زیر تیغ ردّ صلاحیت

نورا عباسی ـ روزنامه‌نگار

انتخابات شورای شهر دوره ششم هنوز شروع نشده با سر و صدای بسیاری همراه شده است. انتشار آمار رد صلاحیت‌ها از سوی ستاد انتخابات استان تهران یکی از نخستین خبرهایی بود که شرایط دشوار اصلاح‌طلبان در این دوره از انتخابات را آشکار کرد. براساس اعلام شکرالله حسن‌بیگی، رئیس ستاد انتخابات استان تهران در نوزدهمین جلسه این ستاد، آمار بررسی هیأت نظارت و هیأت اجرایی حاکی از آن بود که ۸۱‌درصد اعضای فعلی شوراهای شهر استان تهران رد صلاحیت شده‌اند و از اعضای شورای شهر فعلی ۲۳۲نفر داوطلب دوره ششم هستند که از این تعداد ۶۹ نفر معادل ۲۹درصد توسط هیأت اجرایی رد صلاحیت شدند و ۱۱۹‌نفر معادل ۵۱درصد آن توسط هیأت نظارت رد شدند. رد صلاحیت گسترده تنها به استان تهران محدود نشد چرا که صدای اعتراض‌ها از شهرهای بزرگی مانند شیراز و اصفهان نیز به گوش رسید. سیدعبدالرزاق موسوی، رئیس شورای شهر شیراز در واکنش به رد صلاحیت گسترده دواطلبان اصلاح‌طلب شورای شهر ششم گفته بود: «امروز مسئولیت تاریخی اصلاح این رویه خلاف قانون و مصلحت مردم، بر عهده هیأت‌های نظارت استانی و مرکزی است. بنابر گزارش‌هایی که در اختیار داریم، صلاحیت اکثریت قریب به اتفاق اعضای اصلاح‌طلب فعلی شوراهای اسلامی در شهرهای مختلف به‌ویژه کلانشهرها، رد شده است؛ ازجمله در شیراز و اصفهان که تمام اعضای اصلاح‌طلب و در تهران همه به جز تنها دو نفر، رد صلاحیت شده‌اند». براساس گفته عضو هیأت عالی نظارت بر انتخابات شوراهای اسلامی شهر و روستای استان اصفهان در نهمین روز اردیبهشت‌ماه نیز مشخص شد که صلاحیت ۱۱ نفر از اعضای شورای شهر فعلی اصفهان در هیأت‌های نظارت شهرستان رد شده بود.

شوک رد صلاحیت برای چهره‌های شناخته شده
شورای شهر تهران همچون شهرهای اصفهان و شیراز با شوک رد صلاحیت اعضای فعلی همراه شد؛ چرا که از میان نام‌های محمدجواد حق‌شناس، حجت نظری، محمد سالاری، زهرا نژادبهرام، الهام فخاری، محمود میرلوحی، آرش میلانی، علی اعطا، افشین حبیب‌زاده، زهرا صدر اعظم‌نوری، محمد علیخانی و مجید فراهانی، که به‌عنوان 12عضو شورای شهر پنجم برای حضور در شورای ششم ثبت نام کرده بودند، تنها 2نفر (محمد علیخانی و مجید فراهانی) از جانب شورای نظارت شهرستان تأیید صلاحیت شدند و پس از اعتراض اعضای شورای شهر تهران به رد صلاحیت‌ها، 5عضو دیگر شورای شهر تهران -محمد سالاری، علی اعطا، افشین حبیب زاده، آرش میلانی، الهام فخاری- تأیید صلاحیت شدند. اما روند رد صلاحیت‌های چهره‌های شناخته شده اصلاح‌طلب تنها به شورای شهر تهران محدود نشد و براساس گزارش روزنامه همشهری افرادی همچون علی‌اکبر اولیا، نماینده مجلس هشتم، محمدرضا خباز، نماینده ادوار مجلس و غلام‌حیدر ابراهیم بای سلامی، نماینده ادوار مجلس به همراه شمار زیادی از جوانان اصلاح‌طلب ابتدا از سوی هیأت‌های اجرایی و حالا از سوی هیأت‌های نظارت استان‌ها ردصلاحیت شدند.
سپنتا نیکنام نیز که در شوراهای چهارم و پنجم شهر یزد حضور داشت، یکی از چهره‌های شناخته شده‌‌ای است که با رد صلاحیت مواجه شد.
او در سال96 موجب شد تا بحث حضور اقلیت‌ها در شوراهای شهر و روستا با حاشیه‌های بسیاری همراه شود. حضور این عضور زرتشتی در شورای شهر یزد در سال96 با نظر شورای نگهبان لغو شد اما سرانجام در سال 97 و با تصمیم بیش از دوسوم اعضای مجمع تشخیص مصلحت، نیکنام به شورای شهر یزد بازگشت. اکنون نیکنام تصمیم گرفته است که برای شورای شهر ششم از تهران کاندیدا شود اما با سد رد صلاحیت روبه‌رو شده. براساس اعلام سپنتا نیکنام در کلاب هاوس، او به‌عنوان یک فرد زرتشتی، به‌دلیل عدم‌التزام به اسلام در انتخابات شورای شهر تهران رد صلاحیت شده است.

واکنش چهره‌های سیاسی به رد صلاحیت‌های گسترده
رد صلاحیت‌ها موجب شد تا چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب ساکت ننشسته و دست به انتقاد و ارسال نامه به مقام‌های مسئول بزنند.
عباس آخوندی و الیاس حضرتی چهره‌هایی بودند که راه اعتراض را در نوشتن نامه یافتند، آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی در نامه‌ای خطاب به روحانی از نگرانی نسبت به رد صلاحیت‌ها نوشت: «این فضای سرد انتخاباتی حاکم بر عرصه سیاسی ایران را بسیار سردتر می‌کند» و الیاس حضرتی دبیرکل حزب اعتماد ملی نیز خطاب به باقر قالیباف، رئیس مجلس تأکید کرد: «عملکرد هیأت‌های اجرایی و هیأت‌های نظارت انتخابات شوراهای شهر و روستا در این دوره به شکلی است که هیچ اسمی بهتر از پاکسازی سیاسی بر آن نمی‌توان نهاد».
چهره‌های سیاسی دیگر همچون سیدحسن خمینی، معصومه ابتکار، محمدرضا عارف و... نیز تاب نیاوردند و هر یک به طریقی نسبت به رد صلاحیت‌های گسترده اعتراض کردند. محسن هاشمی، رئیس شورای شهر تهران نیز در حاشیه یکی از جلسات شورای شهر با اشاره به رد صلاحیت اعضای فعلی شورای شهر تهران گفته بود: «‌همه افراد در هیأت اجرایی تأیید شدند و وقتی کسی در این هیأت تأیید شود، هیأت‌های نظارت دیگر نمی‌توانند وارد شوند. اگر کسی در هیأت اجرایی رد شده بود امکان شکایت در هیأت‌های نظارت وجود دارد. رویه پیشین این بود اما با برخی بخشنامه‌ها مسیر عوض شده است. لذا این رویه باید تغییر کند و اصلاح شود».
ادامه‌دار بودن اعتراض‌ها موجب شد تا جلسه‌ مشترکی میان محمدباقر قالیباف رئیس مجلس و عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور و هیأت مرکزی نظارت بر انتخابات شورای شهر به‌منظور بررسی وضعیت و روند احراز صلاحیت نامزد‌های انتخابات شورا‌های اسلامی شهر و روستا برگزار شود.

نتیجه رد صلاحیت‌ها
رویکرد حذفی در بررسی صلاحیت‌های شورای شهر مشهود است و اعضای اصلاح‌طلب شیراز و اصفهان در کنار تهران، هنوز وارد گود نشده از گردونه رقابت خارج شدند. بسیاری از تکرار تاریخ و مواجه با اتفاقی مشابه رد صلاحیت‌های مجلس یازدهم هراس دارند و نگران هستند که مبادا محدودیت‌های ایجاد شده از سوی نمایندگان مجلس یازدهم- به‌عنوان ناظر انتخابات شورای شهر ششم- یک انتخابات کم‌رمق را رقم بزند.
در واقع هر چند خبرهای ارسالی از جانب هیأت نظارت بر انتخابات برخی استان‌ها، احتمال رفع حکم رد صلاحیت بعضی از داوطلبان را پررنگ می‌کند اما باز هم نمی‌توان از حاشیه‌ها و هراس‌ از حذف سیاسی به‌راحتی گذشت؛ چرا که رد صلاحیت در چنین سطحی زنگ خطر را برای یک رقابت نابرابر به صدا در می‌آورد.