تدوین فرهنگ همدان در قاب دانشنامه

فاطمه کاظمی-خبرنگار

«دانش‌نامه‌ استان همدان» مجموعه‌ای از مدخل‌ها و عناوین گوناگون با قدر جامع «همدان» است که به قلم پژوهشگران و متخصصان به نگارش درآمده و در آن نسبت به موضوع مورد تحقیق، بر تحقیق میدانی و مطالعات کتابخانه‌ای تکیه شده است. این مجموعه می‌تواند با بهره‌مندی از استعدادهای محلی، زمینه‌ساز حرکتی علمی- پژوهشی و هنری در میان پژوهشگران و هنرمندان استان باشد.
شناخت مشاهیر منطقه و نقش تاریخی، اجتماعی و فرهنگی آن، از دیگر فواید این مجموعه است. «دانش‌نامه‌ استان همدان»، همراه با تحلیل و چرایی وقایع و دادهها، گذشته‌ای را تصویر می‌کند که چراغ راه آینده است و می‌کوشد نسل معاصر را با نقش پیشتاز همدان، از جنبش فرهنگی و اجتماعی منتهی به مشروطه و سپس جنبش ملی کردن نفت، آن‌گاه مبارزات منتهی به انقلاب اسلامی آشنا سازد و نقش‌آفرینی ایثارگران این استان را در جنگ تحمیلی هشت ساله بازگو نماید.
معرفی پیشینه‌ فرهنگی و تاریخی استان همدان
رئیس حوزه هنری استان همدان درباره این دانشنامه می‌گوید: «دانش‌نامه‌ فرهنگ، تمدن و مشاهیر استان همدان» مجموعه‌ای کامل برای شناخت و معرفی پیشینه‌ فرهنگی و تاریخی استان همدان است و سه دوره‌ زمانی قبل از اسلام، دوران اسلامی و دوران معاصر، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس را در برمی‌گیرد و شامل بیش از 300 جلد کتاب و تعداد زیادی محصولات دیگر، در دو بخش است.
محمدباقر حسینی‌سیر درباره بخش‌های مختلف این دانشنامه توضیح می‌دهد: بخش اصلی با عنوان مدخل‌های الفبایی، به روش دقیق علمی دانش‌نامه‌نویسی به‌صورت مدخل‌های الفبایی شامل مشاهیر، شهرها، روستاها، فضاها و اماکن، خوراک و پوشاک، آداب و رسوم، هنرهای صناعی و اصطلاحات عامیانه است. بخش پیوست نیز شامل چهار مرحله شناختنامه؛ در قالب کتابهایی در عناوین و موضوعات مختلف، پیوست‌های هنری و ادبی مانند تولید فیلم، آلبوم موسیقی، عکس و مجموعه‌ آثار هنرمندان در قالب کتاب‌های ضمیمه در موضوعات یاد شده و آثار ویژه‌ کودکان و نوجوانان، همچنین نرم‌افزار چندرسانه‌ای، نرم‌افزار برای گوشی‌های تلفن همراه برای حضور در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، ترجمه شامل تلخیص و ترجمه به سه زبان زنده‌ دنیا، برای جذب گردشگران داخلی و خارجی و آرشیو شامل تهیه و آرشیو اسناد، آثار، تصاویر و نسخ خطی ارزشمند درباره‌ موضوعات دانش‌نامه و هم‌افزایی با دستگاه‌های مورد نظر و موزه‌های مرتبط به منظور بهره‌برداری و بهره‌مندی تخصصی و بهتر از موزه‌ها است.

گامی بلند برای فرهنگ همدان
وی تدوین و ارائه‌ پشتوانه و مرجعی علمی و پژوهشی برای توسعه‌ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی استان را از اهداف اصلی تهیه دانشنامه استان همدان می‌داند و ادامه می‌دهد: گرد‌آوری و طبقه‌بندی اسناد در حوزه‌های یادشده و تشکیل آرشیو و بانک اطلاعات برای موضوعات مختلف، ایجاد ارتباط و آشنایی بین پژوهشگران استان و بهره‌وری از دانش و خلاقیت‌های علمی آنان، تقویت بنیه‌ علمی - پژوهشی دانشوران، دانشجویان و فرهنگدوستان در استان، صیانت علمی از تاریخ و تمدن ایران‌زمین و فراهم آوردن امکان صیانت عملی از آن، شناساندن و ارتقای جایگاه فرهنگی و هنری استان در کشور و جهان، پیوند جوانان با گذشته‌ تاریخی و فرهنگی خود و تهیه‌ مواد خام برای خلق آثار جدید فرهنگی و هنری مانند فیلم، موسیقی و نمایش از دیگر اهداف تدوین و تهیه این دانشنامه ارزشمند است.

راهی که طی شد
رئیس حوزه هنری استان همدان با تأکید بر این‌که 141 اثر، شامل 127 کتاب و 14 اثر هنری در مراحل مختلف ذیل در دستور کار این حوزه بوده، می‌گوید:  آثار منتشره تا پایان سال 1399 شامل 35 اثر: 27 کتاب، 5 آلبوم موسیقی و 3 فیلم مستند، آثار منتشره در بهار و تابستان 1400 شامل30 اثر: 29 کتاب و یک فیلم مستند، آثار منتشره در پاییز و زمستان 1400: 30 کتاب و آثار پیشبینی انتشار برای سال 1401، 46 اثر: 41 کتاب، 5 فیلم مستند است.
حسینی‌سیر تأکید می‌کند: 60 عنوان از دانشنامه نیز تولید محتوا شده و در صورت تأمین اعتبار تا بهمن سال جاری آن‌ها را منتشر می‌کنیم اما فعلا مشکل اعتبار داریم و تأمین هزینه صحافی و چاپ و توزیع آن‌ها برای ما مشکل 
شده است.
آثار منتشرشده
۳۵ اثر تا کنون در قالب دانشنامه همدان منتشرشده است که از جمله آنها می‌توان به فرهنگ اصطلاحات عامیانه‌ همدانی جلد ۱ و ۲ تألیف محمدعلی نوریون، کتاب‌شناسی همدان، جلد1 و ۲ (کارنامک) تألیف پرویز اذکایی، صفاءالحق همدانی؛ شرح و احوال صفاءالحق همدانی تألیف علیرضا ذکاوتی قراگزلو، پزشکی مردمانه در همدان، گردآورنده عباس فیضی، تدوین و بازنویسی: مهدی به‌خیال، فرهنگ نام‌جاهای همدان تألیف میرهاشم میری، یکی از هزاران؛ رمان تاریخی دهه 40 خورشیدی در همدان تألیف علیرضا ذکاوتی قراگزلو، خانه‌های قدیمی همدان، جلد1 و ۲ تألیف صاحب محمدیان-منصور، فائزه حاتمی‌مجد و محمد ابراهیم زارعی، قلندر نقاش؛ حسین دستخوش همدانی،‌ نقاش قهوه‌خانه‌ای، تألیف کریم زارعی، تاریخ غیرت؛ رمان تاریخی دوره صفویه، تألیف آقاشیخ موسی نثری همدانی(دستجردی) به کوشش مهدی به‌خیال، واژه‌نامه‌ همدانی تألیف هادی گروسین، سفال‌گری و سفال در ایران و همدان (دوران اسلامی) تألیف فرهاد امینی و مساجد تاریخی همدان؛ تحلیل تاریخی و معماری مساجد تاریخی همدان تألیف زهرا پورشعبانی و... اشاره کرد.