اصرار کشاورزان فارس به کشت برنج

فاطمه عباسی-خبرنگار

اسفند سال گذشته بود که نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصمیم گرفتند در جریان بررسی لایحه بودجه 1400، ممنوعیت کشت برنج را که سال 97 تصویب شده بود، لغو کنند. تا پیش از تصمیم بهارستانی‌ها، کشت برنج به دلیل آب‌بر بودن محصول، خارج از 3استان شمالی ممنوع بود. هرچند این ممنوعیت جلوی کشت برنج حتی در فارس، اصفهان یا سیستان و بلوچستان را هم نگرفت، اما حداقل ابزار قانونی برای محدود کردن این کشت آب‌بر بود. امسال اما بسیاری از زمین‌های کشاورزی به زیر کشت برنج رفته است؛ محصولی که برای هر هکتار کشت آن بین ۱۳ تا ۱۷ هزار مترمکعب آب مصرف می‌شود. به عقیده کارشناسان کشت این محصول در مناطق گرم و خشک ممکن است مشکلات زیست‌محیطی و کم‌آبی را به دنبال داشته باشد، اما نمایندگان مجلس معتقدند این کار را برای تامین معیشت کشاورزان انجام داده‌اند.

خالی شدن سفره‌های زیر‌زمینی در فارس 
مناطق کامفیروز در شهرستان مرودشت، بیضا در شهرستان سپیدان، ممسنی و رستم، فیروزآباد و سیمکان شهرستان جهرم از قدیم کانون کاشت برنج در استان فارس بوده و هستند. هرچند که از سال‌های گذشته بسیاری بر ممنوعیت کشت برنج در فارس تاکید داشتند و کمبود آب در این استان موجب شده تا مسئولان دست به دامان تأمین آب از خلیج‌فارس شوند، اما تصمیم‌های مجلس با برداشتن این قانون موجب شد داستان خشکسالی و خالی شدن سفره‌های زیر‌زمینی در فارس همچنان ادامه داشته باشد. امسال با توجه به کاهش بارش‌ها و سطح آب‌های زیرزمینی، نگرانی مسئولان برای کاشت برنج در استان بیشتر هم شده، اما کشاورزان همچنان به کشت این محصول آب‌بر اصرار دارند.

چاره‌ای جز کشت برنج نداریم 
زمین‌های سپیدان به کشت برنج عادت دارند. هر سال کشاورزان این منطقه از فروردین شروع به کشت می‌کنند و در تابستان و اوایل پاییز برنج‌ها را برداشت کرده و با قیمت خوبی می‌فروشند. 
صورت احمدِ مش‌کریم آفتاب‌سوخته است. این همه بهار و تابستان کار کردن در شالیزار حاصلش همین خط‌های عمیق است دور چشم‌های سبز - آبی احمد. همین‌جا در بیضا به دنیا آمده، بزرگ شده و 25 سال است که همراه برادرش صادق در 20 هکتار زمین شالی می‌کارد و برنج برداشت می‌کند. 
آب زمین‌ها از چاه‌های 100 متری تامین می‌شود. احمد می‌گوید: این شغل آبا و اجدادی ماست و خودمان هم از مشکلات آب باخبریم، اما چاره‌ای جز کشت برنج نداریم. تا 10سال قبل برای آبیاری زمین‌ها از آب‌های سطحی یا چاه‌های کم‌عمق 8 تا 20 متری استفاده می‌کردیم، اما از وقتی بارندگی‌ها کم شده، مجبوریم از چاه‌های عمیق‌تری آب برداریم.حاج حسین بخشنده، کشاورز دیگری است که تنها دارایی‌اش خانه و زمینی کوچک در فیروزآباد است. کاشت برنج که ممنوع شد، یک سال گندم کاشت. گندم‌ها خشک شد و محصولی به دست نیامد. حاج حسین می‌گوید: نباید کشت برنج را ممنوع می‌کردند. مردم سال‌هاست کسب و کارشان برنج‌کاری است. مسئول هم باید فکر معیشت کشاورز باشد. حالا می‌گویند کشت برنج دیگر ممنوع نیست، اما نباید از چاه آب بردارید. امسال باران نیامد، رودخانه‌ها کم آب است، اگر از چاه آب برنداریم، زمین‌ها خشک می‌شود. بیایند بگویند چاره ما چیست؟

استفاده از آب‌های سطحی
نماینده مرودشت، پاسارگاد و ارسنجان در مجلس با بیان اینکه کشت برنج در فارس با تأیید کارگروه آب استان انجام می‌شود به همشهری می‌گوید: مناطقی در کشور وجود دارد که به دلیل نزدیکی به سرچشمه رودخانه‌ها بیش از 100 سال است محل برنج‌کاری هستند. مصوبه لغو ممنوعیت کشت برنج نیز به مناطقی اطلاق می‌شود که از آب‌های سطحی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال منطقه کامفیروز در شهرستان مرودشت میان 2 سد قرار گرفته است و کشاورزان این منطقه برای کشت برنج از آب سطحی استفاده می‌کنند، نه آب‌های زیرزمینی.
جلال رشیدی کوچی تاکید می‌کند که مصوبه لغو ممنوعیت کشت برنج برای کل کشور و به معنی کشت برنج در تمام دشت منطقه مرودشت، بیضاو ... نیست و می‌افزاید: قطعا کارگروه آب در فارس به صورت تخصصی از میزان آب مناطق و سد درودزن اطلاع دارد و اجازه برداشت‌‌های بی‌رویه آب را به کشاورزان نمی‌دهد.

برداشت از آب‌های زیرزمینی ممنوع
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس هم معتقد است مسئولان استان تا جای ممکن از برداشت آب از چاه‌ها جلوگیری می‌کنند و کشاورزان اجازه دارند فقط از آب‌های کر و آب‌های سطحی برای آبیاری استفاده کنند. 
فرهاد شریفی به همشهری توضیح می‌دهد: در پی خشکسالی‌های اخیر جهاد کشاورزی کشت‌های جایگزین مانند کینوا که گیاهی کم‌آبخواه است را به کشاورزان معرفی کرده تا این کشت‌ها جایگزین برنج شوند، اما بسیاری از کشاورزان استقبالی از کشت‌های جایگزین نکردند و اصرار به شالیکاری دارند. سود فروش برنج بیشتر از کشت‌های دیگر است و روز به روز هم بر قیمت آن افزوده می‌شود. با این حال سعی ما این است که شالیکاران را برای استفاده از کشت جایگزین مجاب کنیم.
شریفی تاکید می‌کند که با وجود مصوبه مجلس و لغو ممنوعیت کشت برنج، اما شالیکاری با استفاده از آب‌های زیرزمینی همچنان در استان ممنوع است و می‌گوید: به همه فرمانداران و بخشداران اعلام کردیم از برداشت‌ آب‌های زیرزمینی جلوگیری کنند و اجازه این کار را ندهند. هر سال هم به تناسب بارندگی‌ها، سطح زیر کشت برنج در استان تعیین می‌شود، یعنی اگر بارندگی مثل امسال کم باشد، کشاورز نمی‌تواند کل زمینش را برنج بکارد و باید این تناسب رعایت شود تا دچار کمبود آب برای آبیاری زمین‌ها نشوند.