یادگاری‌هایی به قلم معمار انقلاب

از امام خمینی (ره) یادگاری‌های ارزشمندی در دنیای کتاب باقیمانده است که در موضوعات و حوزه‌های متنوعی نوشته شده‌اند. دفتر حفظ و نشر آثار امام‌خمینی(ره) هم در این سال‌ها آثار متنوعی در این حوزه منتشر کرده است. برخی از مهم‌ترین آثاری که به قلم بنیانگذار جمهوری اسلامی نوشته شده، در این گزارش فهرست شده است.

دیوان امام خمینی(ره)

بنیانگذار انقلاب اسلامی کتاب‌های متعددی نوشته اما هرگز سودای شعر و شاعری در سر نداشتند. با این حال هروقت فراغتی دست می‌داد در خلوت خود با زبان شعر، حدیث درد فراق را با دلدار یگانه باز می‎گفت و شرح مهجوری را در قالب ابیات زیبای عرفانی می‎سرود. شعر او جلوه‎ای از روح بلند و متعالی او بود. امام(ره) این شعرها را در طول سالیان متمادی از جوانی تا سال‌های مبارزه و پس از انقلاب به مناسبت‌های مختلف سروده‎اند و چند شعر پایانی این دیوان را نیز به تقاضای خانم دکتر فاطمه طباطبایی- عروس‌شان و همسر مرحوم سیداحمد خمینی- سروده‎اند. برخی از دستنوشته‌های باقیمانده از امام خمینی(ره)، در پی هجوم مأموران ساواک به منزل و کتابخانه شخصی ایشان از دست رفت؛ اما نسخه‌ای چند از آثار منظوم قدیمی ایشان، که در دست ارادتمندان و دوستان آن حضرت مثل امانتی ارزشمند نگهداری شده، به‌تدریج برای مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) ارسال شده است.

شرح چهل حدیث

امام خمینی(ره) کتاب «شرح چهل حدیث» را در سال 1317نوشتند. نسخه اصلی کتاب که به دستخط خود ایشان است، در حمله مأموران ساواک به منزل حضرت امام(ره) در قم در سال 1342مفقود شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی با راهنمایی خود ایشان، یک نسخه رونوشت‌شده کتاب که در کتابخانه آیت‌الله ملاعلی معصومی همدانی پیدا شد، مبنای چاپ فعلی قرارگرفت. پیامبر اسلام(ص) فرمودند: «هرکس برای امت من چهل حدیث از آنچه مردم در امر دینشان به آن نیاز دارند حفظ کند، خداوند در روز قیامت او را فقیه دانشمند برمی‎انگیزد»، در عمل به همین فرمایش است که در طول تاریخ اسلام، کتاب‌های بسیاری با عنوان «چهل حدیث» به قلم عالمان دین نگارش شده است. 33حدیث این کتاب شریف به موضوعات و مسائل اخلاقی مانند توکل و رضا، توبه، غیبت، جهاد با نفس، ذکر خدا، شکر و... اختصاص دارد و 7حدیث انتهای کتاب در مسائل اعتقادی و کلامی مانند جبر و تفویض، ذات و اسمای‌الهی و صفات حق‎تعالی است.

جهاد اکبر یا مبارزه با نفس

هرچند روی سخن امام خمینی(ره) در این کتاب با روحانیون و طلاب حوزه‎های علمیه است و آنها را به‌خودسازی و مبارزه با نفس سرکش که فرمان به بدی و نافرمانی حضرت حق می‎دهد؛ سفارش می‎کند، اما در واقع مطالب این کتاب خواندنی و اثرگذار برای همه مخاطبان از هر قشر و گروهی مفید و سازنده است. پیامبر(ص) به رزمندگانی که از جبهه جنگ برگشته بودند، فرمودند:«مرحبا به قومی که جهاد اصغر را انجام دادند و جهاد اکبر آنها باقی‌مانده است. با تعجب پرسیدند یا رسول‌الله جهاد اکبر کدام‌است؟ فرمودند: جهاد با نفس.» مطالب کتاب، متن درس‌های امام خمینی‌(ره) درباره اهمیت و لزوم تهذیب نفس است که در نجف ایراد شده است. نخستین چاپ این کتاب در سال 1372، همراه با مقدمه و توضیحات از سوی انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی‌(ره) منتشر شده است.‎

سرالصلوه

موضوع این کتاب، پیرامون حقیقت نماز در عرفان اسلامی است. در این کتاب امام‌(ره) به بیان چگونگی نماز، حضور قلب، طهارت با آب و خاک، مکان و لباس و بدن نمازگزار، وقت نماز، سر استقبال کعبه و اسرار واجبات نماز به زبان اهل عرفان پرداخته ‌است. کتاب برای نخستین بار در جلد اول «یادنامه شهید مطهری»، در سال 1360با اجازه و اهدای خود شهید در 71صفحه از سوی انتشارات آموزش انقلاب اسلامی به چاپ رسید. سپس با عنوان «اسرار نماز یا معراج السالکین و صلاه العارفین» در 120صفحه بدون ذکر خصوصیات چاپ شد و برای سومین بار با عنوان «سرّالصلاه یا صلاه العارفین و معراج السالکین» در 184صفحه با ترجمه آیات و روایات و تصحیح و مقدمه سیداحمد فهری از سوی انتشارات پیام آزادی منتشر شد. برای بار چهارم هم کتاب همراه با ترجمه آیات و روایات و شرح مطالب در 307صفحه از سوی سیداحمد فهری تنظیم و توسط انتشارات نهضت زنان مسلمان چاپ و منتشر شد.

وصیت‎نامه امام خمینی(ره)

وصیت‌نامه امام خمینی(ره)، عصاره همه سفارش‌هایی است که در زندگی پربرکت خویش برای مردم بیان کردند. این وصیت‌نامه، دستورالعمل تداوم انقلاب اسلامی و حفظ عزیزترین یادگار او یعنی نظام جمهوری اسلامی بر محور ولایت فقیه است؛ رساله‎ای برای زندگی در ایام انتظار. وصیت‌نامه حضرت امام (ره)، چشمه حکمتی است که از دل پاک و نورانی آن مرد الهی جوشیده و بر قلم مبارکش جاری شده است تا حجتی باشد بر همه دوستداران و رهروان راه او و راه تحریف و بهانه‎جویی را بر شبهات و القائات دشمنان ببندد. امام خمینی(ره) این وصیت‌نامه را در بهمن‌ماه 1361نوشتند و یک نسخه آن، طی پیامی به مناسبت افتتاح نخستین دوره مجلس خبرگان، نزد خبرگان مردم به امانت گذاشته شد. بار دیگر پس از انجام تغییراتی در آن به دستور امام(ره) و با حضور آیت‌الله خامنه‎ای (رئیس‌جمهور وقت)، حجت‌الاسلام سیداحمد خمینی، ریاست مجلس شورای اسلامی، ریاست قوه قضاییه و... در حضور خود حضرت امام(ره)، در 2نسخه تحویل مجلس خبرگان و آستان قدس رضوی شد و پس از مُهر و موم رسمی به این دو نهاد به امانت سپرده شد.

صحیفه امام خمینی(ره)

صحیفه امام(ره)، مجموعه‎ای است از بیانات، پیام‎ها، مصاحبه‎ها، نامه‎ها، احکام و اجازات شرعی که از سال 1312تا 1368، در 22جلد با ترتیب زمانی تنظیم و گردآوری شده است. این مجموعه کامل‌ترین و جامع‌ترین اثری است که در رابطه با بنیانگذار انقلاب اسلامی به چاپ رسیده‌است و ویژگی‌های آن در مقدمه جلد یک به تفصیل توسط حمید انصاری شرح داده شده‌است. جلد 22این مجموعه، نمایه کتاب است. ترجمه صحیفه امام(ره) به زبان عربی و انگلیسی هم منتشر شده‌است. برای ترجمه این اثر حدود 50نفر از مترجم تا کادر فنی حضور داشتند و این کار از سال 1381تا 1386ادامه داشت. از آثار مکتوب امام خمینی(ره) که در صحیفه ایشان گردآوری شده و در سیر‎ ‎تاریخی خود منتشر شده‌اند، پیام‌های مختلف دینی و سیاسی امام خمینی(ره) است. ‎ ‎صدور و انتشار این پیام‌ها در حقیقت اصلی‌ترین محور ارتباط بی‌واسط امام خمینی(ره) با‎ ‎مردم و پیروان اوست.

ترجمه تحریرالوسیله

«تحریرالوسیله» کتابی فقهی، فتوایی و عملی است که امام‌خمینی(ره) آن را به‌عنوان حاشیه و تکمله‎ای بر کتاب فقهی «وسیله‎النجاه» مرجع بزرگ سیدابوالحسن اصفهانی نوشته‎اند و با توجه به اینکه ابوابی مانند حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، حدود، قصاص و دیات، در «وسیله‎النجاه» نیامده، امام(ره) با آوردن این ابواب آن را تکمیل کرده‎اند.امام خمینی(ره)، «تحریرالوسیله» را در بورسای ترکیه که محل تبعید ایشان بود در حالی نوشتند که منابع محدودی در اختیارشان بود ولی با این حال اثر از دقت بالایی برخوردار است و دارای فروعات متعدد است. این کتاب از ابتدای نگارش تاکنون مورد استقبال گسترده علمای حوزه‎های علمیه و طلاب فاضل و استادان فقه و اصول دانشگاه‎ها قرار گرفته است، به‌گونه‎ای که محور بحث درس خارج برخی از علمای بزرگ بوده و هست. بر این کتاب ارزشمند، حاشیه‎ ها و مستندات و شرح‎های متعددی از سوی بزرگان فقه و اصول نگارش یافته است.

منشور روحانیت

این کتاب در طول سالیان گذشته بارها تجدید چاپ شده است.کتاب منشور روحانیت شامل متن پیام تاریخی حضرت امام خمینی(ره) و همچنین دستخط ایشان است.منشور روحانیت یکی از مهم‌ترین پیام‌های حضرت امام‌خمینی(ره) است که حاوی نکات مهم، هشدارهای اساسی و تحلیل‌های ظریفی است که نگاه امام راحل را نسبت به گذشته، امروز و فردای حوزه‌های علمیه و روحانیت، به اجمال و اختصار ترسیم می‌کند. حضرت امام(ره) در این پیام توصیه‌ها و هشدارهای ارزنده‌ای را به نسل‌های آینده حوزه‌ها و روحانیت ابلاغ می‌کند و حاصل تجربیات طولانی و دشوار خود را در اختیار آنان قرار می‌دهد. ایشان در این پیام به مطالب مهمی چون اهمیت حوزه‎های علمیه در حفظ اسلام و تشیع، احساس مسئولیت روحانیت در برابر توده‎های مردم، القای شعار جدایی دین از سیاست، خطر تحجرگرایان و مقدس نمایان در حوزه‎های علمیه، قطع نفوذ بیگانگان در روحانیت، لزوم حفظ الفت و وحدت طلاب و علمای دین، وظایف متقابل مدرسین و طلاب، زمان و مکان در اجتهاد، ترس استکبار از فقه و اجتهاد، کینه غرب با جهان اسلام، لزوم تحقق فقه عملی اسلام و اهمیت حضور روحانیون و علما در امور حکومتی؛ پرداخته‎ اند.