
معادن و چالش امنیت

مرکز آمار ایران بر اساس سرشماری سال 95، تعداد معادن در حال بهرهبرداری کشور را 4913 مورد اعلام کرده است که از این میان 1141 معدن با سهم ۲/ ۲۳ درصدی شن و ماسه، ۹۰۲ معدن سنگ آهک با سهم ۴/ ۱۸ درصدی و ۷۳۹ معدن سنگ لاشه با سهم ۱۵ درصدی، بیشترین تعداد را به خود اختصاص دادهاند. جدول آماری خانه معدن نشان میدهد در بین ۲۴ ماده معدنی، سنگ لاشه با 1271 معدن، سنگ آهک با ۵۵۱ و مرمریت با ۴۶۵ معدن، بالاترین آمار معادن فعال را به خود اختصاص دادهاند. بر اساس این آمار، بیش از 93 هزار نفر در معادن کشور مشغول به کار هستند. بر اساس اعلام وزارت صنعت، معدن و تجارت هر سال به این آمار افزوده شده است به طوری که طی سال ۹۹ نیز برای بیش از 1280 نفر به طور مستقیم و 6250 نفر به طور غیرمستقیم فرصت شغلی ایجاد شده است. در این میان کرمان با ۴۸۲ معدن (۸/ ۹ درصد)، خراسان رضوی با ۳۶۳ (۴/ ۷ درصد) و اصفهان با ۳۵۸ معدن (۳/ ۷) بیشترین سهم را داشتند. حضور حدود 100 هزار نفر شاغل مستقیم در معادن کشور، اهمیت ایمنی آنها را بیشتر میکند. در دهه90 بیش از 3هزار حادثه در معادن کشور رخ داده که موجب آسیبدیدگی حدود 13هزار کارگر و کشته شدن بیش از 430معدنچی شده است. این آمار را همشهری در نیمههای سال گذشته منتشر و اعلام کرد که بیشترین حوادث معدنی مربوط به معادن کوچک است. با وجود این، طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در سال 99 آمار دقیقی از حوادث رخ داده در معادن منتشر نشده است و اطلاعات جامع، تفکیک شده و بررسیهای دقیق و ریشهای از ابعاد حوادث معدنی در ایران در دسترس نیست. مرور اخبار اما نشان میدهد بیشترین حوادث معدنی ایران در معادن زغال سنگ رخ داده؛ انفجار زمستان یورت گلستان در سال 96، باب نیروز کرمان در سال 88، یال شمالی طبس یزد در سال 91 و همین اواخر معدن طزره در سمنان فقط بخشی از حوادث تلخ معدنی است که منجر به فوت کارگران شده. تکرار حوادث موجب شد امسال ۴٠ میلیارد تومان از بودجه عمومی کشور به ایمنی معادن زغالسنگ اختصاص یابد.
خراسان جنوبی
در خراسان جنوبی 695 معدن با 5/2 میلیارد تن ذخیره قطعی و ۱۸ میلیون تن استخراج اسمی وجود دارد که زمینه اشتغال ۱۲ هزار نفر را فراهم کردهاند. بر اساس آخرین آمار رسمی ۶ درصد مجموع معادن کشور، 2/5 درصد از ذخایر قطعی، 4/2 درصد استخراج اسمی و 5/8 درصد اشتغال در حوزه معادن کشور مربوط به خراسان جنوبی است که چهارمین استان معدنی کشور محسوب میشود.سال گذشته در 2 معدن «آرک» و «بام گزیک» 4 حادثه رخ داد که 2 حادثه منجر به فوت و 2 حادثه منجر به مصدومیت شده است. واحدهای کاری معادن ملزم به برگزاری کلاسهای آموزشی ایمنی برای تمام نیروهای شاغل در معادن هستند، همچنین با همکاری ایمیدرو و سازمان نظام مهندسی استان کلاسهای آموزش ایمنی به طور مستمر برگزار میشود. از سال 96 هر ماه کمیته مدیرت بحران و اچ.اس.ای مجموعه معادن تشکیل شد که بعد از آن، حوادث در معادن زغالسنگ استان به زیر 5درصد رسید.
خراسان رضوی
یکی از ظرفیتهای قابلتوجه در خراسان رضوی وجود معادن و بهرهمندی از ۱۵ درصد ذخایر سنگهای ساختمانی کشور است که برای 11 هزار نفر به صورت مستقیم اشتغال ایجاد کرده.در خراسان رضوی 1138 معدن وجود دارد که از این تعداد 950 واحد پروانه معتبر بهرهبرداری دارند و همچنین 188 معدن در حال مزایده هستند.شاخصترین معادن در خراسان رضوی معادن آهن، مس، کرومیت، مرمیت و خاکهای صنعتی هستند که به عنوان نشان تجاری در کل کشور شناخته میشوند. همچنین نیمی از ذخایر سنگ آهن کل کشور در این استان وجود دارد. معادن استان توسط مهندسان دارای تاییده سازمان نظام مهندسی به صورت مستمر بازرسیهای فنی و ایمنی میشوند.کمتر از 3 درصد از معادن استان، پرخطر شناخته شدهاند. سال گذشته 4 حادثه در معادن رخ داد که منجر به فوت 6 نفر از کارگران معادن شد.
خراسان شمالی
خراسان شمالی با حدود ۲ میلیون تن ذخایر معدنی ۲۵۳ واحد معدنی دارد که بیش از نیمی از آنها غیرفعال هستند. معدن سنگ سرب و روی آلبلاغ در ساریگل استان از 2 سال پیش تاکنون با حضور چند قاچاقچی مواد معدنی بارها شاهد حوادث گوناگون منجر به فوت و جرح برداشتکنندگان غیرمجاز بوده است. حوادث ریزش سنگ و آوار در معدن آلبلاغ تاکنون جان 7 نفر از برداشتکنندگان غیرمجاز را گرفته و موجب مصدومیت تعداد زیادی از مردم بومی و غیربومی شده است. از چندی پیش که قرار شد شرکت ایمیدرو مسئولیت حفاظت از منطقه معدنی آلبلاغ را برعهده بگیرد، کار پاکسازی کامل منطقه آلبلاغ از حضور برداشتکنندگان غیرمجاز انجام شد. دیگر معادن این استان نیز دارای مسئول فنی و از ایمنی کافی برخوردار هستند. از سوی دیگر معادن موجود در این استان از نوع روباز هستند، به همین دلیل میزان بروز خطر در آنها نسبت به سایر معادن کمتر است.
یزد
یزد دومین استان معدنخیز ایران شناخته شده، اما با وجود این، حوادث معدنی آن بسیار محدود و پایینتر از میانگین کشوری است که نشان میدهد موارد ایمنی در معادن این استان رعایت میشود.سال گذشته ۵کارگر در مجموع در واحدهای فولادی و معدنی استان جان خود را از دست دادهاند و به همین دلیل اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی یزد امسال ارتقای ایمنی محیط کار به ویژه معادن را با جدیت بیشتری دنبال میکند تا تعداد حوادث و آسیبدیدگان به حداقل برسد.در حال حاضر ۶۴۱ معدن استان در حال بهرهبرداری است که ظرفیت تولید سالانه آنها ۶۹ میلیون تن برآورد شده است. این معادن تا پایان فروردین امسال برای ۱۲ هزار و ۳۵۰ نفر به صورت اسمی اشتغال ایجاد کردهاند.
آذربایجان غربی
480 معدن در آذربایجان غربی وجود دارد که 250 معدن یعنی حدود نیمی از معادن، فعال است و 51 نوع ماده نیز از این معادن کشف میشود. بیش از 5 هزار نفر در معادن این استان مشغول به کار هستند که بیش از 99 درصد آنها کارگران مرد هستند. یک سوم طلای کشور در این استان قرار دارد. با وجود این معادن استان ماشینهای فرسوده دارند که ضمن کاهش بهرهوری موجب افزایش حوادث احتمالی برای کارگران هم میشود.هرچند از میان 540 حادثه کار استان در یکسال اخیر حوادث ساختمانی بیشترین میزان را داشته و حادثه در معادن سهم قابل توجه و منجر به فوت را نداشتهاند، اما کارشناسان ایمنی استان وجود 100معدن متروکه و بهرهبرداریهای غیرمجاز را زمینهساز حوادث تلخ میدانند. با وجود این، بازرسیهای مستمر از معادن استان و تاکید بر ارتقای ایمنی موجب شده سالانه کمتر از 10نفر در معادن آسیبدیدگی جزئی ناشی از کار ببینند.
آذربایجان شرقی
آذربایجان شرقی حدود 600 معدن دارد که تعدادی از این معادن غیرفعال هستند. بیش از 12هزار نفر در معادن استان مشغول کار هستند. البته سازمان نظام مهندسی معدن، حضور کارشناس فنی در معادن را شرط فعال و ایمن بودن معدن میداند و از نظر این سازمان حدود 180معدن کارشناس فنی دارد. اما از نگاه مسئولان دولتی، معدنی که تولید دارد به عنوان معدن فعال شمرده میشود و بیش از 400معدن در استان فعالیت میکند.با توجه به اینکه 92 درصد معادن استان مربوط به معادن شن و ماسه هستند و عملیات بهرهبرداری بر روی زمین صورت میگیرد، میزان حوادث در معادن استان بسیار پایین است. در سالهای اخیر با شناسایی نقاط حادثهخیز در معادن استان و ارائه آموزشهای ایمنی به بهره برداران حوادث معدنی کاهش 30درصدی داشته است. البته حدود 95درصد معادن توسط افراد غیرمتخصص بهرهبرداری میشود که آسیبپذیری معادن استان در برابر حوادث را به شدت افزایش میدهد.
کرمانشاه
۱۶۳ معدن در کرمانشاه فعال هستند و ۲۰۲ معدن نیز مجوز بهرهبرداری دارند و نیمه فعال هستند. عمده ذخایر معدنی استان مربوط به مصالح ساختمانی است. از مهمترین پتانسیلهای معدنی کرمانشاه میتوان به وجود ۷۵ درصد ذخایر قیر طبیعی کشور اشاره کرد و ۲۶ معدن استخراج قیر طبیعی در استان فعال است. بیش از ۲ هزار نفر در معادن استان مشغول کار هستند و بنابر آنچه مسئولان نظام مهندسی معادن استان میگویند حدود هزار نفر از این کارگران در معرض خطر هستند. کارگران معادن قیر در گیلانغرب به دلیل رعایت نکردن اصول ایمنی و معادن سنگ تزیینی در هرسین به دلیل عوامل طبیعی در معرض خطر هستند. حدود ۶۰۰ نفر از کارگران در معادن سنگ تزئینی هرسین مشغول به کارند. ۱۳ تیر سال گذشته 7 نفر از معدنکاران در یکی از معادن بیتومین گیلانغرب دچار گاز گرفتگی شدند که یکی از مصدومان جان باخت و ۶ مصدوم دیگر بستری شدند.
کهگیلویه و بویراحمد
کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران از نظر معدن در حوزه رسوبی غیر فلزی قرار دارد. چهارمین معدن نیترات دنیا در بخش دیشموک کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد و از این حیث ایران را در جمع کشورهای دارای این ماده معدنی راهبردی قرار داده است. این استان همچنین با مساحت ۱۶ هزار و ۲۶۴ کیلومتر مربعی دارای بزرگترین معدن فسفات کشور با ۸۱ میلیون تن ذخیره قطعی قابل بهرهبرداری در کوه «لار» در شهرستان «چرام» محسوب میشود. در حال حاضر 76 معدن در استان وجود دارد که این معادن با سرمایهگذاری بیش از ۸۳۹ میلیارد ریال و اشتغال 823 نفر دارای بیش از یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون تن ذخیره معدنی هستند. در حال حاضر ۴۲ معدن در استان فعال و در حال بهره برداری است. با توجه به فعالیت محدود معادن استان، حادثه خاصی در معادن گزارش نشده است.
گیلان
از ۱۱۲معدن ثبت شده گیلان، ۵۶ معدن با برآورد ذخایر بیش از ۱۳۲ میلیارد تن در سال فعال هستند. با توجه به اینکه ۸۰درصد معادن گیلان روباز هستند، ایمنی لازم را دارند و به همین دلیل، اتفاق و حادثهای در داخل معدن و ناشی از کار معدنی در سال ۹۹ رخ نداده است. سنگ آهن، تراورتن، سرب، روی، میکا، سنگ لاشه و واریزه کوهی تولید معدنی استان است و ۶۰ درصد معادن گیلان رودخانهای و ۴۰ درصد معادن کوهستانی هستند. معادن فعال گیلان 1785 فرصت شغلی را در استان ایجاد کرده است و مسئولان صنعت، معدن و تجارت در پی آن هستند تا با فعال کردن بقیه معادن فرصتهای شغلی بیشتری ایجاد کنند.
البرز
استان البرز دارای 160 معدن فعال فلزی، غیر فلزی و مصالح است که بخشی از آنها غیرفعال هستند. ۸۵ درصد آنها معادن مصالح ساختمانی و بقیه زغالسنگ، باریت، فلدسپات و نمک هستند. مهمترین معادن استان شن و ماسه است که باعث شده بیشترین صنایع معدنی در استان در زمینه فرآوری شن و ماسه فعالیت کنند. بیش از 1500 نفر در معادن استان مشغول به کار هستند، اما فرسودگی تجهیزات و ماشینهای معدنی، مهمترین مشکل معادن استان بهشمار میرود که موجب بهرهروی پایین شده و همچنین گاهی باعت خطراتی نیز می شود. با توجه به اینکه عمده معادن استان به صورت روباز استخراج میشود، از نظر رعایت استانداردهای ایمنی مشکل حادی وجود ندارد، اما سازمان نظارتهای خود را برای بهینه کردن شرایط اعمال میکند.
کردستان
کردستان از نظر داشتن معادن قیمتی بهشت معادن ایران لقب گرفته است. بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت طلای کشور در استان کردستان استخراج میشود. کردستان بیش از 470 معدن دارد که از این تعداد ۱۸۷ معدن فعال، ۱۳۹ معدن غیرفعال، ۶۵ معدن بلوکه و ۶ معدن هم در حال تجهیز و آمادهسازی است.تنها در معدن طلای ساریگونی قروه که در سال ۹۴ به بهرهبرداری رسیده است، بیش از هزار نفر فعالیت میکنند و در مجموع معادن استان بیش از 100 هزار فرصت شغلی ایجاد کردهاند. بیشترین آسیب در معادن سنگهای ساختمانی است، اما در سالهای گذشته 2 حادثه منجر به فوت در معدن طلای قروه رخ داد. آماری از حوادث معدن در استان کردستان در دست نیست.
قزوین
معادن قزوین بیش از ۴۵۰۰ سال قدمت دارد و در حال حاضر ۲۵ نوع ماده معدنی از ۱۵۳ معدن فعال استان استخراج میشود. تعداد ۸۰ معدن هم در دست اکتشاف، استخراج یا دریافت استعلام از دستگاههای اجرایی است.مزیت عمده معدنی قزوین در بهرهبرداری و استخراج سنگ سیلیس، خاکهای صنعتی، آهک و شن و ماسه است. بزرگترین معادن استان متعلق به شرکتهای استخراج و مواد اولیه شیشه و ابهر سیلیس است و دیگر معادن مهم استان شامل سیلیس کیسه جین، سیلیس طهماسب آباد و دولومیت آسیان، سرب و روی زهآباد و سرب و روی لک، مس طارم و معادن آهک و شن و ماسه هم در فهرست معادن پر خطر قرار نمیگیرند.با این حال رشد ۱۸ و نیم درصدی حوادث ناشی از کار چه واحدهای صنعتی چه در کارگاههای معدنی موجب مصدومیت ۶۵۰ نفر در جریان حوادث ناشی از کار در سال گذشته در استان شد و سالی پر خطر در حوزه کار برای قزوین رقم زد. سقوط از ارتفاع مهمترین عامل حوادث ناشی از کار در استان اعلام شد.
سمنان
آخرین حادثه معدنی رخ داده در کشور مربوط به سمنان است که 11اردیبهشت و در روز جهانی کارگر رخ داد و بر اثر ریزش سقف کارگاه، منجر به مرگ 2کارگر معدن بزرگ زغالسنگ طزره در 50 کیلومتری دامغان شد. آبان پارسال نیز یک کارگر در یکی از معادن سمنان بر اثر سقوط سنگ جان خود را از دست داد. سمنان یکی از استانهای معدنی کشور است که حدود 630 واحد معدنی با ظرفیت استخراج سالانه بیش از 21 میلیون تن مواد شامل 42 نوع ماده معدنی دارد. اما بنابر اظهار رسمی مسئولان حداقل 95 معدن فعال در این استان حادثهخیز هستند. بیتوجهی به مسائل ایمنی از سوی بهرهبرداران در زمینه تأمین تجهیزات ایمنی و اقدامات اولیه ایمنی معدن چالشی است که در بسیاری از معادن این استان نیز مشاهده میشود.
سیستان و بلوچستان
سیستان و بلوچستان روی کمربند فلزی و معدنی جهان قرار گرفته و در زمینه ذخیره ماده معدنی آنتیموان در رتبه یک کشوری، ماده معدنی منیزیت رتبه دوم کشوری و در زمینه کانسنگ طلا جز ۶ استان برتر کشور است.در حال حاضر ۳۸۴معدن با ذخیره قطعی یک میلیارد و ۱۰۰میلیون تن و استخراج اسمی ۲۴ میلیون تن در سیستان و بلوچستان فعال است و بیش از ۷ هزار نفر در بخش معدن مشغول به کار هستند.اداره بهداشت، ایمنی، محیط زیست و انرژی صمت سیستان و بلوچستان از فعالترین ادارههای این حوزه در کشور است که همین فعالیتها موجب شده تا معادن استان با کمترین خطرات ایمنی به فعالیت خود ادامه دهند. مرگ یک کارگر معدن و تصادف اتوبوس حامل کارگران معدن چهل کوره زاهدان در محور زاهدان- بم که 8مصدوم به همراه داشت از مهمترین حوادث حوزه معدن سیستان و بلوچستان در سال گذشته بود.
زنجان
زنجان جایگاه بالایی در ذخیره معادن سرب و روی دارد و 5/1 درصد از سهم معدن کشور، رتبه ششم کشور را در ذخیره طلا رتبه دوم سیلیس و رتبه ششم ذخیره گرانیت به خود اختصاص داده است.همچنین این استان دومین تولیدکننده سنگهای معدنی در کشور است و ۲۱ درصد معادن آن را معادن فلزی، ۶۰ درصد معادن غیرفلزی و ۱۹ درصد را سنگهای نما تشکیل میدهند.در حال حاضر ۳۳۱ معدن دارای پروانه بهرهبرداری در این استان فعال است که برای بیش از ۳۲۰۰ نفر اشتغالزایی کردهاند. بنا به گفته مسئولان در اغلب معادن استان تجهیزات ایمنی و استاندارد وجود دارد و طی سال گذشته حادثه خطرناکی در معادن زنجان روی نداده است.
ایلام
۵۳ معدن فعال با پروانه بهرهبرداری معتبر در ایلام وجود دارد که در این واحدها ۶٠۶ نفر مشغول به کار هستند و شهرستان مهران با داشتن 11 معدن در حال بهرهبرداری بیشترین سهم معدن را به خود اختصاص داده است. ذخایر آلوویوم، گچ، آهک، شن و ماسه، مارن و بیتومین از مهمترین ذخایر و تولیدهای معادن این استان محسوب میشود. ذخایر معادن استان حدود یک میلیارد تن و میزان استخراج اسمی سالانه این معادن حدود ۱۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تن است. با توجه به شاخصهای ارزیابی شده استان ایلام از نظر معادن جزو 5 استان برتر کشور از نظر رعایت مسائل معدنی و قواعد و قوانین بوده است. همچنین این استان از نظر حوادث معدن نیز به دلیل رعایت مسائل فنی و ضوابط و نظارت مسئولان هیچ حادثهای نداشته است.
چهارمحال و بختیاری
در چهارمحال و بختیاری 164 معدن وجود دارد که از این تعداد 102 معدن فعال و بقیه غیرفعال هستند. ذخیره قطعی این معادن حدود ۸۹۰ میلیون تن برآورد شده است و 8 نوع ماده معدنی در شامل سنگ تزئینی ساختمان، مواد اولیه سیمان، گچ و شن و ماسه و سیلیس، خاک نسوز و دولومیت از این تعداد معدن استخراج میشود. این استان از نظر شاخص معادن رتبه 24 را در کشور دارد.در معادن استان 924 نفر به طور مستقیم فعال هستند. مرداد سال گذشته در معدن شهید نیلچیان استان با سقوط یک تکه سنگ بزرگ به سر یکی از کارگران، کارگر حادثهدیده بر اثر خونریزی مغزی در محل فوت کرد. این حادثه طی سالهای گذشته نخستین حادثه منجر به فوت در معادن استان بود و مورد دیگری مبنی بر مصدومیت جدی یا فوت در معدن گزارش نشده است.به گفته مسئولان، کارشناسان فنی و ناظر هر 3 ماه یکبار ایمنی معادن استان را بررسی و ارزیابی میکنند تا از وقوع حادثه ناشی از نقص ایمنی در این معادن جلوگیری شود.
لرستان
در لرستان ۲۶۸ پروانه بهرهبرداری معدنی صادر شده است که بیش از ۶۰ درصد این معادن فعال هستند. بیش از ۲۰ نوع ماده معدنی در این استان کشف شده است که بسیاری از آنها در قانون معادن جز طبقه یک و بیشتر شامل مصالح ساختمانی نظیر سنگ آهک، گچ، مرمریت، سنگ چینی، سنگ های تزئینی و ساختمانی، همچنین شن و ماسه، سنگ لاشه و مالون هستند. ۱۷۲ معدن فعال این استان بیش از ۲ هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم را ایجاد کرده است.در معادن لرستان طی سال گذشته حادثه خاصی گزارش نشده است و از سوی دیگر بر اساس اعلام اداره صنعت، معدن و تجارت، حوادث ناشی از کار در این استان 60 درصد کاهش یافته.
مازندران
مازندران 250واحد معدنی ثبت شده دارد که از این تعداد حدود 100معدن استخراج مواد معدنی را انجام میدهند. عمده معادن مازندران روباز و بیشترشان نیز معدن شن و ماسه هستند. 20معدن زغال نیز در این استان فعالیت دارند که شرایط و الزام ایمنی آنها نسبت به معادن روباز متفاوت است. بنابر اظهار مسئولان حوزه معدن مازندران، وضعیت ایمنی معادن این استان با استانداردهای ایمنی فاصله زیادی دارد. پارسال تعداد حوادث معدنی در مازندران نسبت به سال 98 کاهش محسوسی داشت. سال 98، 11 حادثه در معادن استان رخ داد که 16 مصدوم و 7 قربانی به جا گذاشت. اما سال 99، 4 حادثه معدنی رخ داد که 4 مصدوم داشت. ضعف معادن مازندران در زمینه تجهیزات ایمنی از جمله گازسنج و خودنجات و همچنین آموزش ندیدن کارگران و مدیران معادن درباره مسائل ایمنی و به کارگیری کارگران غیرمجاز مهمترین نکاتی هستند که احتمال وقوع خطر در معادن این استان را بالا میبرند.
همدان
در همدان 289 معدن به صورت مجاز فعالیت و 25 نفر به عنوان مسئول فنی بر نحوه فعالیت آنها نظارت میکنند. معادن همدان بیشتر در زمینه استخراج سنگهای تزئینی، سنگهای فلزی و غیرفلزی فعالیت میکنند، اما بیشتر آمار معادن مربوط به مصالح ساختمانی است. 2500 نفر در این معادن فعالیت میکنند و اغلب آنها در برابر حوادث ناشی از کار بیمه هستنند.طبق اظهارنظر مسئولان سازمان صنعت، معدن و تجارت همدان در چند سال اخیر هیچ حادثه معدنی در این استان اتفاق نیفتاده است. البته در 2 سال گذشته چند مورد غرقشدگی در چالههای حفرشده در معادن گزارش شد که جزو حوادث کار محسوب نمیشود. در واقع به علت بارشهای زیادی که در فصل بهار اتفاق میافتاد، گودالها پرآب بودند و شهروندان عادی وارد محدوده معدن و اقدام به شنا در این معادن کردند. بهرهبرداران نسبت به این اتفاق هشدار داده و تابلوهای اعلام خطر نصب کرده بودند. آخرین حوادث معدنی در معادن غیرمجاز نیز به 10 سال پیش مربوط میشود.
خوزستان
حدود 300 معدن در خوزستان وجود دارند که از این میان 180 تا 200 مورد از این معادن فعال هستند. البته خوزستان جزو استانهای معدنی کشور محسوب نمیشود، اما وضعیت برخی از ذخایر معدنی این استان مانند آهک خوب است. در سال 97، ارزش افزوده حاصل از فعالیتهای معدنی خوزستان بیش از ۹۰۴ میلیارد ریال و در رتبه ۲۰ استانهای کشور قرار داشته است. معادن سنگ آهک، سنگ لاشه و شن و ماسه بیشترین تعداد معادن در حال بهرهبرداری را دارند.بخش معدن در استان با توجه به فعالیت نفت، گاز، پتروشیمی، فولاد و کشاورزی چندان پررنگ نیست و همین معادن فعال هم با همه ظرفیت خود کار نمیکنند. بیشترین حجم معادن خوزستان در اندیمشک، دزفول و رامهرمز قرار دارد و حدود هزار نفر در آنها مشغول به کار هستند. با توجه به فعالیت کم بخش معدن در استان حادثه خاصی در این بخش گزارش نشده است.
فارس
استان فارس از نظر تعداد معادن رتبه و میزان استخراج در کشور رتبه چهارم و از نظر ذخایر معدنی رتبه هفتم کشور را در اختیار دارد و از استانهایی است که بالاترین میزان کشفهای معدنی کشور را به خود اختصاص داده. ۶۴۳ معدن فعال با سرمایهگذاری 7275میلیارد ریال و اشتغال 8335 نفر و ذخیرهای معادل 3326 میلیون تن در استان فارس وجود دارد. همچنین ۱۸۹ معدن با ظرفیت بهرهبرداری ۵۰۰ میلیون تن و میزان سرمایهگذاری ۱۴۰ میلیارد تومان در فارس غیرفعال هستند. بر اساس گزارشهای منتشرشده وضعیت ایمنی معادن فارس در سطح مطلوبی قرار دارد و برای ارتقای سطح ایمنی بیشتر، تلاشهای قابل ملاحظهای شده است و بازرسیهای دورهای از معادن در این استان به صورت مرتب انجام میشود.
قم
در استان قم 182 فقره پروانه بهرهبرداری معدن صادر شده که حدود 40 درصد این معادن فعال نیستند. 2 درصد از معادن کشور به قم اختصاص دارد که بیشترین حجم معادن آن سنگ آهک، گچ و مواد اولیه مصالح ساختمانی است. حدود 3 هزار نفر در معادن قم فعالیت میکنند. گل سرسبد معادن استان قم معدن منگنز ونارچ است که یکی از بزرگترین تولیدکنندهای سنگ منگنز خاورمیانه محسوب میشود. اما حوادثی که در این معدن به قیمت از دست رفتن جان تعدادی از کارگران اتفاق افتاده بیش از موفقیتهای آن به چشم میآید. بهمن 99 ریزش آوار در عمق 290 متری معدن منگنز منجر به فوت یکی از کارگران که در حال جابهجاکردن سنگهای معدنی با لودر مخصوص بود، شد. اسفند 93 هم 2 کارگر این معدن فوت کردند و 2 کارگر دیگر به شدت مجروح شدند. علت این حادثه طبق تحقیقات بازرسان اداره کار، رعایت نکردن ایمنی در این کارگاه صنعتی عنوان شده است.
کرمان
در کرمان که آن را بهشت معادن ایران میخوانند، بیش از 800 معدن ثبت شده وجود دارد، اما نمیتوان گفت چه تعدادشان فعال هستند، زیرا برخی معادن از جمله شن و ماسه، با رکود و رونق صنعت ساختمان ارتباط دارند و در دوران رکود، غیرفعال میشوند. در استان، از سنگهای زینتی گرفته تا مس و زغالسنگ و آهن و سرب و روی و کرومیت وجود دارد. بیش از 21 هزار نفر در معادن کرمان مشغول به کار هستند. معادن زغالسنگ که در مناطق هجدک راور، زرند و کوهبنان واقع شدهاند، پرخطرترین معادن هستند. در برخی از این معادن، کارگران 100 متر زیرزمین و در ارتفاع 20 متری این عمق و در دل تاریکی مشغول هستند. سال گذشته در هجدک با ریزش معدن 4 کارگر فوت کردند و یک نفر مصدوم شد. اواخر سال با تکرار این اتفاق در کوهبنان یک کارگر در معدن «هشتونی» فوت کرد.
اردبیل
از ۲۰ پهنه معدنی موجود در ایران 3 پهنه شامل قزل اوزن (خلخال)، سبلان قره سو (مشگین شهر) و باغرو (کوثر) به استان اردبیل تعلق دارد. میزان تقریبی ذخایر معدنی اردبیل ۵۳۸ میلیون تن تخمین زده میشود.210 مجوز فعالیت معدنی در این استان صادر شده است که از این میزان 112 معدن فعال هستند و 1100 نفر در آنها کار میکنند. استانداردهای ایمنی در معادن استان در حد قابل قبولی رعایت میشود و در سالهای اخیر فقط یک مورد حادثه بدون تلفات جانی در معادن استان روی داده است.بر اساس مطالعات انجام شده، اردبیل از نظر مواد معدنی فلزی، ۳ قطب فلزی از ۲۰ قطب فلزی کشور را داراست، هر چند که تاکنون فقط بخشی از این ظرفیتها مورد شناسایی و بهره برداری قرار گرفته است.
اصفهان
اصفهان 854 معدن دارد که از نظر تعداد به طور تقریبی در رتبه نخست کشور قرار گرفته است. بیشترین معادن استان اصفهان سنگهای تزئینی هستند که حدود 9هزار نفر در آنها فعالیت میکنند. بیش از 50 درصد معادن استان سنگهای تزئینی و مصالح ساختمانی است که به دلیل سر و کار داشتن با انفجار و ابزار سیم و برش بیشترین حوادث جرحی و منجر به فوت در این معادن اتفاق میافتد. در سال 99، 4 حادثه در معادن اصفهان گزارش شده که 2 مورد منجر به فوت شده است.با توجه به فراوان بودن معادن سنگ و مصالح ساختمانی در استان بیشتر حوادث به علت رعایت نکردن اصول ایمنی در این معادن اتفاق میافتد، هر چند تعداد حوادث نسبت به فراوانی معادن محدود است، اما همین موارد هم قابل چشمپوشی نیست و نشان میدهد استان با استفاده از ظرفیتهای آموزشی و نظارتی خود میتواند ایمنی را به بالاترین سطح برساند.
مرکزی
استان مرکزی با ۶۰۵ معدن دارای پروانه بهرهبرداری و با ذخیره شناسایی شده 1330 میلیون تن ماده معدنی یکی از استانهای رده بالای معدنی کشور محسوب میشود که بیش از 4 هزار نفر در معادن آن مشغول به کار هستند. از 57 نوع ماده معدنی موجود در کشور 42 نوع آن در استان مرکزی شناسایی شده است. علاوه بر اینکه حدود ۳۰۰ معدن دارای پروانه این استان غیر فعال است، تعدادی از معادن استان ایمنی لازم را ندارند. شاخصترین حادثه سال گذشته در معدن استخراج مواد اولیه سیلیس در روستای دولتآباد شهرستان شازند اتفاق افتاد که یک فوتی و یک مجروح بر جای گذاشت. بر اثر سقوط نوار نقاله دستگاه سنگ شکن در این معدن یک کارگر 32 ساله در هنگام کار در دم فوت کرد و یک کارگر 40 ساله دیگر به شدت مجروح و به بیمارستان منتقل شد.
هرمزگان
بر اساس اطلاعات سازمان صنعت، معدن و تجارت هرمزگان، ۱۱۲ محدوده معدنی دارای پروانه اکتشاف، ۲۵ معدن دارای گواهینامه کشف و ۲۲۶ معدن دارای پروانه بهرهبرداری در این استان با مجموع ذخایر بیش از یک و نیم میلیارد تن وجود دارد و حدود ۳ هزار نفر به طور مستقیم در این معادن فعالیت میکنند.برای فعالسازی ۵۴ معدن غیرفعال در هرمزگان حدود هزار میلیارد ریال اعتبار نیاز است که با بهره برداری از آنها برای حدود ۵۰۰ نفر اشتغالزایی خواهد شد.سال گذشته حادثه خاصی در معادن هرمزگان گزارش نشده است، اما از ۵۶ معدن استان بازرسی فنی و ایمنی انجام شد. همچنین در سالهای گذشته دوره آموزشی بهداشت و ایمنی در معادن سنگ گچ، سنگ آهن، شن و ماسه و سنگ لاشه استان برگزار شده است.
گلستان
در گلستان بیش از 50 معدن وجود دارد که 33 معدن در حال فعالیت، 17 معدن غیرفعال و 7 معدن نیز مالکان آنها سلب صلاحیت شدهاند. در گلستان معادن زغال سنگ، سنگ لاشه و آهکی، صدف کوهی، ید، سیلیس، سنگ نسوز و آلوویوم وجود دارد و میزان اشتغال مستقیم معادن استان 1450 نفر است. از مهمترین حوادث سال گذشته در گلستان مربوط به معدن زغال سنگ زمستان یورت آزادشهر است که طی آن ۶ کارگر به دلیل دپوی زغال سنگ دچار گازگرفتگی شدند. همچنین در حادثه دیگری که 16 اردیبهشت امسال رخ داد، مینیبوس کارگران معدن زغال سنگ تخت مینودشت در شرق استان واژگون و ۱۶ نفر سرنشین آن مصدوم شدند. معادن این استان از ایمنی کافی برخوردار نیستند و لوازم ایمنی فرسوده و قدیمی، تهویه نامناسب و نداشتن دستگاه گازسنج از مشکلات آنهاست.
بوشهر
استان بوشهر به دلیل واقع شدن در کرانه خلیجفارس و بهرهمندی از منابع عظیم نفت و گاز رویکردی انرژی محور دارد و اقتصاد آن بیشتر وابسته به صنایع نفتی است، اما از ۲۴۶پروانه بهرهبرداری معتبر معدنی در این استان ۱۵۸ مورد فعال است که همه به صورت روباز در حال فعالیت و مکلف به داشتن مسئول فنی مورد تایید سازمان صمت هستند.گزارشهای ماهانه ایمنی معادن توسط مسئولان فنی به سازمان صمت استان ارائه میشود. همچنین سالانه تعدادی از معادن مهم و فعال استان توسط بازرسهای نظام مهندسی معدن مورد بررسی قرار میگیرد و در صورت رعایت نکردن موارد ایمنی در معدنکاری ملزم به تعطیلی معدن تا زمان حل موضوع هستند.1100 نفر در معادن بوشهر فعالیت میکنند و امسال هم با توجه به فعال شدن 15معدن راکد بیش از 50 فرصت شغلی جدید در استان ایجاد شد.