شاهد مثال آن را نیز وضعیت اسفناک فعلی بیمارستان‌ها عنوان می‌کنند. در نهایت نیز معتقدند چوب این بی‌تدبیری‌ها و اتفاقات تلخ پس از آن دامنگیر دانش‌آموزان، اولیا و کادر درمان خواهد شد.
اما دیدگاه دیگر، نظر کارشناسان حوزه آموزش است که معتقدند ادامه شرایط فعلی شکست بزرگی برای نظام آموزشی کشور است که در راس این مجموعه آموزشی اراده شخص وزیر آموزش و پرورش آقای حاجی میرزایی است که در طول سال گذشته چندین نوبت به صراحت اعلام کرده است که بسته بودن مدارس و دور بودن دانش‌آموزان از محیط تعلیم و تربیت، مخاطرات و آسیب‌های روحی و روانی بسیاری در بر خواهد داشت از همین رو همواره متقاضی مجوز بازگشایی مدارس از ستاد ملی کروناست. بسیاری از کارشناسان آموزشی اعتقاد دارند که روند فعلی و تداوم تعطیلی مدارس در شرایطی که خیلی از مراکز غیرضروری تعطیل نیست و سفرها کماکان انجام می‌شود، اشکالی بزرگ و استراتژیک است.
دیدگاه اول نگران سلامتی دانش‌آموزان است و دیدگاه دوم نگران عقب‌ماندگی‌های آموزشی. لذا برای حرکت در مسیر درست باید ابتدا‌به‌ساکن به خانواده‌ها اطمینان خاطر داد که فضای مدرسه‌ها درصورت بازگشایی بسیار امن خواهد بود و از سوی دیگر شیوه‌های آموزشی در فضای مجازی باید به‌گونه‌ای باشد که خلاقیت و مهارت‌های یادگیری دانش‌آموزان را روزبه‌روز رشد دهد و در آنها بالندگی ایجاد کند تا اگر در مواقع اضطراری روند آموزش به شکل حضوری امکان‌پذیر نبود این تصور پیش نیاید که روش‌های غیرحضوری مؤثر و کارآمد نیستند. چرا که سبک زندگی در کرونا تغییر پیدا کرده و دیگر به عقب باز نخواهد گشت. لذا آموزش و پرورش باید برنامه‌ریزی‌ها را همه‌جانبه ‌دنبال کند یعنی دغدغه‌اش فقط بازگرداندن روند آموزش به شکل سنتی گذشته و صرفا حضوری نباشد و از ظرفیت‌های ایجاد شده در بستر فضای مجازی هم نهایت بهره را ببرد. به‌عنوان مثال گفته می‌شود که در آموزش حضوری دانش‌آموزان علاوه بر یادگیری مفاهیم دروس، مهارت‌های زندگی و چگونگی برقراری مهارت‌های ارتباطی با همسالان خود را یاد می‌گیرند اما دانش‌آموزان به‌ویژه کودکانی که مشکلات ارتباطی دارند و خجالتی هستند، با حضور در فضای مجازی در گروه‌های دوستانه بین همکلاسی‌های خود توانسته‌اند اعتماد به نفس‌شان را بالا ببرند و خلاقیت‌هایی را در این جمع از خود بروز دهند که در جمع حضوری قادر به بروز آن نبودند. البته آموزش حضوری برای دانش‌آموزان اول ابتدایی که درک درستی از فضای مجازی ندارند مفیدتر خواهد بود و باید برنامه‌ریزی درستی برای این گروه سنی کرد.
در مجموع دنبال کردن روش‌های صرف آنلاین یا صرف حضوری در شرایط کنونی امکان‌پذیر نیست. به تجربه ثابت شده در طول یک سال گذشته با وجود تمام تلاش‌های مسئولان آموزش و پرورش در فضای مجازی و راه‌اندازی سامانه‌ها و پلتفرم‌های متنوع، خروجی رضایت‌بخشی در پی نداشته و از همین روست که آموزش و پرورش مصمم است آموزش را به شکل حضوری دنبال کند. اختلال در امر یادگیری با هر روشی تأثیر مخربی در آینده تحصیلی دانش‌آموزان خواهد گذاشت لذا باید آموزش و پرورش، دولت و وزارت بهداشت با فراهم کردن بودجه و برنامه‌ریزی‌های درست وارد میدان عمل شوند و ضعف‌ها را برطرف کنند و اگر بنا به بازگشایی مدارس بود محیط را به لحاظ سلامت امن کنند. آموزش حضوری برای دانش‌آموزانی که در مناطق محروم زندگی می‌کنند به‌علت نداشتن امکانات کافی در فضای مجازی (سطح رفاه اجتماعی خانواده‌های آسیب‌پذیر، دسترسی نداشتن همگانی به فضای مجازی و اینترنت) بسیار حیاتی است. بنابر آمار و ارقام رسمی ارائه شده بیش از 3میلیون نفر دانش‌آموز در سال‌جاری نتوانسته‌اند از خدمات آموزشی استفاده کنند ‌که دور بودن این دانش‌آموزان علاوه بر بی‌سوادی، امنیت، تغذیه و بهداشت روانی و حمایت‌های مشاوره‌ای آنان را نیز مختل می‌کند. دستاوردهای اندک و ناپایدار یادگیری این سؤال اساسی را پیش روی جامعه آموزشی کشور نهاده است که رویکرد جاری یادگیری در فضای مجازی و از راه دور تا چه زمانی توان ادامه دارد؟ لذا صرف بودجه و برنامه درست می‌تواند شرایط را ایده‌آل کند تا دانش‌آموزان هم به شکل حضوری از فضای آموزشی بهره ببرند هم امکانات حضور در فضای مجازی را از دست ندهند.
به هر روی با توجه به انبوه نظرهای موافق و مخالف درباره بازگشایی حضوری مدارس و کیفیت بسیار پایین آموزش مجازی، شاید نتوان به‌طور قاطع اعلام کرد که آیا بازگشایی مدارس در نهایت به مصلحت دانش‌آموزان تمام می‌شود یا خیر؟ و چنانچه واکسیناسیون سراسری کرونا در کشورمان سرعت بگیرد و علاوه بر معلمان، دانش‌آموزان را نیز شامل شود، در آن صورت بسیاری از این تردیدها و نگرانی‌ها کنار خواهد رفت و مدارس، کاملا پاک و ایمن، پذیرای دانش‌آموزان خواهد بود. توصیه می‌شود مرکز اطلاع‌رسانی وزارت آموزش و پرورش با برگزاری نشست‌های مناسب با کنشگران حوزه آموزش و پرورش از سوی دیگر و دعوت از اصحاب رسانه از سوی دیگر و اختصاص بودجه کافی از سوی دولت برای ضد‌عفونی و فراهم کردن لوازم بهداشتی مدارس و اختصاص نیروی انسانی بهداشت‌یار از سوی وزارت بهداشت برای مدارس و ایجاد همگرایی در میان آنان، بستری مناسب برای بازگشایی معقول و منطقی را فراهم آورند.