یادداشت
ثانیه‌های طلایی برای ترویج رفتار شهروندی
متین رمضان‌خواه- معاون توسعه مهارت‌های شهروندی شهرداری
پویش «موتورسوار خوب» از مهر‌ماه سال 1398طراحی شد و از همان ابتدا مدت زمان برنامهریزی برای ارتقای فرهنگ حمل و نقل و ترافیک موتورسواری در شهر برای 5 تا 6سال پیش‌رو تدوین شد. چرا که نتیجه‌بخش بودن هر پویشی اعم از فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی نیازمند 5 تا 11سال تداوم است. نهادینه شدن رفتارهای صحیح شهروندی و اجتماعی و فرهنگ احترام به قوانین از طریق درگیر کردن راکبان و خانواده‌هایشان از اهداف پویش موتورسوار خوب هستند، اما طی سیاستگذاری‌های مشارکتی، استفاده از ابزار رسانه و طراحی اقدامات مؤثر آموزشی و ترویجی صورت گرفته و بازخوردهایی که در مدت زمان اجرای این سیاست‌ها و برنامه‌ها به ما رسیده، امیدوار به دریافت نتایج مطلوب در حوزه موتوسواران هستیم. برنامه‌ریزی‌های متنوع، طبقه‌بندی و فازبندی ورود به میدان و استفاده از گروه مخاطبان تخصصی و بهره‌گیری از ابزارهای چند‌بعدی و چندرسانه‌ای و درگیر کردن ذی‌نفعان سازمانی و نهادی، گامهایی برای نهادینه‌سازی رویکرد جدید ایجابی در این امر بوده است. نکته قابل تامل این است که ورود به حوزه موتورسواران تا به امروز کمتر با رویکرد فرهنگی سروکار داشته است. جامعه همواره شاهد طرح‌های سلبی برای برخورد با موتورسواران متخلف بوده و از این‌رو در پویش موتورسوار خوب به بعد اجتماعی و فرهنگی توجه بیشتری شده است. این پویش 5محور اصلی (استفاده از کلاه ایمنی، عدم‌ورود به مسیرهای غیرمجاز، عدم‌ورود به تونل‌ها و خطوط ویژه، عدم‌ورود به پیاده‌روها و در نهایت هم قهرمان خانواده من) دارد. جامعه‌شناسان معتقدند خودآگاهی فرد نسبت به هویت فردی و اجتماعی، سبب تقویت سلامت زندگی اجتماعی او می‌شود و آمار ارتکاب جرائم و انحرافات اجتماعی را کاهش می‌دهد. در پویش موتورسوار خوب تلاش شده تا هویت‌بخشی مثبت اجتماعی به موتورسواران در رأس کارها قرار گیرد. چرا که با بررسی نتایج برنامه‌های اجرا شده در این حوزه، مشخص شد که موضوع هویت‌بخشی به موتورسواران در طرح‌های گذشته مغفول مانده است و شاید به همین دلیل خود را ملزم به رعایت قوانین و احترام به حقوق شهروندی نمی‌دانند. از این‌رو برای هویت‌بخشی به آنها باید گروه هدف ازجمله فرزندان، همسر، پدر و مادر، خواهر و برادر راکبان را با خود همراه می‌کردیم که این کار از طریق برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی انجام شد. در این کلاس‌ها مباحثی مربوط به شناخت خصوصیات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و آسیب‌شناسی دلایل ناهنجاری‌های ترافیکی موتورسواران و... مطرح شد.
این کلاس‌ها قبل از شیوع کرونا حضوری برگزار می‌شدند و با شیوع کرونا هم تعطیل نشدند و آنلاین برگزار شدند و البته که شهروندان هم استقبال خوبی کردند. در واقع با این آموزش‌ها به موتورسواران القا می‌کنیم که در جامعه حق و حقوقی دارند و همین امر سبب افزایش حس تعلق راکبان می‌شود و خود را ملزم به رعایت قوانین و احترام به حقوق شهروندان می‌کنند. به‌عبارتی حس مسئولیت آنان نسبت به‌خود و خانواده‌هایشان از یک سو و نسبت به تکالیف شهروندی‌شان از سوی دیگر تقویت می‌شود.
استفاده از ادبیات تشویقی
طبق آمار حدود 50درصد سوانح مربوط به موتورسواران که منجر به مرگ آنها می‌شود به‌دلیل استفاده نکردن از کلاه ایمنی است. بنابراین ترغیب راکبان به استفاده از کلاه ایمنی برایمان اولویت داشت و تلاش کردیم در این فاز به جای عبارت‌های منفی و رفتارهای سلبی از ادبیات مشفقانه استفاده شود. در حقیقت این برنامه در قالب مانور با استفاده از ظرفیت‌های مناطق اجرا شد و موتورسواران علاوه بر آشنایی با فواید استفاده از کلاه ایمنی، شاخه گل و پیکسل موتورسوار خوب هم دریافت کردند. در این مانورها تعدادی کلاه ایمنی هم تهیه و در اختیار موتورسواران قرار گرفت تا برای استفاده از آن ترغیب و تشویق شوند که سال گذشته حدود 150مانور در خیابان‌های تهران برگزار شد.
ایفای نقش پلیس درصورت تخلف
موتوریار پلیس، طرح دیگری است که در راستای ترغیب راکبان به انجام رفتارهای صحیح ترافیکی با همکاری پلیس راهور اجرایی شده است. در این طرح پلیس به جای جریمه راکب و توقیف موتورسیکلت، راکبان متخلفی که از خطوط ویژه عبور کرده و کلاه ایمنی نداشته‌اند، کاور موتوریارپلیس می‌پوشاند و برای مدت یک تا 3ساعت در محلی که مرتکب تخلف شده‌اند، نقش پلیس را ایفا می‌کنند و برقراری امنیت عبور و مرور شهروندان و وسایل نقلیه عمومی را به‌عهده می‌گیرند.
بهره گرفتن از پرفورمنس‌های خیابانی
پرفورمنس‌های خیابانی (نمایش اجرامحور) یا نمایش‌های ایستایی یکی از ابزارهای ترویجی در دنیا و در دهه اخیر محسوب می‌شود. در این فاز افراد در خیابان‌ها حاضر می‌شوند و نقشی که بر عهده دارند را ایفا می‌کنند و هیجان به‌وجود می‌آورند و مردم را وادار به واکنش می‌کنند. در حقیقت هنرمندان با این کار برای لحظاتی هر چند کوتاه شهروندان را غافلگیر و با نمایش ایستایی برخی نکات ازجمله توقف روی خط عابر پیاده ممنوع را آموزش می‌دهند. توانمندی هنرمندان در پرفورمنس در همان چند ثانیه پشت چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی که می‌توان ثانیه‌های طلایی نامید، نمایش داده می‌شود و شهروندان در عین بهت و هیجان، می‌بینند و آشنا می‌شوند و در نهایت هم می‌پذیرند. در این فاز 3گروه یا پرفورمنس ایفای نقش می‌کنند. یک گروه به‌دلیل آمار سوانح رانندگی، نقش کادر درمان را ایفا می‌کنند. افراد در این گروه صحنه تصادفی را نمایش می‌دهند که در نهایت با پلاکاردهای آموزشی به اتمام می‌رسد.
در گروه دوم فوتبالیست‌های شاخص دنیا مانند مسی و رونالدو حضور دارند و در چهارراه‌ها به محض قرمز شدن چراغ راهنمایی نمایان می‌شوند و اگر تخلفی از سوی راکبان موتورسیکلت انجام شود، داور جلو می‌رود و کارت زرد و قرمز می‌دهد. گروه سوم هم قاب مرگ و زندگی است و اهمیت استفاده از کلاه ایمنی و رعایت قوانین رانندگی نمایش داده می‌شود. به‌طور کلی در پویش موتورسوار خوب تلاش شده تا نگاه متفاوتی به موتورسواران و موتورسواری شود و با توجه به بازخوردها و آمارهای پلیس راهور می‌توان گفت موفق بوده‌ایم.
